Lode De Pooter (1925-1993)

Toen we terugkeerden uit Turkije, vond ik op mijn antwoordapparaat een triest bericht van Jos Gavel: Lode De Pooter, mijn collega en mentor bij De Rode Vaan, was schielijk overleden. Bij zijn pensionering was ik hem samen met Jan Mestdagh nog gaan interviewen voor de reeks “Het bezoek”…

Van alle gesprekken in de “bezoek”-reeks tot dan toe was dat met Nic Bal Lode het meest bevallen. Dat verwondert ons geenszins. Niet alleen had hij in al die jaren een vriendschappelijke band met die man bewaard, ook beroepshalve heeft hij er als televisie-journalist veel mee te maken gehad.

“Toen ik wist dat jullie gingen komen, heb ik mij wat voorbereid, aangezien ik nog altijd in journalistieke termen denk,” opende Lode zelf het gesprek. “En zo had ik twee titels bedacht: ‘Gelukkig dat ik ziek werd en dat ik dit allemaal niet meer moet schrijven’ en ‘Gelukkig dat ik dit nog allemaal nog mocht beleven’. Met dit laatste bedoel ik dan de evolutie die er de jongste jaren is ontstaan op het gebied van de ontspanning, van de ontwapening, vooral door de voorstellen die door de Sovjet-Unie en andere ‘socialistische landen’ gedaan zijn. Het is toch verheugend wanneer men veertig jaar lang in koude-oorlogstermen heeft moeten leven en schrijven, wanneer men om de twee of drie jaar een andere bedreiging heeft meegemaakt, dat men nu voor het eerst gedurende een langere periode kan herademen, dat ik voor mijzelf in mijn oude dag en voor mijn kinderen voor een vijf- à tiental jaren zeker ben dat er niets gebeurt. Het andere: gelukkig dat ik dit allemaal niet meer moet becommentariëren, daarmee bedoel ik dan bepaalde evoluties op het gebied van sport en televisie. Om met dit laatste te beginnen: er is nu zo’n verloedering ontstaan door het aantal stations dat meer en meer op de kabel werd geplaatst. En dan heb ik het niet alleen over VTM, alhoewel dit op zich reeds aanleiding heeft gegeven tot een achteruitgang van de BRT die tot mijn grote spijt in plaats van de concurrentie positief te voeren, ook uitpakt met ontspanningsprogramma’s van minderwaardig niveau. Maar meer nog is er de vloed van satellietprogramma’s die ons te wachten staat uit Engeland, Frankrijk en andere landen met allerlei gespecialiseerde ‘chaînes’ voor kinderen, sport, muziek, zelfs nieuws, zodanig dat bepaalde kabelmaatschappijen tot 25 programma’s uitzenden met alle nadelige gevolgen vandien. Men bewijst de democratie een slechte dienst door over de hoofden van de mensen tientallen informatiekanalen uit te strooien, want het gevolg is dat er geen enkel meer aankomt, dat men van de ene post naar de andere overschakelt, dat men een ‘meepikker’-kijker wordt, dat men geen enkele doordachte inspanning meer doet om iets van langere duur te volgen (de term ‘zappen’ was toen blijkbaar nog niet courant, RDS). Die vloed aan informatie is dus niet verrijkend, maar geestesdodend. En het zijn niet de video-opnamen die de kijker daartegen wapenen. Integendeel, dit betekent nog een grotere overlast, want alle banden die men heeft opgenomen worden zelden een tweede keer bekeken, doodeenvoudig omdat men er materieel de tijd niet voor heeft, omdat er altijd zo’n groot aanbod is van directe televisie. Vandaar dat recente statistieken van videoverkoop en -verhuur op een achteruitgang wijzen. Alleen erotische en gewelddadige films gaan nog van de hand.”
DEPANNAGE-ELEMENT VOOR BOON
Voor Lode is een journalist echter op de eerste plaats een dagbladjournalist. Echtgenote Maggy werkte op dat moment trouwens nog altijd op Le Drapeau Rouge. Over een communistisch journalistenpaar gesproken! Maar wat de Rode Vaan betreft, kan je dus slechts gedurende enkele jaren van “communistische journalisten” spreken (van 1945 tot 1958). In die tijd volgde Lode ieder jaar de Vredeskoers. Op deze foto uit 1956 (uit het archief van de deelnemende Waalse renner Roger Baudechon) staat Lode trouwens als derde van links gereed om op het vliegtuig te stappen.

