Helen Mirren wordt 75…

De Britse actrice Helen Mirren (eigenlijk Ilyena Lydia Mironoff) viert morgen haar 75ste verjaardag.

In 1974 zorgt ze voor ophef door op 29-jarige leeftijd naakt als Lady Macbeth op te treden bij de Royal Shakespeare Company. In die context is dat ongewoon en daarom is ze nu plotseling “hot news”. Vanaf dan zal Mirren geregeld uit de kleren gaan, met als grootste uitschieter het als pornofilm bekend staande “Caligula” (foto). Ook Alfred Hitchcock had haar gevraagd to play Barbara “Babs” Milligan in “Frenzy” (1972). She even met with the director before turning down the role, which years later she regretted. She would play Hitchcock’s wife Alma Reville in the biopic Hitchcock (2012).
Want Mirren bleef op de eerste plaats een intelligente actrice, zodat deze rolletjes geen invloed hebben op haar reputatie. Integendeel zelfs, nog in 1998 antwoordt ze, gevraagd naar haar passies, als eerste, gewoon en zonder omwegen: seks. Zelfs haar Hollywood-carrière stond in dat teken: “I wasn’t in Hollywood for work. I was there because I was fucking Taylor.” De Taylor in kwestie is regisseur Taylor Hackford, die ze had ontmoeten ter gelegenheid van het draaien van “White nights”. Hackford zou één van haar minnaars blijven tot ze in 1998 plotseling besluit (tegen al haar principes in) om hem te huwen. Eén principe is ze wel trouw gebleven: kinderloos blijven.

Of ze nu in Hollywood was om te vogelen of niet, het blijft toch wel raar dat ze haar carrière (in tegenstelling dus tot haarzelf) daar nooit van de grond is gegaan. “I think it comes from those Cecil B. DeMille films where all the Romans were played by people with a British accent and all the good Jews, from Jesus Christ onwards, were played by Americans,” zegt ze in The Independent van 10/10/1998, waarbij we uiteraard niet mogen vergeten dat zij in “Caligula” (*) ook de rol van een Romeinse vertolkte…
In “Losing Chase” (Kevin Bacon, 1996) bekeert ze zich tot de lesbische liefde. Toch is ze blij dat er deze keer geen seksscènes voorkomen in de film: “Gewoon omdat iedereen dan om de verkeerde redenen zou zitten te kijken. De producenten zouden Losing Chase zonder twijfel hebben verkocht als de film waarin Helen Mirren van bil gaat met de vrouw van Kevin Bacon. (…) Ik ben niet lesbisch, maar toen ik Kyra (Sedgwick) voor het eerst ontmoette, begreep ik in één flits waarom vrouwen op mekaar verliefd kunnen worden. Kevins vrouw is een verrùkkelijk diertje. We hadden op en naast de set een prachtige relatie, en ik denk dat het in de film duidelijk is dat we écht dol waren op mekaar. Ik word altijd een beetje verliefd op mijn tegenspeler, en deze keer was het niet anders. Ik heb ontdekt dat ik eigenlijk heel veel van vrouwen hou.” (Humo, 14/11/2000)

