Er was eens… de tijd dat de dieren spraken, maar voor zover ik weet spreken ze nog steeds. Ze lijken beter met elkaar te communiceren dan de mens, misschien hebben ze er een minder ingewikkeld instrumentarium voor nodig.
In die ver achter ons liggende tijd – maar wat heet ver? – geschiedde het dat er iets verscheen dat niet alleen draadloos geordende klanken uitbraakte maar daar ook beelden aan wist te verbinden. Stonden wij even met open mond naar dit wonder ons uit de hemel gezonden te staren. Nu ja, uit de hemel daalde het niet neer – het kwam uit een of andere fabriek natuurlijk. Daar vernuftig in elkaar gepuzzeld. Zodat we ons bij het uitstalraam van Di Monaco in de Stationsstraat konden vergapen aan het wit-zwart geflikker. Wat een mirakel. En toen verschenen, met mondjesmaat, op de daken heel vreemde voorwerpen die het stadsbeeld jarenlang zouden wijzigen: de televisieantenne. Een lelijk maar noodzakelijk ding om het in de mysterieuze verte gebeuren dat men de burger wou mededelen te kunnen ontvangen. Jaren later zou dit fraaie beeld dat als Unesco Werelderfgoed kon concurreren met Chitzén Itzà, met de Chinese Muur en met de Taj Mahal langzaam vervangen worden door lelijke kabels die langs dakgoten en gevels slingerden eer ze eindelijk hun bestemming ondergronds zouden bereiken. Enfin: na het ijstijdperk en de bronstijd was een nieuwe wereld geboren, deze van de televisie.
Hoe het kastje, of de kast want het was een vrij volumineus meubel dat zijn dominante plaats opeiste in de huiskamer gezien de omvang van de ‘beeldbuis’ (een fenomeen dat inmiddels zo oubollig lijkt als de automobiel waarin Fred van de Flintstones zich voortbewoog), zijn intrede deed in mijn ouderlijke woning herinner ik me niet meer. Het moet met het nodige ceremonieel gepaard gegaan zijn. Zo’n revolutie beleef je niet ieder jaar toch? Wel weet ik dat mijn ouders niet opteerden voor de gerenommeerde Italiaan Di Monaco maar voor de autochtone installateur die vlakbij woonde, ene Piessens, leverancier van al onze elektro. Mij zou het natuurlijk worst wezen! Mij interesseerde slechts één ding: ‘Kom toch eens kijken’, het programma met Nonkel Bob en tante Terry. De fameuze slogan ‘TV -Ohee’ en bijhorende groet met de vingers die de T en V vormden… De nonkel was lange tijd mijn idool tot de uitzending plaatsvond vanuit onze stad en ik aanwezig kon zijn. Toen ik hem daar heel ruw zag uitvallen tegen een jongetje dat in zijn weg liep en hij hem agressief opzij duwde viel hij van zijn piëdestal. Nu besef ik dat het misschien stress was, zo’n live-uitzending… maar ja.
Wat kluisterde mij toen aan het scherm? Het waren iconische jeugdseries die vermoedelijk, in ieder geval hun naam, wel iedereen bekend zijn vermits ze nog wel eens genoemd worden, heruitgezonden, of met een fragment ergens opduiken. ‘Het geheim van Killary Harbour’ voerde ons naar een Iers havenstadje met Cyriel Van Gent en Dora van der Groen. In ‘Zanzibar’ gingen we scheep op een opgeknapt wrak. Nee niet met Senne Rouffaer, die was er pas als ‘Kapitein Zeppos’, dat hem tot een legende zou maken, samen met de amfibiewagen natuurlijk. Zo’n legende dat de kapitein recent uit de woelige baren werd opgevist en er nu een heuse speelfilm rond zijn figuur komt, weliswaar met een andere acteur onder de scheepspet, Carry Goossens, maar wel nog gesitueerd rond de iconische molen uit de serie. Dan had je daar dat schitterende ‘Johan en de Alverman’ met Jef Cassiers (later beroemd als ‘Het Manneke’) en de vaak opduikende rondbuikige Cyriel Van Gent als Don Cristobal de Bobadila. Het was helaas niet ronde Cyriel maar Anton Peeters, die een magistrale Lamme Goedzak creëerde als helft van het eerste liefdeskoppel uit de Vlaamse literatuur en folklore, samen met Tijl. Onvergetelijk hoe hij zich telkens bekloeg dat hij maar “zo’n pietertje worst” kreeg. Een Bourgondiër pur sang. Persoonlijk identificeerde ik hem met mijn vader, al hoefde die zich nooit te bekreunen dat hij een te klein stuk worst diende te verorberen, daar stond onze slager Saman die zijn bloederige nering uitbaatte op drie huizen afstand van onze woning garant voor. Toen ‘Keromar’ in 1971 gestraald werd was ik te oud voor de strapatsen van de Kerten en de Bolten, geen namiddagtelevisie meer voor mij. Geen kinderprogramma’s. Het zou wachten zijn tot er eigen kroost in mijn leven opdook om aan te schuiven voor het geestverruimende ‘Tik Tak’, ‘Merlina’, ‘The A-Team’…
