Elvis Presley (1935-1977)

Morgen zou Elvis Presley 85 jaar geworden zijn. Ik mag er niet aan denken hoe hij er eventueel zou hebben uitgezien. Veel kans dat die toupet van grote fan Helmut Lotti goed van pas zou zijn gekomen. Maar genoeg gelachen, eigenlijk stemt het mij immers eerder weemoedig. Time’s winged chariot hurrying near en zo… Hieronder volgt het in memoriam dat ik destijds heb geschreven voor De Rode Vaan.

Woensdag 17 augustus 1977, acht uur. Elvis Presley is dood. Het krenterige nieuwsbericht op de BRT geeft geen nadere bijzonderheden. Ik veronderstel dus dat het als gevolg van zijn langdurige ziekte is (glaucoma). Het deed mij meer pijn dan ik had verwacht. De laatste tijd sprak men immers van de slijmbal, de klier, de vetzak en meer van dergelijke lieflijkheden. Men verwéét the king eigenlijk dat hij niet dood was, zoals Buddy Holly of Eddie Cochran of Gene Vincent of Sam Cooke of… of…
Pete Townsend van The Who heeft ook al gezegd dat hij de woorden “Hope I die before I get old” (ik hoop dat ik dood ben voor ik oud zal zijn) terugtrekt en Keith Richards van The Rolling Stones zegt dat hij van plan is er tot zijn zestigste mee door te gaan, zoals die oude bluesratten. Men is dus blijkbaar tot het besef gekomen dat vroeg sterven niet hoeft om tot een legende te worden (na Christus, Che, Evita, Jimi, Janis – Webber en Rice hebben dus nog een hele reeks onderwerpen voor rock-opera’s – dacht men dat dit een must was).
En zie, het wonder geschiedde. De nieuwslezer las plichtsgetrouw: “De Amerikaanse rockzanger…” Adieu slijmbal, adieu kwijl, over de doden niets dan goeds of: laten we alleen de goeie herinneringen bewaren…
ZONDIGE MUZIEK
Elvis Presley wordt geboren op 8 januari 1935 in Tupelo, Mississippi (hij was bij zijn dood dus “amper” 42 jaar oud). Het andere jongetje van de eeneiïge tweeling sterft. Wellicht daarom projecteert moeder Presley al haar liefde op dit ene kind, waardoor El met een sterke moederbinding opgezadeld wordt. Bovendien zijn zijn ouders streng gelovige leden van de Fundamentalist Assembly of God, waardoor gospelmuziek wel schering en inslag is in het gezin, maar anderzijds bestaat er een groot vooroordeel tegen “zondige” muziek, met name de blues.

