Urbanus wordt zeventig…

Urbain Servranckx, beter gekend als Urbanus (veel vroeger nog Urbanus van Anus), viert vandaag zijn zeventigste verjaardag.

“IK BEN NIET LINKS OF NIET RECHTS. IK BEN RECHTDOOR.”
De plezantste Tollembekenaar lokte in 2012 opnieuw uitverkochte zalen met zijn show Urbanus Zelf. Bij die gelegenheid verklaarde hij in de GVA: “Als ik vroeger in de jaren zeventig met de kerk of mijnheer pastoor lachte, was ik een maatschappijkritische kleinkunstenaar. Als ge nu een grapje maakt over de islam, zijt ge direct een racist of een fascist. Volgens mij zijn dat de twee meest uitgeholde woorden van deze tijd. Als ge een mop maakt die niet in het linkse kraam past, bestempelen ze u direct als rechtse rakker. Iedereen krijgt tegenwoordig direct een hitlersnorreke opgekleefd. Ik wil maar zeggen: sommigen overdrijven met hun correctheid. Vroeger mocht ge ook niet met uwe autoband over een rioolputteke staan, maar tegenwoordig kan echt niets meer. Wij leven in een democratische dictatuur. Ik ben niet links of niet rechts. Ik ben rechtdoor en ik lach met alles, in de eerste plaats met mezelf. Aan al de rest veeg ik mijn voeten.“

Het dient gezegd dat met ouder te worden, Urbanus echt visionair begint te worden. Zo gaf hij in 2020 (in corona-tijden) een interview aan De Morgen waarin hij stelt: “Veel Vlamingen hebben het er ook moeilijk mee dat er zoveel geld van Vlaanderen naar Wallonië gaat. Ik had daar vroeger geen probleem mee. Voor mij waren die transfers een vorm van solidariteit. Ik vind het prettig als ik anderen kan helpen: ik ben daar zelfs fier op, echt waar”, zegt Urbanus. “Maar als ik dan vaststel dat de mensen die ik help zich in hun hulpbehoevende situatie gaan nestelen, en dat de politici die die mensen vertegenwoordigen het solidariteitssysteem schaamteloos misbruiken, dan kom ik in opstand.”

“Soms heb ik het idee dat wij in Vlaanderen de roetpieten zijn die met de zware zak sleuren, terwijl Sinterklaas in Wallonië zit en maar cadeaus blijft uitdelen. Natuurlijk stemt iedereen in Wallonië dan voor Sinterklaas! Maar wie die zak vult en al dat speelgoed erin steekt, daar wordt in Wallonië liefst niet te veel over gesproken”, klinkt het. De komiek vindt het “niet meer dan normaal” dat het rijkere Vlaanderen het armere Wallonië helpt. “Maar in plaats van ons af en toe eens te bedanken, krijgen wij, Vlamingen, het verwijt dat we een bende nazi’s zijn.”

“Wallonië heeft nu van Europa 25 miljoen voor de coronazorg gekregen, en Vlaanderen 6 miljoen. Dat zal wel volgens een oude verdeelsleutel zijn, maar zou het niet chic zijn van Magnette als hij nu aussi un peu de solidarité zou tonen ten opzichte van Vlaanderen en de helft van dat bedrag aan ons zou terugstorten”, vraagt Servranckx. “Maar nu horen we hem niet, de ‘bruggenbouwer’.”

De komiek noemt zich “zeker geen fanatieke flamingant”, maar vindt dat ze de splitsing van het land “gerust eens [mogen] proberen”. “Als de transfers in de omgekeerde richting gingen, van Wallonië naar Vlaanderen, zou het land waarschijnlijk al lang gesplitst zijn”, klinkt het.

Servranckx maakt een vergelijking: “Het is toch heel simpel? Stel dat twee broers samen een winkeltje hebben, en één van de twee komt elke dag pas tegen twee uur ‘s middags uit zijn nest, terwijl de andere altijd al vanaf zes uur ‘s morgens in de weer is. Als die ene broer dan op een gegeven moment zegt: ‘Ik ga op mezelf beginnen’, is het toch te gek voor woorden als de andere zou antwoorden: ‘Wat?! Gij gaat ons gezinneke toch niet uit elkaar trekken?’”