In het begin was het op onze nationale zender een nogal saaie bedoening met als grote uitschieter de sitcom die een legende zou worden ‘Schipper naast Mathilde’ met Nand Buyl, Jetje Cabanier en zij die de hartslag en bloeddruk van de mannelijke populatie grondig verstoorde Chris Lomme als Marieke (De Kreuners zullen haar later een ode toeschreeuwen!). Voor ander entertainment waren we toch in de eerste jaren aangewezen – raar maar waar – op het kille calvinistische Nederland. Gans Vlaanderen sloot Mies Bouwman in het hart. Er was het spelprogramma ‘Kom er maar eens achter’, memory op televisie. Maar vooral populair was ‘Eén van de acht’ met de spectaculaire, opwindende ‘lopende band’ waarop de talrijke prijzen defileerden die dienden gememoriseerd te worden en zo konden gewonnen worden… Het format was reeds te zien bij de (ook Nederlandse) Rudi Carrell op de Duitse televisie, deze entertainer zou later met zijn shows op de Nederlandse buis ook bij ons geliefd worden. Als het in Hilversum regende zou het in Brussel tenslotte toch moeten druppelen en kijk jawel tenslotte stond daar ene Tony Corsari op. Om de Vlaming te plezieren met spelprogramma’s als ‘Eén tegen allen’, daar moesten de inwoners van een stad een reeks vragen beantwoorden en opdrachten uitvoeren, opgelegd door één persoon – het ging live en bleek telkens ‘razend spannend’. Dan was er ‘100.000 of niets’ waar drie kandidaten streden om de pot van zoveel Belgische frank naar zich toe te harken middels het beantwoorden van moeilijke vragen. Toen de winnaar van de eerste aflevering toevallig de burgemeester van Torhout was gebeurde het dat ter dier gelegenheid de schoolkinderen van zijn gemeente een dag vrijaf kregen: zo groot was toen de impact van het fenomeen televisie! Hét hoogtepunt werd ‘De muziekkampioen’, een als quiz vermomde muzikale show met het sindsdien niet meer weg te denken orkest van Francis Bay. Er dienden titels van de gespeelde songs geraden worden, de kandidaten snelden naar een bel toe – kennis én snelheid waren belangrijk! Maar uiteindelijk ging het aanwezige publiek zingend uit de bol… Die hysterie zou pas met ‘Tien om te zien’ geëvenaard worden, een eeuw later door een nieuw toen nog ondenkbaar monster, de commerciële zender.
Terwijl vooral de vrouwelijke helft van de populatie zich verlustigde aan series als Dallas en Dynasty, terwijl er voor de echtscheiding een nieuw wettelijk motief werd gevonden namelijk de voetbaluitzendingen via het scherm, identificeerde de jeugd zich met Jeff, het baasje van de Schotse collie Lassie, en met Dennis the Menace, de ondeugende knaap met het gouden hart. En nu? Nostalgie. Verdwenen is het beeld van de antennes op de daken, die visuele poëzie. Weg is dat bakbeest in de living, vervangen door de flatscreen zo dun als een sigarettenblaadje Riz La Croix. Al is zelfs die gesofisticeerde 4K Ultra HD overbodig geworden want je ziet momenteel alle gezinsleden broeder- en zusterlijk naast elkaar zitten, ieder starend naar een eigen schermpje, een telefoon in de oren gepropt, elk genietend van de hoogstpersoonlijk gekozen serie. Urenlang. Aan het bingewatchen. Ik slaak een zucht, een diepe zucht, en droom… ik zit in de huiskamer, knus, op het scherm kibbelen Jeroom en Benzamien, de slagers uit Sint-Jans-Molenbeek; in mijn fantasie daagt daar Marieke uit ‘Schipper naast Mathilde’ naast hen op. Perfecter kan de wereld niet meer worden.
Johan de Belie
dagelijks iets degelijks 