385 jaar geleden ging “Gijsbrecht van Aemstel” van Joost van den Vondel in première. Deze notities hierbij gaan terug op de lessen van Anton van Wilderode. Hij benaderde dit stuk op drie manieren: als klassiek drama, als Nederlands drama en als een persoonlijk drama.
Lees verder “385 jaar geleden: première van “Gijsbrecht van Aemstel””
Toen ik in 1971 in het zuiden van Engeland, meer bepaald in Hastings, net zoals Willem de Veroveraar 905 jaar eerder, voet aan wal had gezet, werd ik voor de « nachtelijke » (tot elf uur) strooptochten langs de plaatselijke bars onder de arm genomen door een bende autochtonen, die zich — gezien de tijdsomstandigheden — misschien nog het best als « hippies » laten omschrijven. En alhoewel ik in tegenstelling tot de meeste « ouwe zakken van ’68 » de beste herinneringen bewaar aan deze tijd van « love and peace », zou ik daarover toch een zedig stilzwijgen bewaren, ware het niet dat deze vrolijke snaken, waarvan er ten hoogste één verder was geraakt dan wat wij « lager middelbaar » zouden noemen, als ze genoeg « barleys » en « lager » op hadden, zich overgaven aan, ja aan « overgeven » zelf natuurlijk ook, maar — wat merkwaardiger is — aan het uitvoerig citeren van… William Shakespeare.
Lees verder “De knipoogjes van William Shakespeare”
Morgen zal het al 75 jaar geleden zijn dat Johannes Huizinga is overleden. Hij was een Nederlands historicus en geldt als de grondlegger van de Nederlandse cultuurgeschiedenis. Zijn belangrijkste werk is “Herfsttij der Middeleeuwen” uit 1919 (de titel is eigenlijk afkomstig van Henriëtte Roland-Holst, zelf wilde hij het “In de spiegel van Van Eyck” noemen).
Lees verder “Johannes Huizinga (1872-1945)”
“Dulce et decorum est…” om een Nacht van de Canon te houden, precies op mijn verjaardag (19 oktober). Ik ben immers een grote voorstander van de canon om te beletten dat nieuwlichters genre “moeten we echt werken lezen van iemand die nooit van de grond is gegaan?” (Jane Austen) het voor het zeggen krijgen en onze aandacht willen toespitsen op éénbenige lesbische zwarte schrijfsters.
Lees verder “De Nacht van de Canon”
Op 22 juni 1994 ging ik in het NT2 naar “Adam in ballingschap” van Vondel door de toneelafdeling van het Gentse conservatorium. Saskia Debaere legde hiermee haar eindexamen af, terwijl het voor Karin Bosmans, Govert Deploige en Ineke Lievens het overgangsexamen naar tweede licentie was. Waarom gelegenheidslesgever Senne Rouffaer (foto) speciaal voor deze onspeelbare tekst van Vondel had geopteerd, was mij een raadsel, tenzij hij deze jonge mensen voor een quasi-onmogelijke opdracht wou plaatsen. Het was dan ook duidelijk dat ze er hard hadden op gezweet, maar echt talent kwam er weer niet naar boven. Eigenlijk is het triestig dat ze dan door zulk een beproeving moeten om uiteindelijk in een soap van VTM te belanden!
Lees verder “25 jaar geleden: “Adam in ballingschap” van Joost van den Vondel”
Zoals trouwe lezers weten, heb ik weinig overgehouden aan de periode dat ik heb lesgegeven. Maar soms zijn er zaken die toch in een alledaagse conversatie opduiken. Daarom is het goed om sommige zaken als “bewijs” achter de hand te houden. Zoals bijvoorbeeld deze bijdrage over “beeldspraak”.
Lees verder “Beeldspraak”
Morgen zal het 160 jaar geleden zijn dat in het Parijse Théâtre Lyrique Gounods “Faust” in première ging. Zelf besteed ik op mijn blog aandacht aan “Faust” bij Goethe en bij Charles Gounod, maar hieronder besteed ik even speciaal aandacht aan de rol van de duivel.
Lees verder “160 jaar geleden: “Ze herkende Satan in Mefistofeles””
Morgen zal het 340 jaar geleden zijn dat Joost van den Vondel is gestorven.
Dat ik biografische gegevens vaak overneem van Wikipedia is geen geheim. Ik kom daar ook altijd voor uit. Maar meestal bewerk ik die gegevens wel erg. Dat is bij de onderstaande tekst over Joost van den Vondel echter slechts minimaal het geval. Ik wil mij daar vooraf voor verontschuldigen. Ik heb echter enkele teksten over diverse toneelstukken van Vondel en om toch het overzicht een beetje te behouden, had ik deze biografie nodig als kapstok. Met andere woorden, in deze biografie heb ik verwerkt, wanneer een bepaald toneelstuk werd geschreven en daar kan men dan op klikken om mijn eigen tekst te lezen. Maar voor de rest wil ik zeker niet de indruk wekken dat ik ook maar enige verdienste heb aan deze biografie. Dus, dank u Wikipedia!
