Jan Gerartsen (1519-1573)

Jan Gerartsen (1519-1573)

Vandaag is het precies 450 jaar geleden dat Jan Gerartsen is gestorven. Hij is beter bekend met zijn Latijnse naam Goropius, afgeleid van het feit dat hij opgroeide in het Noord-Brabantse dorp Gorp, vlak over de grens met Nederland. Hij verhuisde naar Leuven om er geneeskunde en oude talen te studeren aan de universiteit. Daarna werkte hij als hofarts voor de zussen van keizer Karel V in Brussel. Het aanbod van Filips II om zijn lijfarts te worden, wees hij af. Liever vestigde hij zich vanaf 1554 als stadsarts in Antwerpen. Zijn vrije tijd besteedde hij aan geschiedenis en taalonderzoek. Naast Antwerps sprak hij onder meer vloeiend Grieks, Latijn en Hebreeuws. Kortom, Goropius was een geleerd en gerespecteerd man.

Lees verder “Jan Gerartsen (1519-1573)”

Hendrik Jacobus Jut (1851-1878)

Hendrik Jacobus Jut (1851-1878)

Vandaag is het 145 jaar geleden dat de moordenaar Hendrik Jacobus Jut is overleden in de strafgevangenis van Leeuwarden op 26-jarige leeftijd. De moord die door Jut werd gepleegd, veroorzaakte zoveel ophef dat een kermisuitbater de volkswoede te gelde maakte door een attractie waarop mensen met mokerslagen hun woede konden afreageren kop-van-jut te noemen. Daardoor ontstond ook de uitdrukking: “de kop van Jut zijn”, het moeten ontgelden, de zondebok zijn, maar laten we wel wezen: Hendrik Jacobus Jut was wel degelijk een moordenaar en géén kop van Jut…

Lees verder “Hendrik Jacobus Jut (1851-1878)”

Tien jaar geleden: “Tsiepmuile” is populairste Gents dialectwoord

Tien jaar geleden: “Tsiepmuile” is populairste Gents dialectwoord

Eddy Levis is geen onbekende in Gent, al was het maar door zijn Gentse hertaling van het aloude verhaal van den vos Reynaerde. Levis groeide op aan ‘t Rabot en de kaaien van de Muide en kreeg onze lokale tongval – op heel nadrukkelijke wijze mogen we wel zeggen – met de moedermelk binnen. Hij werd onderwijzer maar bleef een leven lang bezig met het Gents. Hij is “prezedent” van de “Gentsche Sosseteit”, een vereniging die zich inzet voor de promotie en de instandhouding van het Gentse dialect en die tien jaar geleden de wedstrijd voor het populairste Gentse dialectwoord organiseerde, gewonnen door tsiepmuile.

Lees verder “Tien jaar geleden: “Tsiepmuile” is populairste Gents dialectwoord”

Tien jaar geleden: Cicero en de theorie van de welsprekendheid

Tien jaar geleden: Cicero en de theorie van de welsprekendheid

Tien jaar geleden werden de Catilinarische Redevoeringen van de Romeinse schrijver én advocaat Cicero (60 vr. Christus) bewerkt tot een theaterstuk. De bewerking was van de hand van theaterschrijver Daniël Gybels (zelf ook advocaat), die de pleidooien heeft belicht vanuit een hedendaagse reflexie. De “politiek correcte puritein” Cicero krijgt een menselijk gelaat, temidden de intriges van macht, temidden politieke afrekeningen en temidden één van de meest groteske samenzweringen uit de wereldgeschiedenis. Cicero stapt geregeld uit zijn “rol” en denkt na over de mens die achter de vijand schuilt en over de mens die hijzelf is… als hij zijn toga even vergeet. Zo blijken vijanden uiteindelijk vaak gelijkgestemde zielen te zijn. Zo zijn – als van alle tijden – zogezegd grotere belangen vaak pure eigenbelangen. Zo worden zogenaamd dappere macho’s erg kwetsbare wezels en speelt, in een mannenwereld van macht, de vrouw nog altijd, of toch meestal, de stille hoofdrol. Guido Vanderauwera geeft, vanuit een gedroomde type-casting, met Romeins elan stevig gestalte aan Cicero, als de imposante, wijze, soms zachtmoedige, doch zeer gedreven staatsman-consul. Jo Decaluwe voert de regie in Theater Tinnenpot in Gent.

Lees verder “Tien jaar geleden: Cicero en de theorie van de welsprekendheid”

Tien jaar geleden: huwelijk van de zoon van Jacques Anquetil

Tien jaar geleden: huwelijk van de zoon van Jacques Anquetil

Bernard Thévenet en Bernard Hinault verdwenen tien jaar geleden even uit de Tour om aanwezig te zijn op het huwelijk van Christopher Anquetil. Het was de wens van de jongste zoon van de vijfvoudige Tour-winnaar Jacques Anquetil om te trouwen op de dag dat de Tour in Quincampoix (naast Rouen), het dorp van zijn vader passeerde. Tourbaas Christian Prudhomme legde later op die avond een bloemenkrans neer op het graf van de ondertussen al bijna 35 jaar geleden overleden Tour-winnaar.