Alleen maar vrouwen of ook meisjes? Als er wat te doen is rond pedofilie, heeft men het in alle gevallen (dus niet, de “meeste” of “het grootste aantal”, nee, echt alle) over mannen. Daarom was het zo opvallend dat in de allerlaatste aflevering van “Prime Suspect” (2006) Helen Mirren (weer zij!) eens een ander schuifje opentrok. Ik heb deze dubbelaflevering destijds al gezien, maar het is pas nu, wanneer ze hernomen werd in het kader van KRO’s detectiveweek, dat het me is opgevallen.
In “The final act” zit zij achter de moordenaar van een veertienjarig meisje aan en daarbij vat ze een toch wel merkwaardige vriendschap op voor een vriendinnetje van het slachtoffer. In haar rol van Jane Tennison, een ongehuwde eenzame inspecteur (zij heeft ook geen andere vorm van relatie, er wordt zelfs gesuggereerd dat ze die nooit heeft gehad) die op het punt staat met pensioen te gaan en daarom in de drank vlucht (haar beroep was haar leven, dat zou ook de reden zijn dat ze nooit een serieuze relatie heeft gehad), zoekt zij op een ongezonde manier contact met de puber. Zij ziet zichzelf in haar, zegt ze, vooral omdat het meisje op die leeftijd nog artistieke ambities heeft. Maar tijdens de nacht die ze samen doorbrengen in het huis van Jane’s stervende vader loopt het een beetje uit de hand. Het meisje dient klacht in tegen haar omdat ze zou hebben getracht haar te overhalen whisky te drinken. Jane zelf herinnert zich niets meer (onder invloed van de drank heeft ze wel meer black-outs). Haar ondergeschikte, die tevens van haar baas een oogje in het zeil dient te houden wat haar alcoholverbruik betreft, confronteert haar met de feiten en Jane repliceert: “What can I say? She stole my heart!” Men kan dit interpreteren in de “moederlijke” (misschien zelfs “grootmoederlijke”) zin, maar een andere interpretatie wordt uiteraard open gelaten…
In “The comfort of strangers” van Paul Schrader, gebaseerd op het boek van Ian McEwan (“Cement garden”, “The good son”) dat door Harold Pinter voor de film werd bewerkt, gaat ze helemààl de perverse toer op. Een jong koppel (Rupert Everett en Natasha Richardson als Colin en Mary) is met vakantie in Venetië in een mogelijk wel laatste poging om hun verhouding nieuw leven in te blazen. De vrouw heeft immers twee kinderen (van wie wordt niet gezegd, evenmin of ze al dan niet getrouwd is geweest) en de man heeft het daar zo niet op begrepen.
Tijdens hun verblijf in Venetië worden zij gadegeslagen door een onheilspellende aristocratische heer, de Italiaanse diplomaat Roberto, die lange tijd in Engeland heeft gewoond (gespeeld door Christopher Walken). Die slaagt er uiteindelijk in hen naar zijn somptueuze huis te lokken, waar het tweetal ook kennismaakt met diens Canadese vrouw Caroline (Helen Mirren), die het huis niet uitkan wegens rugklachten. Nadat ze o.m. naakt zijn begluurd door het oudere paar, moeten de jongeren beloven terug te keren.
Dit voorval heeft deze laatste wel zodanig gestimuleerd dat zij nu wél dagenlang vrijen, daar waar ze oorspronkelijk op elkaar uitgekeken waren. De jongeman stelt zelfs voor om te trouwen. Door het feit dat er nog wel wat zaken gebeurd zijn, die minder aangenaam zijn (de jonge man kreeg een zogezegd speelse, maar niet minder pijnlijke stomp in de maag van de oudere; de jonge vrouw ontdekte dat deze in het geniep foto’s van haar minnaar had genomen), besluiten ze hun belofte niet na te komen, maar door een toeval (de overeenkomsten met “Don’t look now” van Nicolas Roeg zijn opvallend) komen ze uiteindelijk toch terecht in de woning, die nu totaal verlaten blijkt. Het paar staat immers zogezegd op het punt te verhuizen.
Terwijl de mannen even weg zijn, wordt de jonge vrouw door de oudere gedrogeerd, terwijl ze verklaart dat haar rugklachten afkomstig zijn van een SM-spelletje dat een beetje uit de hand is gelopen. Bovendien blijkt de vrouw “expendable” te zijn: het is in haar minnaar dat zowel de man als de vrouw geïnteresseerd zijn. Als deze dan terugkeert, wordt hij door de man de keel overgesneden, terwijl hij zijn vrouw neukt boven het lijk. De jonge vrouw kan in haar gedrogeerde toestand niets anders dan toekijken…
Hot stuff dus, wat ook al het geval was in een vroeger filmscenario van Paul Schrader, maar dan enkel in de letterlijke zin van het woord. Het gaat namelijk over “The Mosquito Coast” naar het boek van Paul Theroux. De Australiër Peter Weir verfilmde dit in Hollywood met Helen Mirren in een ondergeschikte positie als echtgenote van een “buitensporige” Harrison Ford en als moeder van o.a. River Phoenix.
Zelfs toen ze ouder werd, waren naaktscènes geen taboe voor Mirren. Zo speelt ze de hoofdrol in “Calendar Girls” van Nigel Cole, een warme komedie gebaseerd op een waar gebeurd verhaal in Schotland. Als de man van Annie (Julie Waters) aan leukemie sterft, besluit haar vriendin Chris (Helen Mirren) een liefdadigheidsactie op te starten voor het lokale ziekenhuis. Haar idee: een naaktkalender met vrouwen in hun dagdagelijkse bezigheden. De kalender krijgt wereldwijd weerklank en de vrouwen moeten naar Hollywood. De film is wel leuk maar hij heeft ook veel onheil gebracht: overal swingen naaktkalenders nu de pan uit en er worden zelfs hele reeksen televisieuitzendingen aan gewijd.

