Henry Fielding (1707-1754) 

Het is vandaag 270 jaar geleden dat de Engelse schrijver Henry Fielding in Lissabon is gestorven. Wat deed hij daar? Lees en ontdek het!

Henry Fielding (Glastonbury, 22 april 1707 – Lissabon, 8 oktober 1754) was bezocht de public school in Eton en studeerde klassieke talen in Leiden. Na zijn terugkeer begon hij te schrijven voor het theater. De blijspelen die hij produceerde (Tom Thumb, 1730, en Pasquin, 1736) waren satirisch van karakter. Hij zette zich in zijn werk af tegen de regering van Robert Walpole. Toen, mede als gevolg hiervan, het Haymarket Theatre (waar Fieldings stukken werden opgevoerd) in 1737 werd gesloten, stopte hij met het schrijven voor het toneel. Hij hervatte zijn rechtenstudie en werd in 1740 advocaat en in 1748 vrederechter. Hij stopte echter niet met het schrijven van satirisch werk. Zijn Tragedy of Tragedies over het leven van Tom Thumb had als gedrukt toneelstuk veel succes. Ook publiceerde hij bijdragen in tijdschriften.

Zijn doorbraak kwam er in 1741 met Shamela, een parodie op het melodramatische ‘Pamela’ van Samuel Richardson. Fielding zag in het werk een aanfluiting van de morele verontwaardiging, die Richardsons briefverhaal over een vastberaden dienstmeisje, alleen gewapend met haar ‘deugd’, strijdend tegen de verleidingspogingen van haar meester, dacht uit te dragen. Het was in 1741 van de ene op de andere dag een literaire sensatie geworden. De impliciete morele boodschap – dat de kuisheid van een meisje uiteindelijk waarde heeft als koopwaar – en de onhandigheid van de briefvorm bij het omgaan met lopende gebeurtenissen, samen met de trivialiteit van de details die de vorm noodzakelijk maakt, waren enkele van de belangrijkste doelwitten van Fieldings parodie. Daarnaast wordt ook Colley Cibber, dichter-laureaat en nepheld van Pope’s Dunciad, in het eerste hoofdstuk van de roman geïdentificeerd als een andere overtreder van fatsoen, moraliteit en literaire waarde.

In 1742 verscheen Joseph Andrews, een boek over Pamela’s broer Joseph. De volledige titel was The History of the Adventures of Joseph Andrews and of his Friend Mr. Abraham Adams. Het werk werd door Fielding gedefinieerd als een “komisch episch gedicht in proza”, en vertelt over de avonturen van een goedaardig lakei op de weg naar huis vanuit Londen met zijn vriend en mentor, de verstrooide dominee Abraham Adams.

De roman belichaamt een samensmelting van twee concurrerende esthetieken van de 18e-eeuwse literatuur : de nep-heroïsche en neoklassieke (en bij uitbreiding aristocratische ) benadering van Augustijnen als Alexander Pope en Jonathan Swift, en de populaire, binnenlandse prozafictie van romanschrijvers als als Daniel Defoe en Samuel Richardson.

De roman is gebaseerd op verschillende inspiraties. Geschreven “in navolging van de manier van Cervantes , de auteur van Don Quixote“, dankt het werk veel van zijn humor aan de technieken ontwikkeld door Cervantes, en zijn onderwerp aan het literaire genre dat bekend staat als picaresque.

Deze roman werd in 1977 verfilmd door Tony Richardson. Richardson regisseerde het kritisch goed ontvangen werk, met Michael Hordern als Adams, Peter Firth als Joseph en Lady Booby gespeeld door de in Zweden geboren Ann-Margret, die een Golden Globe-nominatie ontving voor de rol. De slogan (“Het verhaal van een jonge, Engelse lakei die Lady Booby diende maar van de kleine Fanny hield”) suggereert hoe het een deel van de schunnige humor uit het bronmateriaal weergeeft. 

In 1734 trouwde Fielding met Charlotte Cradock, met wie hij twee kinderen zou krijgen en verscheen zijn The History of the Life of the Late Mr Jonathan Wild the Great, ook weer een satirisch werk over Robert Walpole.

Fieldings bekendste werk is Tom Jones (1749), een schelmenroman over een vondeling die het ver weet te schoppen. Zijn vrouw Charlotte stond model voor de figuur Sophia Western (*) in Tom Jones en ook voor Amelia in de latere gelijknamige roman uit 1751.

Charlotte overleed in 1744. Fielding hertrouwde drie jaar later. Vanwege zijn verslechterende gezondheid vertrok hij in 1753 naar het buitenland om genezing te zoeken. Hij stierf in 1754 in Lissabon.

Na “Elvis dood in Deurne”, een tussendoortje van Piet Teigeler, en een mislukte poging om de brieven van Stendhal te lezen, heb ik mij in mei 2024 aan “Joseph Andrews” gewaagd. Ik bewaar aan Fielding goede herinneringen omwille van zijn “Tom Jones”, maar ik vraag me nu af of dat niet eerder omwille van de verfilming door Tony Richardson is dan of ik het boek zelf wel heb gelezen? Wel, de lectuur van “Joseph Andrews” zal het me duidelijk maken, neem ik aan. Ik lees de Penguin-editie die werd verzorgd door R.F.Brissenden, de auteur van “Virtue in Distress: Studies in the Novel of Sentiment from Richardson to Sade”, alvast een interessante man, zo lijkt me.

Ronny De Schepper (op basis van Wikipedia)

(*) In een televisiebewerking uit 2023 wordt zij – volledig in de geest van woke – als een kleurlinge voorgesteld. Dat is natuurlijk onzin, zoals ook chatgpt beaamt: “In Tom Jones van Henry Fielding komen geen expliciete personages van kleur voor zoals we die term vandaag begrijpen. De roman speelt zich af in 18e-eeuws Engeland en richt zich voornamelijk op de Engelse samenleving van die tijd, met een focus op klassenverschillen, romantische verwikkelingen, en morele thema’s. Hoewel er in die periode mensen van Afrikaanse, Aziatische of Caribische afkomst in Engeland leefden (meestal als gevolg van kolonialisme en de trans-Atlantische slavenhandel), worden zij zelden expliciet genoemd in literaire werken uit die tijd. Fielding richtte zich voornamelijk op de ervaringen en relaties van Engelse, witte personages, en eventuele verwijzingen naar mensen van kleur zijn indirect of impliciet en vaak in stereotiepe of raciale termen zoals destijds gangbaar was. Als je op zoek bent naar voorbeelden van diversiteit in die tijd, kun je historische literatuur of geschiedenissen over de aanwezigheid van mensen van kleur in 18e-eeuws Engeland raadplegen, zoals het werk van historici als David Olusoga (Black and British).”