Dat ikzelf een hekel heb aan “political correctness”, dat weet iedere trouwe lezer van deze blog. Dus dat Urbanus af en toe eens in de soep spuwt, kan ik gerust toejuichen (*). Minder plezant vind ik echter dat Urbanus zich de laatste tijd (wellicht gewoon om “contrair” te zijn) graag als “rechts” laat doorgaan. Zo afficheerde hij in een interview in Het Nieuwsblad van 30 oktober 2007 zijn sympathie voor de lijst De Decker.
Allé, zelfs dàt zou ik nog door de vingers zien, maar wat mij écht irriteert, is dat hij daarbij altijd een incident met De Rode Vaan aanhaalt, dat hij totaal verkeerd voorstelt. Zo antwoordt hij b.v. In Dag Allemaal op de vraag “Wat drijft je nu het meest?”: “Mijn drang naar ongebondenheid, naar vrijheid. Ik wil geen nummer zijn maar een individu. Ik wil niet dat de mensen mij ergens kunnen pakken. In de Rode Vaan stond ooit te lezen dat het mijn schuld was dat er zoveel jongeren voor de CVP stemden. Omdat ik geen liedjes over de politiek in ons land schrijf. Ik dacht: ‘k zal jullie eens laten zien hoe katholiek ik ben. En ik schreef in 1979 ‘Bakske vol met stro’.”
Een mooi (?) verhaal, maar helemaal niet waar natuurlijk. Wél waar is dat Jan Braet in de Rode Vaan ter gelegenheid van een optreden in het begin van zijn carrière eens geschreven heeft “dat men ook de cocktails moest klaar houden”. En daarom is Urbanus zo pisnijdig op De Rode Vaan. Maar dan moet je weten dat Braet enkel voor een vakantiejob voor de RV heeft gewerkt, nadien ging hij naar Knack, waar hij enkele jaren later zelfs “chef cultuur” werd, zoals Koen Meulenaere dat noemde. Maar heeft Urbanus ooit geweigerd iets voor Knack te doen? Uiteraard niet. Want het individu met zijn drang naar ongebondenheid weet ook wel waar de klepel hangt natuurlijk!
Enfin, de laatste tijd vinden we elkaar dus terug onder de warme oksels van Bart De Wever, zodat we nu samen terug door één deur kunnen (mijn beeldspraak loopt hier wat mank, vrees ik).
TANTE TERRY EN NONKEL ANUS
“Hoe voelt het aan”, vroeg ik eens tussen de soep en de patatten (**) aan Jan De Wilde, “om door een vroegere fan qua populariteit in de schaduw te worden gesteld?”
De fan is kwestie is natuurlijk Urbanus van Anus. “Och”, zei Jan, “dat kan me geen zier schelen, wat mij echter wel dwars zit is dat men mij vaak aanwrijft dat ik Urbanus zou plagiëren, terwijl Urbain zelf de eerste is om toe te geven dat hij voor vele tics en zijn grappen bij mij zijn inspiratie vond” (***).
De vraag was gerezen n.a.v. een tournee die de twee vrienden door Vlaanderen maakten en zoals te verwachten was, diende de meester als opwarming en stal de leerling de show (zalen haast overal uitverkocht). Maar goed, zij verstaan elkaar uitstekend, waarom zouden dus uitgerekend wij daar zuur over doen?
Al dient te worden toegegeven dat Urbanus muzikaal uiteraard niet zo heel veel voorstelt, tenzij misschien zijn “Wereld is om zeep”, waarvan ik echter blijf beweren dat het oorspronkelijk een cajun-nummer is. De grootste tegenvaller op dat vlak was de elpee “Volle Maan” omdat de aanwezigheid van de drie begeleiders van Raymond Van het Groenewoud grote verwachtingen opriep (terwijl Jan De Wilde aan de knoppen stond). Maar het heeft niet mogen zijn. Wat is er nu het zwakste op deze plaat: de muziek of de teksten? Onmogelijk te zeggen. Er is al eens een beweging op gang gekomen om Urbanus te verbieden platen te maken (****) en wij kunnen niets anders dan ons hierbij aansluiten. Want de “platenmaker” Urbanus schaadt de “humorist”. En de twee monologen, die er traditiegetrouw op voorkomen, bewijzen dat hij op dit gebied toch nog steeds krediet moet krijgen.
Maar wat baat al deze kritiek? Mijn zoon van vier vond het destijds een erg grappige plaat, maar dat vond hij van de twee van Tante Terry ook, en wat kun je daar dan nog aan toevoegen? Tenhoogste kunnen we dit dus als een kinderplaat betitelen, maar dan nog kun je beter terecht bij de maxi-single (of mini-elpee) van Sofa met daarop bijdragen van o.a. Lieven Coppieters, Raymond van het Groenewoud en Big Bill, die ongeveer tegelijk is verschenen.