Lode De Pooter: Voor mij genoeg om daarvan totaal in de greep te geraken. Ik ben op 1 juli 1947 begonnen als een soort depannage-element op de redactie omdat daar toen belangrijke verschuivingen hadden plaats gehad. Er waren namelijk een viertal mensen verdwenen, waaronder Louis Paul Boon, zogezegd omwille van fractievorming. Op die manier bleef er slechts een kwartet journalisten over om een krant te maken waarvan toch een aanzienlijk grotere oppervlakte dan nu dagelijks diende te worden gevuld. En dat voor een oplage die rond de 40.000 exemplaren draaide.
In die eerste jaren stonden wij wel bijna op gelijke voet met andere bladen, omdat de papierschaarste zo groot was dat ook zij niet zo’n enorme omvang hadden. Het was dus niet zo dat men reeds op het eerste gezicht kon zien dat wij een blad waren van de Communistische Partij. Wij zagen er eigenlijk net zo uit als De Volksgazet of Het Vrije Volksblad of Het Volk. Dat is dus iets helemaal anders dan nu, wanneer de mensen vooral tijdens het weekend die enorm dikke pakken zien en dan die relatief dunne Rode Vaan.
Dat alles bracht mee dat de Rode Vaan ook door die andere bladen gelezen werd en dat er polemieken ontstonden. Zo zijn we bijvoorbeeld gedurende lange tijd met Het Handelsblad in polemiek gegaan, want dat was ook een kleiner blad uit het Antwerpse dat graag had dat er reactie kwam op hun artikels. Het gevolg was wel dat er een levendige journalistiek ontstond. En ook dat is weer een van de grote verschillen met de dag van vandaag: er zijn geen journalistieke polemieken meer met andere bladen. Dat is misschien de meest typische achteruitgang: dat we in de journalistiek geen echte rol meer spelen. Zij laten ons ‘links’ liggen, maar wij doen ook weinig om iets uit te lokken (*). Niet dat de Rode Vaan nu slechter zou zijn, maar de omstandigheden zijn totaal anders. We hebben nu niemand meer in het parlement, niemand meer in provincieraden, zelfs bijna niemand meer in gemeenteraden (ondertussen is ook Willy Minnebo uit Zwijndrecht naar Groen! overgestapt en meteen ook burgemeester geworden, RDS) en dan is het moeilijk voor het blad om in directe politieke competitie te treden met de confraters. Want hoe je het ook draait of keert, de Rode Vaan zal toch altijd met de politiek moeten leren leven en er zijn inspiratie en voedingsbodem in vinden, hoe goed andere rubrieken ook mogen zijn.
Maar nogmaals, we leven nu in een totaal ander klimaat. Er was toen nog geen televisie, zelfs de radio had al die verschillende rubrieken nog niet. De dag van vandaag heeft de openbare omroep een zeer groot gedeelte van de journalistieke arbeid van de pers bijna afgenomen. Zij hebben niet alleen verschillende rubrieken over binnenlandse politiek en overal correspondenten in het buitenland, maar zelfs het regionale nieuws wordt nu door hen ingepikt. Voor de geschreven pers is die concurrentie dus heel groot.

RUBRIEK GEBROKEN ARMEN EN BENEN
– Maar dat is natuurlijk voor àlle kranten het geval geweest. Hoe komt het dan dit dit voor de Rode Vaan fataal geworden is?
Lode De Pooter: Dan komen we terecht bij het gewestelijk nieuws, dat een beetje pejoratief de rubriek ‘gebroken armen en benen’ wordt genoemd, maar dat reeds in de jaren vijftig een breuk deed ontstaan tussen de zogezegd politiek geëngageerde bladen en de andere. Het beste voorbeeld daarvan is nog altijd De Volksgazet, dat het als dagblad veel langer heeft uitgehouden dan wij – zij zijn toch bijna twintig jaar later gesneuveld – maar dat ook die gewestelijke informatie niet meer had. Vooral op het vlak van de sport speelt die lokale informatie een grote rol: dat men steeds op een lager niveau verslagen van voetbal- of wielerwedstrijden is gaan geven. En de verantwoordelijken van de bladen die daarop afgestemd waren, wierven geen lezers met editorialen, met cursiefjes of met grote culturele bijdragen, maar door te zeggen: bij ons stonden er vier botsingen meer dan in de andere bladen. En tot op de dag van vandaag wordt er in de Vlaamse pers op die manier aan abonnementenwerving gedaan. En de Rode Vaan heeft daaraan, mede door gebrek aan papier, mede door gebrek aan plaats, maar ook door de algemene politieke achteruitgang nooit kunnen meedoen.

