Hubert Lampo (1920-2006)

Vandaag is het al vijftien jaar geleden dat de Antwerpse schrijver Hubert Lampo is overleden. Om het over hem te hebben ben ik, in tegenstelling tot gewoonlijk, niet vertrokken van Wikipedia, omdat de gegevens daar veel te uitgebreid zijn, net als bij het Hubert Lampo Genootschap trouwens (maar daar vind ik dat normaal). Daarom heb ik geopteerd voor de zogenaamde “thuispagina” van Louis Jacobs. Ik hoop dat hij het me niet kwalijk neemt.

Hubert Lampo werd geboren te Antwerpen op 1 september 1920 als zoon van een postbediende en een onderwijzeres. In 1938 behaalt hij het diploma van onderwijzer, in 1941 dat van geaggregeerd leraar. Tot 1944 geeft hij les. In datzelfde jaar wordt hij tewerkgesteld bij het Archief en Museum van het Vlaamse Cultuurleven te Antwerpen. Na zijn militaire dienst wordt hij journalist-kunstcriticus. Hij oefent dit beroep uit tot 1965. Hij speelde een actieve rol in de Vlaamse letterkundige wereld, o.m. als redactiesecretaris van het “Nieuw Vlaams Tijdschrift”. Ondertussen werd hij in 1948 tevens rijksinspecteur van de Openbare Bibliotheken. Vanaf 1965 is hij hoofdinspecteur. In 1973 werd hij voorzitter van de Vereniging van Vlaamse letterkundigen en in 1979 lid van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. In 1989 werd hij vereerd met de titel van eredoctor aan de universiteit van Grenoble.
Hubert Lampo debuteerde met de roman “Don Juan en de laatste nimf” (1942), gevolgd door “Hélène Defraye” (1945) en “De ruiter op de wolken” (1948). Deze werken zijn psychologische romans waarin mysterieuze supra-rationele verbanden gesuggereerd worden, hetgeen zijn latere magisch-realistische strekking reeds doet vermoeden. In “Triptiek van de onvervulde liefde” uit 1947 ontpopt Hubert Lampo zich dan ook naast Johan Daisne als grondlegger van het magisch-realisme in Vlaanderen. Zoals Daisne combineert Lampo de weergave van realiteit en fictie met als resultaat een nieuwe psychologisch samenhangende werkelijkheid, zoals in “Terugkeer naar Atlantis” (1953)
In tegenstelling tot Daisne echter, maakt Lampo ook gebruik van parapsychologie en Jungs archetypenleer. Zo o.a. verwijst in “De komst van Joachim Stiller” (1960) het verschijnen van een raadselachtige verlossersfiguur naar het messias-archetype.
In 1964 valt er een interessant debuut te noteren. Paul Koeck werd met “Litte” in Volksgazet deskundig afgekraakt door Hubert Lampo, die voor de gelegenheid met “L.” tekende. Daarmee nam Lampo op dezelfde kinderachtige wijze als later zijn zoon Jan (de appel en de boom, nietwaar?) wraak omdat in het boek zelf ene L. werd opgevoerd, die alle jonge schrijvers aanviel.
Het latere werk van Lampo wordt gekenmerkt door meer en meer intriges en steeds diepere peilingen in het onbewuste van zijn personages. Getuige hiervan is “De heks en de archeoloog” uit 1967.
Ook de Orfeusmythe speelt een rol in verschillende verhalen en romans. Dit komt o.m. tot uiting in “De goden moeten hun getal hebben” (1969). De schrijver verklaarde echter ooit zelf dat dit alles spontaan en intuïtief gebeurde: hij volgde gewoon zijn inspiratie en onderkende pas later de archetypische grondslagen van zijn werk.
Alhoewel er nadien nog twee romans zullen verschijnen, beschouwt Hubert Lampo “De Elfenkoningin” uit 1989 als zijn “testament”. Hierin vraagt de “humanistische sociaal-democraat” (zoals hij zichzelf noemt in een vraaggesprek met Gaston Durnez) zich af of “dat veel extreem-links in extreem-rechts schijnt te wortelen.” “Mijn laatste pagina’s heb ik geschreven op het moment dat vooruitstrevende Chinese jongeren op het Plein van de Hemelse Vrede door hun neo-maoïstische voorgangers werden doodgeschoten,” gaat Lampo verder. “Wat denken onze inmiddels vaak comfortabel gearriveerde ex-maoïsten daarover? Zij komen in ‘De Elfenkoningin’ aan bod, als (gelukkig grotendeels machteloze) vervolgers van ware democraten, van welke ideologische oriëntatie ook.”