Lees verder “Tien jaar geleden: huwelijk van de zoon van Jacques Anquetil”

Ludwik Lejzer Zamenhof (1859-1917)

Ludwik Lejzer Zamenhof (1859-1917)

Vandaag is het 105 jaar geleden dat L.L. Zamenhof is gestorven. Dertig jaar eerder had hij het eerste Esperantoboek laten verschijnen. De verwachting, of liever ijdele aspiratie, was dat honderd jaar later de hele wereld deze taal zou spreken en schrijven, want Esperanto is bedoeld als een makkelijk te leren, politiek neutrale, internationale kunsttaal. Onder het pseudoniem Dr.Esperanto – ‘iemand die hoopt’ – publiceerde Zamenhof het boek met de titel La internacia lingvo (de internationale taal). De taal werd echter bekend onder Zamenhofs pseudoniem en kreeg zo de naam Esperanto. En na 135 jaar is ze weer op sterven na dood. In 1982 heb ik voor De Rode Vaan een lang interview over Esperanto gedaan.

Lees verder “Ludwik Lejzer Zamenhof (1859-1917)”

Engelse taal dankt ‘Fuck’ aan Middeleeuwer Roger Fuckebythenavele

Engelse taal dankt ‘Fuck’ aan Middeleeuwer Roger Fuckebythenavele

De Britse historicus Paul Booth van de universiteit van Keele heeft het allereerste gebruik van de Engelse krachtterm “fuck” opgesnord en is tot de bevinding gekomen dat het woord afstamt van een zekere Roger Fuckebythenavele. Booth stootte bij toeval op de naam van de man tijdens onderzoek naar het koningschap van Edward II (1284-1327), de man die voorbestemd was om met de dochter van Gwijde van Dampierre, graaf van Vlaanderen, in het huwelijk te treden, maar het uiteindelijk moest stellen met de Française Isabella. Booth kwam driemaal de F-naam tegen, wat hem deed besluiten dat de eigennaam geen grapje van een middeleeuwse klerk was. Volgens de professor verwijst de naam “ofwel naar een man met bitter weinig ervaring op het vlak van copulatie” (die seks probeert te hebben met gebruik van de navel), “ofwel naar een wel erg dom iemand die wat hoog mikte en effectief het buikkuiltje een seksuele functie toedichtte”. Ik persoonlijk vind het een bericht dat je best op 1 april kan brengen…

Lees verder “Engelse taal dankt ‘Fuck’ aan Middeleeuwer Roger Fuckebythenavele”

Veertig jaar geleden: hoe vind je ’t woordenboek?

Veertig jaar geleden: hoe vind je ’t woordenboek?

Ik heb het al eerder geschreven: op De Rode Vaan kregen wij ook vaak naslagwerken toegestuurd, die dan – in tegenstelling tot andere recensie-exemplaren – op de redactie moesten blijven. Zo ook veertig jaar geleden toen we het tweedelige Groot Nederlands Larousse Woordenboek van de Hasseltse uitgeverij Heideland-Orbis kregen toegestuurd. Maar natuurlijk moest er wel een slachtoffer worden gevonden die de “recensie” moest schrijven. Dat was dan vaak ondergetekende. Maar in dit geval kreeg ik wel veel hulp van de “puzzelmaster” (Jan Mestdagh) en vooral tekenaar Fonske Goossens die op mijn aangeven bovenstaande tekening maakte (toegegeven: ik had ze zelf al eens in een Nero-verhaal zien staan).

Lees verder “Veertig jaar geleden: hoe vind je ’t woordenboek?”

De sociologische structuur van de taal

De sociologische structuur van de taal

Het debat over het taalgebruik in het Hoger Onderwijs wordt gevoerd vanuit verschillende bezorgdheden. Enerzijds is er het marktgerichte denken van universiteiten en hogescholen dat het Engels als onderwijstaal ziet als instrument voor de internationalisering, anderzijds is er de zorg van de burger om voor zijn kinderen een hogere opleiding in de moedertaal gegarandeerd te zien. De KANTL, vanuit haar bezorgdheid over kwaliteit en functionaliteit van het Nederlands als gebruikstaal in alle maatschappelijke domeinen, ook dat van de wetenschap, wil dat de overheid aan de bescherming van de moedertaal meer dan alleen lippendienst bewijst. Daarom dringt ze aan op een charter voor het Nederlands: een reeks van maatregelen die de toekomst van het Nederlands als taal van wetenschap en onderwijs veilig stellen. De volledige tekst van dit KANTL-standpunt gaat mee als bijlage, en is te vinden op http://kantl.be/index.php?pag=141. Of bij de voorzitter (foto): willy.vandeweghe@telenet.be

Lees verder “De sociologische structuur van de taal”