Want dat mag je toch nooit vergeten: hoe goed de Rode Vaan ook had kunnen zijn, hoe dik of hoe compleet van informatie, ze zou natuurlijk nooit of nooit de politieke achteruitgang van de partij hebben kunnen opvangen. Ze zou naar mijn mening echter wel een afremmende taak kunnen hebben gehad. Kijk maar naar bepaalde bladen in het buitenland: The Daily Worker in Engeland destijds of de Volksstimme in Oostenrijk. Die bladen zijn of waren professioneel zeer goed gemaakt. The Daily Worker heeft zelfs meerdere onderscheidingen gekregen omdat het journalistiek van een hoog niveau was, ondanks het feit dat het op een beperkt aantal bladzijden verscheen.
ALS HET POLITIEK MAAR JUIST IS
Lode De Pooter: En één van de grootste tekortkomingen bij ons is geweest dat men veel te weinig aandacht heeft besteed aan de vorming van journalisten. Denken we maar aan het gevleugeld woord van één van de kameraden, die ik opzettelijk niet met name wil noemen: hoe je het zegt, komt zo nauw niet, als het politiek maar juist is. Het is een van de elementaire fouten geweest steeds primitievere teksten te plaatsen als editorialen of als resoluties van partijbijeenkomsten. In plaats van ervoor te zorgen dat de partijleiders zich konden uitdrukken op een behoorlijk niveau voor radio en televisie, dat ze geen slogantaal spraken. En ook in plaats van voor de Rode Vaan meer journalisten aan te trekken die capaciteiten hadden op het gebied van schrijven en die men alleen maar wat zou moeten leiden wat de politieke oriëntatie betreft.
Er is geen enkele beweging, geen enkele partij die aan aanhang kan winnen als zij er niet in gelukt op een concrete, begrijpelijke manier haar gedachte uit te drukken. En dat is onze grootste tekortkoming geweest doorheen al die jaren, wie er ook aan het bewind mag hebben gestaan. De mensen aan het hoofd van de Rode Vaan hebben altijd teveel aan hun positie binnen de partij gedacht en te weinig aan de versteviging van het blad zelf, alhoewel dat toch nog altijd veel meer mensen bereikt dan gelijk welk vlugschrift of gelijk welke meeting men organiseert.
Als men ziet dat vandaag de bladen volstaan met cursussen voor bedrijfsleiders, dan stelt men vast dat de vertegenwoordigers van het kapitaal wel goed hebben ingezien hoe men zijn waren dient te verkopen. Maar bij de Rode Vaan heeft men dat steeds verwaarloosd, zodat de lectuur te droog was, er te veel herhalingen in voorkwamen en vooral: dat te veel journalisten zelf niet overtuigd waren van wat ze schreven. Dat men de indruk krijgt dat zij een lesje moeten opzeggen, dat zij moeten schrijven ‘in functie van’ en niet naar hun eigen temperament. Dat zij geen artikels schreven omdat ze zelf overtuigd waren van bepaalde wantoestanden of wraakroepende situaties. Wat de binnenlandse politiek betreft heeft het blad in al die jaren te weinig journalisten met een hart gehad. Op al die tijd heb ik er misschien drie of vier gekend waarvan ik kon zeggen nadat ik het artikel had gelezen: nu ben ik ook verontwaardigd, nu protesteer ik ook.
Maar kom, we mogen niet wanhopen. Tenslotte verklaren wij al jàren dat het socialisme het beste systeem is en de mensen willen dat nog altijd niet aanvaarden. Dat is geen reden om te wanhopen, maar wel om naar betere, meer overtuigende argumenten te zoeken.

De roep van Lode naar meer en overtuigender argumenten werd blijkbaar niet beantwoord: de mensen willen nog altijd niet aanvaarden dat het socialisme het beste systeem is, laat staan dat de communistische pers de beste zou zijn…

Referentie
Ronny De Schepper & Jan Mestdagh, “Als het politiek maar juist is”, De Rode Vaan nr.9 van 3 maart 1989

(*) Dat wij niets uitlokten, kan zeker niet aan Lode worden verweten. Zo liet hij mij destijds in de “Minibrokjes” (of was het al in de latere rubriek “Snippertjes”?) eens het gerucht lanceren dat de legendarische Russische voetballer Blochin in België zou komen spelen. Dat was volkomen uit de lucht gegrepen, maar het was Lode zijn manier om te protesteren tegen de waanzinnige transfergeruchten die je op de sportbladzijden van iedere krant kon terugvinden. Typisch was helaas dat inderdaad geen enkel ander blad het gerucht oppikte, niet om het te ontkennen en zeker niet om het verder te verspreiden!
Deze “vondst” van Lode had eigenlijk ook te maken met een grappige anekdote van een aantal jaren daarvóór. Toen Sportkring Lokeren de Poolse speler Wlodek Lubanski naar hier wilde halen, belden ze naar de redactie en vroegen aan Piet Lampaert om bij de Poolse regering een goed woordje te doen. Piet zegde hen alle medewerking toe, maar uiteraard gebeurde er niets, het was immers niet zo dat De Rode Vaan zoiets zou kunnen “regelen”. Maar wonder boven wonder, de transfer kwam toch in orde en het bestuur van Lokeren belde naderhand terug om ons hartelijk te bedanken voor onze tussenkomst!