In 2006 is Mirren schitterend als koningin Elisabeth in “The Queen” van Stephen Frears. De film speelt zich af in 1997 als Tony Blair (het is een beetje wennen aan Michael Sheen als men Hugh Grant uit “Love actually” voor ogen heeft, maar naarmate de film vordert, wordt hij steeds geloofwaardiger) voor Labour de Britse verkiezingen wint en zo eerste minister wordt. Koningin Elizabeth is hier niet echt blij mee omdat Blair plannen heeft om het rijk te moderniseren. Drie maanden later (maar in de film wordt gedaan alsof het bijna gelijktijdig is) overlijdt Diana Spencer ten gevolge van een verkeersongeval in de Pont de l’Alma in Parijs. Alastair Campbell, communicatiedirecteur van Blair (mijn collega dus, gespeeld door Mark Bazeley), stelt een speech op waarin hij Diana omschrijft als “de prinses van het volk”. Blair geeft deze speech de volgende dag en zijn omschrijving van de prinses wordt door het volk overgenomen. Ondertussen zit de Britse koningsfamilie op hun buitenverblijf in Balmoral Castle. De dood van Diana leidt tot meningsverschillen in de familie. Koningin Elizabeth is van mening dat Diana niet meer tot de familie behoort sinds haar scheiding met prins Charles een jaar eerder. Daardoor heeft ze geen recht op een koninklijke begrafenis en dient de familie Spencer zelf een privé-plechtigheid te organiseren. Prins Charles is het daarmee oneens en vindt dat zijn moeder te licht over het ongeval denkt. Alex Jennings doet – ondanks een slechte fysieke casting – zijn best om een geloofwaardige Charles neer te zetten. Ook James Cromwell als een onbuigzame prins Philip verdient een extra vermelding, net als Sylvia Syms als de koningin-moeder. Helen McCrory played Cherie Blair again in The Special Relationship (2010) again opposite Michael Sheen as Tony Blair and Mark Bazeley as Alastair Campbell. Michael Sheen played Tony Blair for the first time in The Deal (2003). Helen Mirren was praised by Queen Elizabeth II and invited for dinner at Buckingham Palace, but could not attend due to other filming commitments at the time.
In “R.E.D.” van Robert Schwentke uit 2010 is Mirren op haar 65ste uiteraard ook niet meer naakt te zien, maar ze is wel zeer bekoorlijk in bij mijn weten haar eerste actierol ever. De hoofdrol (titelrol zelfs, maar daarvoor moet je weten dat R.E.D. staat voor retired and extremely dangerous) is weggelegd voor Bruce Willis, maar Mirren is vooral interactief met ex-KGB-agent Ivan Simonov, gespeeld door de Schotse acteur Brian Cox.
Datzelfde jaar speelde Helen wel een typische latere Mirren-rol in “Brighton rock” naar het boek van Graham Greene, namelijk een vrouw die zich ontfermt over een kwetsbaar meisje (Andrea Riseborough als Rose Wilson). Het was eigenlijk een remake van de film van John Boulting uit 1947 (this remake would essentially not have been made if Helen Mirren hadn’t come on board) and as with this movie, the ending was changed from the 1938 novel to have the record player’s needle become stuck in a scratched groove, such that Rose hears Pinkie (Sam Riley) saying “I love you” over and over. However, the author Graham Greene (die sowieso al niet hoog opliep met zijn eigen werk) said, “Anybody who had any sense would know that next time Rose would probably push the needle over the scratch, and get the full message.” This version differs substantially from the 1947 original in that the setting has been updated to the 1960s. This was a particularly turbulent time in Brighton’s history as the city was besieged by gangs of mods and rockers. This puts it in the same timeframe as Quadrophenia (1979).

In 2015, Helen Mirren again portrayed Queen Elizabeth II, this time in the Broadway play “The Audience” (she played Queen Elizabeth I in the mini-series Elizabeth I in 2005). Mirren won the Tony Award for this portrayal of the Queen, making her the tenth performer to win both awards for portraying the same person or character, and the first since Lila Kedrova won both awards thirty-one years earlier.

Nog in 2015 schitterde ze als de giftige columniste Hedda Hopper in de biopic “Trumbo” van Jay Roach en een jaar later als de Dood in “Collateral Beauty” van David Frankel, waarvoor ze dan ook terecht een oscar in ontvangst mocht nemen. Ook in 2019 was ze alweer briljant in “The good liar”, een uitstekende film van Bill Condon naar een scenario van Jeffrey Hatcher, based on the 2015 novel of the same name by Nicholas Searle. It stars Ian McKellen as a career con artist who meets a wealthy widow (Helen Mirren) online, and then discovers that his plan to steal her fortune has unexpected roadblocks.

Ronny De Schepper

(*) Ze verving hierin Maria Schneider, die – ondanks “Last Tango in Paris” of misschien juist hierdóór – afhaakte wegens “te verregaand”…