De Britse toneelauteur Howard Barker viert vandaag zijn 75ste verjaardag.
In de jaren negentig werd Howard Barker plotseling erg “populair”. ’t Is te zeggen: in mei 1998 werden b.v. niet minder dan drie stukken van hem tegelijk opgevoerd in België, maar of daar nu ook veel volk op afkwam, dat is weer een ander verhaal.
Omdat hij vaak in één adem wordt genoemd met Edward Bond en Howard Brenton spreekt men van een nieuwste vorm van “théâtre de la cruauté”, maar hijzelf noemt het “theatre of catastrophe”. Dat betekent dat het zich vaak afspeelt tijdens oorlogen of revoluties (Barker is historicus, maar dat wil daarom niet zeggen dat zijn stukken vol referenties zitten), omdat “momenten van chaos nieuwe krachten vrijmaken”. Zo speelt “Judith” (Arca) uiteraard tegen de bijbelse achtergrond van de belegering van Jeruzalem door de Assyriërs en “The Europeans” (Théâtre Varia) tijdens het beleg van Wenen in 1683.
Tevens wordt de toeschouwer moedwillig op het verkeerde been geplaatst wat de sympathie voor een bepaald personage aangaat. Zo worden we verondersteld te gruwen van de ommekeer die in Judith plaatsheeft, nadat ze Holofernes heeft onthoofd. Door de scheiding van het hoofd (de rede) van het lichaam krijgen immers de gevoelens de vrije loop en wordt ze alsnog opgewonden van de eertijds wrede tiran.
Regisseur en bewerker Victor Löw haalt er dan Dutroux en het fin de siècle bij, maar dat werkt niet. Integendeel, wegens de verleidelijke vertolking door zijn echtgenote Aafke Bruining, gelooft men juist sterk in de passie van deze sterke vrouw.
Löw zwakt het eventuele impact van de tekst van Barker trouwens zelf af door hem in karamelleverzen te brengen en er af en toe een parodiërend karakter aan te geven (al werd de inleiding met een “brief” van ene Bertrand uit Roeselare die zijn vriendin verloren is omdat hij te vroeg klaarkomt, er na de première wel uitgegooid.)
Sterke vrouwen, daar gaat het vaak om bij Barker. Zo ook in “The Europeans” (de verkrachte Katrin die pronkt met haar wonden) en in “Scenes from an Execution” (dat ik zag in de Brigittinekerk), waarin de kunstenares Galactia (gebaseerd op Artemisia Gentileschi, waarvan tegelijk ook een filmbiografie in de bioscopen te zien was) weigert te schilderen zoals de machthebbers het willen.
Dit theater van de catastrofe lijkt wel iets te hebben van de vervreemdingstechniek bij Bertolt Brecht, maar Barker is juist erg anti-Brechtiaans en hij weigert b.v. in zijn stukken een politiek standpunt in te nemen, al stelt hij in het dagelijkse leven zijn pen wél soms ter beschikking van de Labour Party.
Misschien wel juist daarom wordt Barker niet tot de New English Writing gerekend, waarvan de vaandeldragers Mark Ravenhill (“Shopping and Fucking”), Martin Crimp (“Attempts on her life”) en Sarah Kane (“Blasted”) zijn. Deze laatste trok wel de enige rechtmatige conclusie uit haar zeer pessimistische en gewelddadige levensvisie: op 23/2/1999 maakte ze er op 27-jarige leeftijd een einde aan door zich te verhangen.
Ronny De Schepper
dagelijks iets degelijks 