Overigens is de volgende elpee van Urbanus (“Is er toevallig een Urbanus in de zaal?”, Philips 6468052) mij wél uitstekend bevallen. Ook ik heb immers een gloeiende hekel aan “Madammen met een bontjas” en het opgewonden ritme dat we eveneens terugvinden bij zijn ode aan “Ivonneke” doet het bloed in onze kuiten tintelen. Met de “ernstige” Urbanus had ik op “Volle Maan” nogal last, maar hier valt dat toch mee. Op “Wat ze nog niet weet” is de ontroerende mondharmonica van Raymond van het Groenewoud daar niet vreemd aan. Overigens zijn ook hier nogmaals de Centimeters te gast, evenals de haast voltallige Pebbles.
En dan is er nog het schitterende “Quand les zosiaux chantent dans le bois” natuurlijk, waarmee Urbanus de volledige Eurosong-competitie overbodig maakt.
De B-kant is volledig voorbehouden aan “conférences”, zoals men dat dan zegt in cabaretmiddens. Volgens mij toch nog steeds een gemakkelijkheidsoplossing, al hebben de vorige mij bij BRT-stakingen uitstekend vermaakt. En al hangt mijn zoontje, net als zovele andere kinderen waarschijnlijk, hier aan zijn lippen. Of Urbanus zelf dat nu graag heeft of niet.
WERD ER IN ANUS GEKNIPT ?
Met enigszins samengeknepen tenen hebben we ook de daarbij horende Urbanus van Anus-show op televisie afgewacht, want je houdt van Anus of je houdt er niet van en daar we zelf tot de categorie der weifelaars behoorden, besloten we van die avond het zwaard van Alexander te hanteren en de Gordiaanse knoop door te hakken. Het kwam er in feite op neer dat we Urbanus wel een sympathieke knul vonden, maar eigenlijk toch ook een flauwe plezante. Maar na deze show zouden we wat wijzer worden…
En inderdaad, naast het feit dat we hebben kunnen vaststellen dat Urbanus beter kan vloeken dan al die pausen die zijn (voor)naam gedragen hebben samen, dat Jean Blaute en Mich Verbelen wel eens uitstekende komische acteurs zouden kunnen worden en dat Anne Duperey een mooi meisje is, hebben we veel gelachen. En dat is toch de bedoeling van een humorist, niet? Weliswaar heeft mijn zoontje nog meer gelachen dan ik (dus erg hoog mikt Urbanus niet), maar net zoals bij zovele andere soorten humor (de stijl van Neerlands Hoop, van het Simplistisch Verbond, van Monty Python) ga je ervoor voor de bijl of niet. Ik zal eens aan mijn beeldspraak moeten vijzelen, geloof ik, of ik kan er beter mee kappen.
Gewaardeerde Anus-jokes waren o.m. de running-gag (wel wat te lang), de verschillende kerkbezoeken (Urbanus als The Fonz, je houdt het niet voor mogelijk) en de cocktail-grap. En… wat zeg je? Wat Anne Duperey bij Anus komt doen? Ja, vraag het mij! Plotseling bleek de Anus-show vijftal minuten korter dan gepland. Toeval, zeker? Ook gezien dat er geknipt was nadat Urbanus zei dat hij een gat in zijn gitaar had gewreven? Montage heet dat dan.
Veel later, in een KRO-programma “Humor 1978” van Han Peekel met opnamen uit Heist (Humorfestival) en Delft (Cameretten), hebben we dan toch kunnen zien wat er op de BRT was uitgeknipt in de Urbanus van Anus-show. Ik wil u die (flauwe) mop niet onthouden. Men herinnert zich nog dat ik destijds schreef dat er iets weggeknipt was na de woorden van Urbanus dat hij met zijn vinger een gat in zijn gitaar had gewreven. En inderdaad, ons vermoeden kwam uit, hij vertelt dan nadien dat er nog een tijd is geweest dat hij met zijn vinger zijn naam op de buik van meisjes heeft geschreven en dat hij dan altijd spijt had dat er geen j of g in zijn naam voorkwam…
Overigens werd er op de KRO dan weer wel een mop over de jezuïeten afgeknipt (de K staat immers voor katholiek).
URBANUS VI