Joost Van den Vondel werd geboren in Keulen. Zijn ouders waren doopsgezind en waren in 1585 de stad Antwerpen ontvlucht. In 1597 vestigden zij zich in Amsterdam. In 1610 trouwde Joost van den Vondel met Mayke de Wolff, die eveneens in Keulen was geboren (in 1586). Hij verdiende zijn brood met zijn kousenhandel in de Warmoesstraat. Ze hadden vijf kinderen, maar drie ervan overleden jong.
Van den Vondel werd lid van de Brabantse rederijkerskamer “Het Wit Lavendel”. In 1613 begon hij Latijn te leren om Seneca te kunnen lezen, en later leerde hij Grieks om zijn toneelstuk Palamedes oft vermoorde onnooselheit te kunnen schrijven. Met de ‘vermoorde onnozelheid’ werd Johan van Oldenbarnevelt aangeduid, en in de figuur van koning Agamemnon kon prins Maurits worden herkend. Het stuk verscheen in oktober 1625, enkele maanden na het overlijden van Maurits. Palamedes is een scherpe kritiek op de stadhouder, en de auteur moest Amsterdam ontvluchten. Hij verbleef enige tijd in Beverwijk, maar moest toch voor het werk terechtstaan. De forse boete van 300 gulden is mogelijk door schepen Albert Coenraads Burgh betaald, die Van den Vondel het idee van zijn toneelstuk aan de hand had gedaan.
Palamedes was echter een populair toneelstuk, waarvan tot 1800 minstens vijftien drukken zijn verschenen. In de uitgave van 1652 heeft Van den Vondel een aantal woorden (zoals zonde) vervangen, en sommige politieke toespelingen werden verscherpt. Het werd pas in 1663, in Rotterdam, voor het eerst opgevoerd. Twee jaar later, toen de Amsterdamse schouwburg gesloten was vanwege een verbouwing, werd het stuk daar buiten de verantwoordelijkheid van de regenten opgevoerd.
Juist voor de opening van de Amsterdamse schouwburg schreef Vondel in 1637 Gijsbrecht van Aemstel.
In 1641 ging Van den Vondel over van de Remonstranten tot de Rooms-katholieke Kerk, wat hem niet in dank werd afgenomen in de hoofdstad van de Republiek, waar calvinistische predikanten veel invloed hadden. De schouwburg in Amsterdam was daarentegen een katholieke aangelegenheid: de schouwburgbestuurders Jan Vos (dichter) en Claes Cornelisz. Moeyaert (schilder) waren katholiek. In 1654 kwam deze bekering zeker aan bod in het stuk Lucifer.
Omdat zijn zoon Joost (1612-1660) door zorgeloosheid in moeilijkheden was gekomen, reisde Van den Vondel in 1657 naar Denemarken. Na het faillissement van de kousenzaak in de Warmoesstraat werd hij in 1658 suppoost bij de Bank van Lening, een zogenaamde sinecure, waar hij in 1668 gepensioneerd werd. Ondertussen had hij in 1664 Adam in ballingschap geschreven. In 1667 schrijft Joost van den Vondel het eerste westerse treurspel over de val van de Ming-dynastie: “Zungchin of Ondergang der Sineesche Heerschappije”. Dat Vondel hierover zo goed ingelicht was, is te danken aan zijn vriendschap met de drukker Johannes Willemszoon Blaeu (1596-1673), die niet alleen zijn “Gijsbrecht van Aemstel” uitgaf, maar ook (en vooral) allerlei atlassen. Om zijn concurrent Jocondus Hondius te vlug af te zijn, had hij de “exclusiviteitsrechten” gekocht op de missioneringsactiviteiten van de Mechelse jezuïet Philip Couplet. Dat Couplet zijn reis überhaupt kon starten vanuit het calvinistische Amsterdam was sowieso al te danken aan de bemiddeling van de verdraagzame Blaeu.
Van den Vondel woonde op het Singel, niet ver van de Torensluis. Zijn zoon overleed op de heenreis naar Indië, voor Kaap de Goede Hoop. Van den Vondel werd verzorgd door zijn enig overlevende dochter Anna (1613-1675). Hij overleed in Amsterdam op 5 februari 1679 op 91-jarige leeftijd. Als zijn laatste werk dichtte hij spottend zijn grafschrift:
Hier leit Vondel zonder rouw,
Hy is gestorven van de kouw
Het toneelstuk Lucifer is een in de hemel gesitueerd treurspel van Joost van den Vondel, geschreven van 1648 tot 1654 en in première gegaan op 2 februari 1654 in de Amsterdamse schouwburg. Op het programma van het middelbaar onderwijs was dit in de tijd dat ik les gaf verplichte kost. Kunt ge u dat voorstellen? Enfin, onnozele hals die ik was, heb ik dat ook effectief onderwezen. Hierbij mijn nota’s. (Op de foto: de engel die bij het Vondelmonument Vondels toneelstukken verbeeldt gefotografeerd door MackyBeth met edities van Lucifer. Met dank aan Wikipedia.)
Lees verder ““Lucifer” van Joost van den Vondel”
dagelijks iets degelijks 