“Anicet” van Louis Aragon

Ik zou nu normaal de roman “Anicet” van Louis Aragon moeten lezen, maar ik heb het al vlug opgegeven.

Als “Meisje Niemand” mij na lezing wat is tegengevallen toen ik vernam dat het eigenlijk een symbolische roman was, dan gaat Louis Aragon precies omgekeerd te werk: in een lang uitgevallen préface legt hij uit wie wat is in zijn roman. En toen was er voor mij de pret reeds af. Nochtans is het volgens chatgpt een belangrijk werk in het oeuvre van Louis Aragon:

Anicet ou le panorama, roman van Louis Aragon werd voor het eerst gepubliceerd in juni 1921 door Éditions de la Nouvelle Revue Française (NRF) in Parijs. Het boek geldt als Aragons eerste roman en bevindt zich op de overgang tussen dadaïsme en surrealisme, met duidelijke invloeden van symbolistische en absurdistische literatuur.

🔹 Link met het Symbolisme

1. Droomachtige sfeer en suggestie
   Het verhaal van Anicet – een jonge dromer die door Parijs dwaalt en geconfronteerd wordt met kunstenaars, verleiding en misdaad – heeft vaak een onwerkelijke, bijna hallucinerende sfeer. Dit sluit aan bij het symbolisme, dat eerder gevoelens en stemmingen oproept dan concrete realiteit beschrijft.
2. Poëtische beeldtaal
   Aragon schrijft met een sterke nadruk op klank, ritme en visuele associaties. Symbolisten zoals Mallarmé en Verlaine streefden ook naar deze muzikale en evocatieve stijl.
3. Dubbele lagen van betekenis
   Veel scènes hebben een allegorisch karakter: de ontmoetingen van Anicet met kunstenaars en misdadigers kunnen worden gelezen als een metafoor voor de confrontatie tussen idealen en de decadentie van de moderne stad.

---

🔹 Overgang naar surrealisme

1. Automatisch en associatief schrijven
   Hoewel nog niet volledig toegepast, voel je in Anicet reeds de vrije, onlogische associaties die later kenmerkend zouden worden voor het surrealisme.
2. Speelse vervreemding en absurditeit
   De roman bevat komische en absurde passages die de logica van het klassieke verhaal doorbreken, iets wat Aragon samen met André Breton en Philippe Soupault in die jaren verder zou ontwikkelen.
3. Kunst en werkelijkheid lopen door elkaar
   Het panorama van de moderne stad en het kunstenaarsleven wordt bijna een innerlijk visioen – een benadering die vooruitloopt op de surrealistische vervlechting van droom en realiteit.

---

📌 Samengevat

• Symbolisme: Sfeer, suggestie, poëtische taal, dubbele betekenis.
• Surrealisme: Associatief, droomachtig, breken met logica.
• Anicet staat precies op deze overgang en vormt een brug van de literaire fin-de-siècle naar de avant-garde van de jaren 1920.

---

Hier is een overzicht van de belangrijkste symbolistische motieven in Anicet ou le panorama, roman (1921) van Louis Aragon, met toelichting hoe ze later in het surrealisme verder zouden uitgroeien:

---

1. De Stad als Droom en Verleiding

• Symbolisme:
  • Parijs verschijnt niet als een realistische stad, maar als een labyrint vol schaduwen, licht en illusie.
  • Dit doet denken aan hoe symbolisten zoals Charles Baudelaire (Les Fleurs du mal) de stad zagen: een plek vol melancholie en zinnelijke verleiding.
• Surrealisme:
  • De stad wordt later een soort droomlandschap waar logica vervaagt, zoals in André Bretons Nadja.
  • Aragon zelf zal dit verder uitwerken in Le Paysan de Paris (1926).

---

2. De Femme Fatale / Ideale Vrouw

• Symbolisme:
  • In Anicet verschijnt de verleidelijke vrouw zowel als muze, als gevaarlijke verleidster.
  • Dit weerspiegelt het symbolistische motief van de femme fatale, zoals bij Gustave Moreau of de poëzie van Verhaeren en Maeterlinck.
• Surrealisme:
  • De vrouw wordt een sleutel tot het onderbewuste en tot het wonderbaarlijke.
  • Denk aan Breton die vrouwen tot “magische bemiddelaars” van het surrealisme maakt.

---

3. Het Masker en de Dubbele Identiteit

• Symbolisme:
  • Maskers, vermommingen en dubbelrollen komen voor in Anicet, wat verwijst naar de ondoorgrondelijkheid van de menselijke ziel.
  • Symbolisten gebruikten dit vaak als metafoor voor de verborgen lagen van de werkelijkheid.
• Surrealisme:
  • Het idee van fluïde identiteit en het doorbreken van rationele zelfbeelden wordt kernachtig in de surrealistische droomlogica.

---

4. Het Kunstenaar-als-Waarnemer Motief

• Symbolisme:
  • Anicet is tegelijk dromer en observator, een flaneur die door de stad dwaalt en alles opzuigt.
  • Dit is typisch symbolistisch: de kunstenaar als medium van hogere, ongrijpbare indrukken.
• Surrealisme:
  • Hieruit groeit de surrealistische idee van “passief” ontvangen inspiratie, vaak via écriture automatique en droombeelden.

---

5. Het Motief van Droom en Nacht

• Symbolisme:
  • De grens tussen werkelijkheid en droom vervaagt geregeld in de roman, een kenmerk dat direct uit het symbolisme stamt.
• Surrealisme:
  • Dit motief wordt radicaal uitgebreid: droom en werkelijkheid versmelten tot een “surréalité”, een hogere realiteit die beide combineert.

---

📌 Conclusie

Anicet is doordrenkt van symbolistische motieven – de dromerige stad, de femme fatale, het masker, de kunstenaar-flaneur en de vervaging van realiteit en droom – maar gebruikt ze op een speelse, soms absurdistische manier die de weg opent naar het surrealisme.

---

Louis Aragon (1897–1982) was een Franse dichter, romanschrijver, essayist en een van de centrale figuren in de 20e-eeuwse Franse literatuur. Hij werd geboren op 3 oktober 1897 in Parijs en groeide op in een enigszins complexe familiale situatie: hij werd officieel als buitenechtelijk kind opgevoed, waarbij zijn moeder zich voordeed als zijn zus.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog diende hij als brancardier, een ervaring die zijn vroege poëzie beïnvloedde. In de jaren 1920 was Aragon een belangrijke vertegenwoordiger van het dadaïsme en later van het surrealisme, samen met André Breton en Philippe Soupault. Zijn vroege romans, waaronder Anicet ou le panorama (1921) en Le Paysan de Paris (1926), zijn sterk surrealistisch van toon.

In de jaren 1930 werd hij lid van de Communistische Partij van Frankrijk (PCF), wat zijn werk een politieke dimensie gaf. Tijdens de Tweede Wereldoorlog sloot hij zich aan bij het Franse verzet, en zijn poëzie uit die periode, zoals de bundel Les Yeux d’Elsa (1942) – opgedragen aan zijn vrouw Elsa Triolet – werd een symbool van hoop en verzet.

Na de oorlog bleef hij zowel geëngageerde romans als poëzie schrijven, vaak balancerend tussen zijn literaire en politieke roeping. Louis Aragon overleed op 24 december 1982 in Parijs, en wordt herinnerd als een schrijver die de spanning tussen verbeelding, liefde en ideologie belichaamde.