En toch heeft Urbanus van Anus duidelijk géén zorgen. Niet omdat hij een humorist is, want waar zou een Freek de Jonge anders zijn mosterd halen ? Urbanus’ grootste problemen situeren zich echter reeds van bij de aanvang bij konijnekotelaars of Jijipekes van Meulenbeek. En we hebben hem steeds zo genomen, ervan gehouden en nooit iets anders van hem verwacht. Maar het spreekt vanzelf dat nummers op z’n nieuwe elpee (« Urbanus VI ») als « ‘k Zal ’t zelf doen » en « Hittentit » (in nochtans een uitstekend arrangement van Jean Blaute) moeilijk « ernstig » kunnen worden genomen, zelfs als komische nummers. De voormalige single « Kodazuur » b.v., die hier ook nog eens wordt overgedaan, of « Publiciteitsjaren » zijn dan alvast stukken beter.
Spijtig is dan anderzijds weeral Urbanus het niet kan laten zichzelf te relativeren als hij een beetje ernstig probeert te zijn. Enfin, dat relativeren is niks, zijn grote voorbeeld Jan De Wilde doet dat ook, maar de manier waarop (b.v. « Katrien » of « Zonder pracht of praal »).
Discussies zullen er ook steeds blijven bestaan rond het nut van conferences op plaat. Zoals gewoonlijk werden er twee geselecteerd, waarvan één in de studio opgenomen met hinderlijk gelach van Urbanus zelf of misschien zelfs van Jean Blaute. Wat niet wegneemt dat er om deze conferences natuurlijk best mag worden gelachen ! En als lolbroek zal Urbanus dan ook steeds goed blijven verkopen. (Met rode oortjes, RV nr.46 van 1982)
HET MAG WEL EEN BEETJE MEER ZIJN
Later lanceerde Urbanus op VTM een nieuwe show en het minste dat men kon zeggen was dat de titel van dat programma (“Meer moet dat niet zijn”) een zwaar understatement is. Want om echt tot humor op een behoorlijk niveau te komen, mag het wél wat meer zijn.
Is het dan misschien de fout van Goedele Liekens dat “Meer moet dat niet zijn” waarin ze samen met Urbanus en Werther van der Sarren te zien is, toch niet zo grappig is als we van Urbanus wel mogen verwachten? Uiteraard kan Goedele niet acteren, dat zou Urbanus nu toch stilaan ook moeten inzien. En Werther is enkel goed als sidekick. Maar toch lijkt ook Urbanus zelf niet in zijn gewone doen. Houdt hij zijn beste gags achterwege voor een nieuwe film? (*****)
Alleszins was hijzelf wél erg tevreden over zijn samenwerking met Karel Vereertbruggen, die hij wel ziet zitten als co-scenarist voor de opvolger van “Hector” en “Koko Flanel”. Maker van deze film zou dan wel eens John Erbuer kunnen zijn, de regisseur van “Meer moet dat niet zijn”, maar ook van de Urbanus-strips op de BRT destijds en… van “Lava”.
Net zoals “Lava” is “Meer moet dat niet zijn” een coproductie met onze Noorderburen geworden. Bij “Lava” was dat, voorspelbaar, de VPRO, maar Urbanus verraste met een associatie met de socialistische VARA. Tot nu toe heeft deze zender altijd al ingestaan voor de Urbanus-programma’s in Nederland (“Mijn manager is een socialist, dus heb ik altijd voor de VARA gewerkt en ik ben nogal loyaal als ik het ergens goed heb”), maar nu was er toch een beetje schrik om met een commerciële zender in zee te gaan. “Omgekeerd was dat niet het geval,” grapte Urbanus op de persconferentie. “Wellicht omdat het toch allemaal socialisten zijn bij VTM…”
Gevraagd naar de kostprijs repliceerde hij gevat: “Het is een iets duurdere productie dan Bompa die zeven minuten in dezelfde zetel zit. En met dezelfde tekst ook nog.”
Welk publiek wilde men eigenlijk bereiken?
Werther van der Sarren: “Een ruim publiek, zelfs kinderen gezien de atmosfeer van de Urbanus-stripverhalen, en ook wel studenten die nu neerkijken op VTM.“
UITSMIJTER
Urbanus heeft er een hekel aan dat mensen denken dat wie humorist is van beroep ook altijd en overal de flauwe plezante wil uithangen. Vooral op “bruiloften en partijen” is hij altijd het slachtoffer van de disc-jockey van dienst die dan vraagt om “eens een mop te komen vertellen”. Waarop Urbanus steevast vraagt: “En wat is uwen job dan wel, manneke?”
“Ikke, Urbanus? Ik bennekik ne loodgieter, niewaar.”
“Ne loodgieter? Wel, begin hier dan maar vlug eens een WC te installeren!”

