De Nederlandse actrice Willeke van Ammelrooy viert vandaag haar tachtigste verjaardag. Zij was (en is) voor mijn generatie het eerste voorbeeld van wat ik zou willen noemen “het tastbare naakt”. Uiteraard was Willeke even ongenaakbaar als de Franse, Engelse of Amerikaanse meisjes die we naakt op het witte doek konden aanschouwen, maar aangezien het om Vlaamse films ging, voelde het aan alsof ze meer bereikbaar was dan Brigitte Bardot of Jane Fonda, om maar die te noemen. De scène waarover ik het heb, is uiteraard die uit “Mira” (1971) van Fons Rademakers, waarin Jan Decleir haar leert zwemmen. Toch heb ik als foto voor haar volgende Vlaamse film gekozen, namelijk “Louisa of een woord van liefde” van Paul Collet en Pierre Drouot uit 1972. Uiteraard omdat het hier een emblematisch beeld betreft, geënt op het beroemde schilderij “Le déjeuner sur l’herbe” van Edouard Manet.
Willeke van Ammelrooy werd geboren in een arbeidersmilieu en had naar eigen zeggen een goede jeugd. Ze meldde zich op 17-jarige leeftijd aan voor de Toneelschool in Amsterdam, omdat ze in haar jeugd moeite had om zich te uiten en zeer verlegen was. Door toneel te spelen wilde ze over haar onzekerheid heen geraken. Haar eerste filmrol was in Rotterdam-Europoort van Joris Ivens in 1966. Haar mooiste theaterrol speelde ze naar eigen zeggen in De tuin der lusten, onder regie van Lodewijk de Boer. Na haar overstap naar de film keerde ze echter niet meer terug naar het toneel, tenzij dan voor “Oh Calcutta” in 1971.
Haar doorbraak kwam zoals gezegd met Mira (1971), al werd ze hierin wel gedubd door Mia Van Roy om haar Hollands accent te verdoezelen. De reden waarom men dan toch een beroep deed op een Nederlandse actrice is zelfs nog terug te vinden in de Haarlemse Courant van 11 februari 1978. Men vraagt daar aan Dora Van der Groen waarom in de televisieserie Maria Speermalie één Nederlandse actrice (Teuntje de Klerk) verloren loopt tussen al die Vlamingen. Antwoord van Dora: “Waarschijnlijk voor de naaktscènes.” Gaat de schrijver dan verder: “En inderdaad. Teuntje de Klerk wordt ingezet bij de naaktscènes, waarbij ook hoofdrolspeelster Tessy Moerenhout uit de kleren gaat. Een productiemedewerker weet ons echter te verzekeren dat door de camera-opstelling en het gebruik maken van de plaatsing van de lichten er allemaal weinig schokkends te zien is. Daar zijn de Belgen dus blijkbaar nog niet aan toe.” (*) Daarna verscheen Willeke in meerdere erotische films van Pim de la Parra en Wim Verstappen. Willeke van Ammelrooy heeft in de vroege jaren ’70 ook in een aantal soft-pornografische Franse films gespeeld met hilarische titels als “Règlements de femmes à O.Q.Corral”, “L’amour aux trousses”, “Le journal érotique d’un bûcheron” en vooral “Mon arrière-train sifflera trois fois”…
In 1972 werd Van Ammelrooy zowel de rol van Olga in Turks fruit (ze had in die tijd een korte verhouding met Rutger Hauer) als de vrouwelijke hoofdrol in de televisieserie Ti-ta-tovenaar aangeboden. Uiteindelijk zou ze geen van beide rollen binnen halen. Ze speelde nadien wel in de “anti-Turks fruit-film” Frank en Eva. Daarin probeert ze een suïcidaal personage van zijn zelfmoordplannen af te brengen. Of dat gelukt is, kan ik me niet meer herinneren (als grote fan van Turks fruit was ik nogal geshockeerd door Frank en Eva, ik geloof niet dat ik de film helemaal heb uitgekeken), maar in het werkelijke leven is het haar niet gelukt haar “grote liefde”, beeldend kunstenaar Leendert Janzee, hiervan af te houden. Hij pleegde zelfmoord in 1972. Aan hun verhouding hield Willeke wel een dochter over, de latere filmeditor en regisseuse Denise Janzee.
Ondertussen groeide ze uit tot de meest gevraagde actrice van Nederland. Wat ik me b.v. kan herinneren is Help, de dokter verzuipt! (Nikolai van der Heyde, 1974) wegens de grappigste naaktscène, al was ze ongetwijfeld niet als grap bedoeld. Op een bepaald moment staat Willeke Van Ammelrooy immers naakt in het water en in achteraanzicht steekt haar kont fier boven het water uit, maar als de camera haar daarna in vooraanzicht neemt, bedekt het water wel haar schaamhaar. Raar water hebben ze daar in Holland. ‘t Kan niet missen dat de dokter (net zoals de hele film) erin verzuipt!
In het midden van de jaren ’70 begon ze ook met het schrijven, produceren en regisseren van in totaal elf korte films en documentaires. Een ommekeer vormde Ciske de Rat uit 1984. Hier speelde Van Ammelrooy immers niet langer een sexy personage, maar wel een moederrol en dan nog een zeer negatieve. Het was het einde van haar typecasting. Van nu af aan kwam zij voor bijna eender welke rol in aanmerking. Midden de jaren tachtig had Frank Van Laecke plannen om met Willeke van Ammelrooy en haar nieuwe partner Marco Bakker een Dracula-parodie te verfilmen, maar die is er echter nooit gekomen. Haar relatie met Marco Bakker zorgde er wel voor dat ik ze een paar keer in levende lijve heb ontmoet in de Gentse opera.
In 1994 regisseerde Van Ammelrooy haar eerste langspeelfilm: De vlinder tilt de kat op, naar een script dat ze zelf heeft geschreven. Het idee van de film werd aanvankelijk afgewezen door geldschieters en de film kwam pas na een moeizame preproductie tot stand. Hij oogstte ook overwegend slechte kritieken en alhoewel Willeke van Ammelrooy zich voorbereidde op een tweede film om te regisseren, is die tot nu toe nog niet tot stand gekomen.
Zij kreeg tweemaal een Gouden Kalf voor Beste Actrice: voor haar rol als Antonia in de gelijknamige film uit 1995 en als Mevrouw Lauwereyssen in Lijmen/Het Been (2000) naar de roman van Willem Elsschot. In 2006 debuteerde ze in een Amerikaanse film, The Lake House (2006), waarin ze de moeder van Sandra Bullock speelde. Naderhand noemde ze het haar mooiste filmervaring.
Ronny De Schepper
(*) En blijkbaar is dit zelfs in de 21ste eeuw nog altijd het geval, denk maar aan de verrukkelijke Sanne Van Der Aa in “Aan de oevers van de Leie” van Peter De Kemel in 2008.
dagelijks iets degelijks 