Israel Horovitz (1939-2020)

Op 9 november 2020 is de Amerikaanse auteur Israel Horovitz gestorven. Van hem zag ik in november 1970 de rockmusical “Pil” in Arca, dat toen nog een keldertheater was in de Hoogpoort. Daarvan maakte ik destijds voor eigen gebruik de volgende bespreking. Vijftig jaar later schrik ik wel een beetje van mijn taalgebruik in die tijd, maar het geeft wel een goed beeld van hoe wij destijds opgevoed werden…

Reinhilde Decleir (nu vooral bekend als de grootmoeder uit “Van vlees en bloed”) en Mark Willems (Luc Bomans uit “Thuis”) waren in Arca samen met Dirk De Batist en Els Magerman te zien in “Pil” van Israel Horovitz (eveneens de scenarist van de film “Strawberry Statement” die rond die tijd ook in de zalen te zien was), geregisseerd door Jo Decaluwe.
“Pil” was een musical, gebaseerd op de bevindingen van een Duitse geleerde dat de eerste mensen kleurlingen moeten zijn geweest. Daarom begint men dan ook met het scheppingsverhaal op een nogal rommelige manier voor te stellen. Men gaat ervan uit dat god zes pillen bezat waarmee men blank kon worden. Twee ervan verliest hij op zijn reis naar de aarde, de vier anderen worden hem afhandig gemaakt door Charlotte, een zwarte uit het ghetto (gespeeld door Reinhilde Decleir). Zij leeft daar met haar man Makra (Dirk De Batist) en haar kinderen Junior (Mark Willems) en Tessie (Els Magerman). Ze nemen elk een pil en worden nu blank. (Om de een of andere reden is er ook een hoop herrie over een lipstick-kus op Charlottes buik.)
Een blanke met pistool komt op (Jean-Pierre De Decker). Zijn dochter is zwanger gemaakt door een negerjongen, die Junior heet. Fout. Hier woont wel een Junior, maar die is blank. Haha. ’t Zal Jezus geweest zijn. Jezus woont hiernaast. En Jezus is zwart. De blanke zal Jezus dan maar vermoorden.
Ondertussen blijkt Junior inderdaad van zijn dochter, Karolientje, te houden. Ramp. De blanke is er weer. Jezus was op het ogenblik dat “het” gebeurde op reis. Wanneer de blanke eindelijk doorheeft wat er gebeurd is, neemt hij Makra onder vuur. Men kletst, men babbelt, men tatert; kortom, de blanke is zijn pistool kwijt en wordt nu op zijn beurt onder schot gehouden.
Plots krijgt iedereen pijn in de buik (god weet waarom) en zien ze in dat de “blanke” oorspronkelijk ook zwart is geweest, maar dat hij één van de verloren pillen heeft genomen. De lipstick-kus wordt verwijderd (symbool dat ze nu weer zwart zijn?), men besprenkelt de “blanke” met zwarte confetti onder het zingen van “zwart is mooi; zwart is liefde; zwart is jezus”. En daarna: “Dood de blanke”. Men schiet hem neer. Men gooit de confetti in de zaal. Orkest en spelers (met opgestoken vuist) eindigen magistraal: “Dood de blanke: zwart is mooi!!!”

De muziek werd geschreven en gebracht door de groep After Shave en is fantastisch. “De eerste Nederlandstalige progressieve nummers?” schreef ik destijds (I got easily carried away in die tijd). Op de foto v.l.n.r. basgitarist Jean-Pierre Claeys, sologitarist, zanger en componist Guy Bosschem, zangeres Margot, wijlen Luc Hoeckman toetsenist en drummer Marc Vanherzele. “De olifant was te groot voor Arca en mocht dus niet meedoen,” schrijft Guy veertig jaar later.
Was de muziek dus uitstekend, de spelers en het stuk zelf daarentegen konden mij slechts in de laatste scène overtuigen. De rest gaat verloren in een vulgair taaltje (vloeken is progressief zijn, weetjewel), flauwe humor, theatraal niet-efficiënte scènes en vals zingen.
Reinhilde Decleir domineerde de hele bende, maar de manier waarop was zó bazig dat ze mij wat afschrikte. Els Magerman van haar kant is een knap meisje, maar ik heb haar bijna niet opgemerkt tijdens het spel. Jean-Pierre De Decker “speelde” teveel. Ik had van hem beter verwacht. Mark Willems hing (weer) de homofiel uit. Gewoonweg walgelijk (sic). Het kwam er niets bij doen en het was op een goedkope manier (lipstick, zoentjes, haar e.d.) weergegeven. Dirk De Batist vond ik persoonlijk de beste acteur met alleszins het meeste gevoel voor humor.
In 2014 verraste Horovitz vriend en vijand door op 75-jarige leeftijd als filmregisseur te debuteren met “My old lady”, gebaseerd op zijn eigen toneelstuk. Mathias, een straatarme vijftigjarige New Yorker (Kevin Kline), landt in Parijs. Cynisch en ten einde raad kijkt hij ernaar uit om het landhuis van zijn overleden vader in de wijk Marais te verkopen. Maar wat hij daar aantreft, verbijstert hem: zijn geheimzinnige vader heeft hem nooit verteld dat hij het pand als levenslange huurovereenkomst (“viager”) heeft gekocht, een typisch Frans gebruik waarvan hij nog nooit heeft gehoord. Daardoor zal de arme Mathias het huis niet alleen niet kunnen verkopen (tenminste, zolang Mathilde, gespeeld door Maggie Smith, in leven blijft), maar zal hij de oude dame ook nog eens een pensioen moeten betalen! (Geschreven door Guy Bellinger op de Internet Movie Database.) Jane Birkin was oorspronkelijk gecast als Chloé Girard, Mathildes dochter, maar haakte af vanwege planningsproblemen. Ze werd vervangen door Kristin Scott Thomas. Als gevolg hiervan zijn Maggie Smith en Kristin Scott Thomas voor de tweede keer herenigd in de rollen van moeder en dochter (ze speelden eerst samen in “Keeping Mum”).

Ronny De Schepper