Referenties
Ronny De Schepper, Relativeren…, De Rode Vaan nr.47 van 1983
Stefan Laenen, Komiek viert zijn 150ste album: “Vroeger was ik de schrik van pedagogen, nu lijk ik er zelf één”, Gazet van Antwerpen, 10 oktober 2012
Stefan Laenen, Urbanus werkt aan nieuwe cd, Gazet van Antwerpen, 1 december 2012

(*) “Ik heb nooit gedacht dat ‘Bakske vol met stro’ zoveel miserie zou meebrengen. Ik heb toen veel brieven van misnoegde en gechoqueerde mensen gekregen, en er waren pastoors die tegen mij preekten, maar nooit ofte nimmer heb ik één bedreiging ontvangen. Dat geeft mij toch respect voor de katholieke Kerk. Als een moslim zo’n nummer zou maken, dan zou dat hetzelfde effect hebben als wanneer ik ‘Een bakske vol met stro’ geschreven had in de tijd van de inquisitie: dan had mijn kop gerold. Eigenlijk zou het fantastisch zijn als een moslimhumorist eens iets als ‘Mohammedje is geboren in een bakske vol couscous’ zou maken, zodat iedereen dat geloof toch een béétje zou relativeren. Want dat extremisme maakt mij bang.” (Humo 6/11/2007)
(**) ’t Was eigenlijk kip met ongepelde rijst, maar dat doet hier niet terzake natuurlijk.
(***) “De eerste rilling om zelf iets op een podium te doen kreeg ik van Jan De Wilde. Opeens hoorde ik iemand liedjes zingen over een hond, een kasseibaan of een gehandicapte. Daardoor viel mijne frank: dat wilde ik ook doen! Ik heb toen mijn eerste groepje opgezet: Anus. Als wij moesten spelen, stonden we doodsangsten uit, om de doodeenvoudige reden dat wij helemaal niet goed konden spelen. Daardoor werden onze bindteksten alsmaar langer. En mijn bindteksten waren eigenlijk een overdreven vorm van Jan De Wilde deed. Die had van zichzelf-staan-excuseren toen al zijn specialiteit gemaakt.” (Humo 6/11/2007)
(****) “In de Humo van 14 juli 1977 heb ik gelezen dat Urbanus van Anus beter geen platen zou maken. Daar ik reeds drie platen gemaakt heb, bied ik mijn verontschuldigingen aan, dit gedaan te hebben zonder de toelating van Humo.” (Urbanus)
(*****) Uiteindelijk zou die derde film geschreven en gerealiseerd worden door Jean-Paul Lilienfeld in 1993. “De zevende hemel” werd door de kritiek afgeslacht en ook het grote publiek bleef weg. In tegenstelling tot “Hector” en “Koko Flanel” werd het een geweldige flop. Toegegeven, het verhaal over Urbanus, die op het punt staat zelfmoord te plegen, maar die er juist van wordt afgehouden door het feit dat zijn onderbuurvrouw (Renée Soutendijk) hetzelfde probeert te doen, biedt weinig ruimte voor humor, toch het handelsmerk van Urbanus, maar zó slecht is het nu ook weer niet. Ondanks het lugubere begin bevat dit gedeelte toch enige aanleiding voor komische situaties, aangezien Urbanus zich uitgeeft als de engelbewaarder van Soutendijk. De film draait halverwege echter in de soep als blijkt dat dit maar een grap is, maar tegelijk (let op: spoiler!) blijkt Soutendijk de “echte” engelbewaarder van Urbanus te zijn. Zij komt hem dan storen telkens hij volgens haar een “verkeerde” verhouding heeft (o.a. met Ann Pira, later wereldberoemd in Vlaanderen als Nancy, de kuisvrouw uit “Thuis”), totdat hij uiteindelijk wel degelijk verliefd wordt op zijn echte onderbuurvrouw, uiteraard opnieuw in de gedaante van Renée Soutendijk.