Ondergetekende helaas niet zo comfortabel gearriveerde ex-maoïst vindt dit een erg laattijdige afrekening met de rebellen uit de jaren zestig, die b.v. in Fernand Auwera’s “Schrijven of schieten” al kipkap hadden gemaakt van de “progressiviteit” van bepaalde “sociaal-democratische” schrijvers, zoals Hubert Lampo.
Na “De Elfenkoningin” verscheen in 1991 “De verdwaalde carnavalsvierder”, waarin Hubert Lampo nog verder afdwaalt van het klassieke magisch-realisme, zoals ook door Julien Weverberg wordt aangestipt: “Bij een authentieke magisch-realistische roman bouwt de auteur een spanningsveld op tussen reële en niet-reële situaties, waarbij de lezer zich soms jarenlang nagelbijtend blijft afvragen wàt in het boek droom, wàt daad was. Lampo laat voor de lezer geen enkel deurtje op een kier.”
Ook Weverberg verwijst trouwens naar wat ik hierboven heb geschreven: “Zoals bekend was Lamo in illo temore zowat de godfather van de Vlaamse letteren tot hij onbarmhartig door de anti-autoritaire geest van de jaren zestig aangepakt en van zijn voetstuk werd geduwd. Die val is Lampo nooit helemaal te boven gekomen en in de loop van het afgelopen kwarteeuw heeft hij voortdurend in het wilde kneuterig blijven uithalen. Overal zag en ziet Lampo complotten die alleen uit broodnijd en jaloersheid het ontkennen van zijn genialiteit tot doel hebben. Al wie in dit land met de media te maken heeft, kent ‘het geval Lampo’ en loopt omzichtig om hem heen.”
Daarna schreef Lampo nog een dikke turf (“De man die van Nergens kwam”, 1991), gevolgd door “Schemertijdmuziek” uit 1992, een bundeling van acht verhalen. In 1994 verscheen dan nog de roman “De geheime academie”.
Naast zijn romans schreef Hubert Lampo nog talrijke essays. Hij vertaalde ook uit vreemde talen, o.a. enkele romans van Françoise Sagan. Bovendien was hij ook nog gedurende 20 jaar redacteur kunst en letteren bij “De Volksgazet” en werkte hij mee aan verschillende tijdschriften.
Naast talrijke andere prijzen, ontving de schrijver in 1963 de Driejaarlijkse Staatsprijs voor zijn roman “De komst van Joachim Stiller”. In 1983 kreeg hij de Prijs van de Vlaamse Provincies en in 1987 werd hij zelfs genomineerd voor de Nobelprijs. In 1993 tenslotte ontving hij de Gouden Erepenning van de Vlaamse Raad. Zijn werk werd in verschillende talen vertaald en “De madonna van Nedermünster”, “Kasper in de onderwereld” (= “De goden moeten hun getal hebben”) en “De komst van Joachim Stiller” werden verfilmd.
Hubert Lampo overleed te Essen op 12 juli 2006.

Ronny De Schepper

Bronnen
Gaston Durnez, Oorlogsdrama wordt lofzang op de mensen van goede wil, De Standaard, 30 september 1989.
Hugo Gijssels, De Bende en c°, de Blauwe Coup, Humo, 11 januari 1990.
Peter Jacobs, Zonder verbeelding geen werkelijkheid, Het Nieuwsblad, 31 oktober 1992.
Louis Jacobs’ thuispagina.
Jan Lampo, Lampo interviewt Lampo, Het Nieuwsblad, 31 oktober 1992.
Hubert Lampo, De vrijheid tegenover het eigen woord, in “Literaire triptiek”, p.183 e.v.
Hubert Lampo over “Willem die Madocke maeckte”, Het Vrije Waasland, 10 mei 1974.
Marc Reynebeau, Een beetje doof en half blind, Knack nr.2 van 1990.
F.S., Hubert Lampo en de samenzweerders, Het Laatste Nieuws, 16 januari 1990.
Jan Segers, Hubert Lampo: niets ongelooflijks is mij vreemd, De Voorpost.
Jean Weisgerber, De Vlaamse Roman, p.182-193.
Julien Weverberg, Het blauwe bloed van Hubert Lampo, Het Laatste Nieuws, 13 april 1991.