Puber Presley laat zich echter niet ontmoedigen en luistert stiekem naar de rauwe muziek van de afstammelingen van Kunta Kinte. Hij houdt er vooral een verering voor Big Bill Broonzy en Arthur Big Boy Crudup aan over. Boze tongen fluisterden later dat Elvis miljoenen verdiende met muziek van deze mensen te “stelen”, een gemene aantijging voor iemand die b.v. Big Boy Crudup in de jaren zestig uit de goot haalde en hem een elpee liet opnemen (zijn enige bij mijn weten). Dat de zwarten een inspiratiebron waren voor “zijn” muziek is juist, maar Elvis componeerde zelden, het meeste werk werd geleverd door Jerry Leiber, Mike Stoller, Otis Blackwell, Doc Pomus, Mort Shuman en Aaron Schroeder. De royalties voor de songteksten gingen dan ook in de zakken van deze heren. Bovendien, wie smijt de eerste steen? Als Elvis “I need you so” opneemt, vermeldt hij wel degelijk Ivory Joe Hunter als auteur. Wanneer Led Zeppelin “Bring it on home to me” van Sonny Boy Williamson opneemt, registreren zij het als een eigen compositie!
Ondertussen is het gezin Presley verhuisd naar Memphis en Elvis zelf wordt vrachtwagenchauffeur. Gewoonlijk stelt men het dan zo voor dat Elvis op zekere dag de studio’s van Sam Phillips (Sun) binnenstapte om een verjaardagsplaatje voor zijn moedertje te maken, dat Sam hem hoorde en klaar was Kees. Een ontroerend verhaal gewis, alleen liggen tussen “My happiness”, de demo uit 1952, en “That’s all right, mama”, de eerste single van Elvis, twee volle jaren (release 1954). Ik kan geen mooie story bedenken om die twee jaar op te vullen, maar het zal er dan toch wel op neerkomen dat ook voor Elvis het leven geen sprookje was en dat hij ervoor heeft moeten knokken!
SUN
Sam Phillips was een merkwaardig man. Hij vond dat blues en country best konden samengaan. In die tijd kon je dit gerust vergelijken met een monsterverbond tussen Black Power en de Ku-Klux-Klan. De beste manier om dit te verwezenlijken leek hem jonge ambitieuze blanken de kans te geven zwarte muziek ongepolijst op te nemen. Hij verzamelde in zijn studio de gitaristen Roy Orbison, Scotty Moore, Johnny Cash en Carl Perkins; de bassisten Bill Black en Billy Riley; de pianist Jerry Lee Lewis; drummer D.J.Fontana en nog enkele minder belangrijke figuren. Elke plaat werd een soort sessie waarop ieder om beurt eens als “solist” naar voren werd gehaald. Zo speelde Roy Orbison op “Whole lotta shakin’ goin’ on” van Jerry Lee Lewis en Carl Perkins op “Rock’n’roll Ruby” van Warren Smith, een nummer geschreven door Johnny Cash. Oorspronkelijk zag het er trouwens naar uit dat Perkins de eerste zou worden om het grote publiek te bereiken. Een zwaar auto-ongeval stelde hem echter buiten gevecht gedurende de kritieke periode.
After playing a show in Norfolk, Virginia on March 21, 1956, the Perkins Brothers Band headed to New York City for a March 24 appearance on NBC-TV’s Perry Como Show. Shortly before sunrise on March 22 on Route 13 between Dover and Woodside in Dover, Delaware, Stuart Pinkham assumed duties as driver. After hitting the back of a pickup truck, their car went into a ditch of water about a foot deep, and Perkins was lying face down in the water. Drummer Holland rolled Perkins over, saving him from drowning. He had suffered three fractured vertebrae in his neck, a severe concussion, a broken collar bone, and lacerations all over his body in the crash. Perkins remained unconscious for an entire day. The driver of the pickup truck, Thomas Phillips, a 40-year-old farmer, died when he was thrown into the steering wheel. Carl’s brother Jay had a fractured neck along with severe internal injuries, later dying from these complications.
On March 23, Bill Black, Scotty Moore and D.J. Fontana visited Perkins on their way to New York to appear with Presley the next day. D.J. Fontana recalled Perkins saying, “Of all the people, I looked up and there you guys are. You looked like a bunch of angels coming to see me.” Black told him, “Hey man, Elvis sends his love,” and lit a cigarette for him, even though the patient in the next bed was in an oxygen tent. A week later, Perkins was given a telegram from Presley (which had arrived on March 23), wishing him a speedy recovery.
Sam Philips had planned to surprise Perkins with a gold record on The Perry Como Show. “Blue Suede Shoes” had already sold more than 500,000 copies by March 22. Now, while Carl recuperated from the accident, “Blue Suede Shoes” scored No. 1 on most popular, R&B, and country regional music charts. It also scored No. 2 on the Billboard Hot 100 and country charts. Elvis Presley’s “Heartbreak Hotel” scored number one on the pop and country charts, while “Blue Suede Shoes” did better than “Heartbreak” on the R&B charts. By mid-April, more than one million copies of “Blue Suede Shoes” had been sold.
On April 3, while still recuperating in Jackson, Perkins would see Presley perform “Blue Suede Shoes” on his first appearance on The Milton Berle Show, which was his third performance of the song on national television.[45][46] He also made references to it twice during an appearance on The Steve Allen Show. Although his version became more famous than Perkins’s, it only scored No. 20 on Billboard’s popular music chart.
Officieel bracht Elvis vijf singles uit op het Sunlabel. In 1955 werd hij echter naar het nationale label RCA getransfereerd (Sun werd enkel verdeeld in de omstreken van Memphis) op aandringen van talentscout Steve Sholes. Elvis zat toen al onder de hoede van kolonel Tom Parker en “hij gehoorzaamde gedwee”. Ook weer falsificatie: nu lijkt de transactie (35.000 dollars plus 5.000 voor Elvis zelf) op een peulschil als men de honoraria van de huidige popgroepen bekijkt, maar voor die tijd was het een luxueus bedrag. Het is dus niét zo dat de ijzeren vuist van kolonel Parker die brave Elvis “kneedde” tot hij in het gelid wilde lopen. Elvis was maar wàt blij met de Cadillac die hij ervan kon kopen.
Sam Phillips deed dus een goede zaak (natuurlijk niet “in the long run”, maar zonder die stap naar RCA zou er geen “long run” geweest zijn), hij was geenszins de “pineut”, zoals men het zo graag voorstelt. En “men” dat zijn dan de mensen die beweren dat Elvis vanaf zijn RCA-tijd “verknoeid” zou zijn. Larie, RCA had de resterende Sun-opnamen opgekocht en bracht ze met mondjesmaat uit, o.a. in 1990 ook de bandopnamen van het “Million Dollar Quartet” (Cash, Perkins, Lewis, Presley).
Ook stelt men deze transactie graag in het kader van het racisme in de VS. En het is natuurlijk wààr dat zwarte zangers geboycot werden, maar juist dààrom liet Sam Phillips zijn voorkeur naar blanken gaan: ze zongen immers toch zwarte muziek en vroeg of laat zou het kwaliteitsverschil wel te merken zijn. Inderdaad, kijk nu maar naar de hitparades (vanaf de jaren zestig): het is een referentie zwart te zijn. Zwart is “bjoetifoel“. (Overigens wordt hier racisme in de omgekeerde zin bedreven. Het doet me sterk denken aan het succes van de blueszangeressen in de jaren dertig: de acceptatie door het grote blanke publiek – de kleine kring van jazzfreaks dus uitgezonderd – was enkel gebaseerd op seks. Vandaar dat het succes van vrouwen kwam, de man domineert in de seksuele verhouding toch, vond men. Zelfs nu is de verleiding van een blanke vrouw door een zwarte nog taboe in films.)
RCA
Op 10 januari 1956 hadden de eerste sessies voor RCA plaats. Elvis had zijn vrienden Black, Moore en Fontana meegebracht (wie zei er ook weer dat RCA een volledige breuk met Sun betekende?) en RCA zorgde voor gitarist Chet Atkins en pianist Floyd Cramer, voorwaar niet de zwaksten uit hun stal. een twintigtal opnames werden gemaakt.
“Heartbreak Hotel” werd als eerste uitgebracht en haalde ook de topplaats in de hitparade (het zou de zesde best verkochte plaat van dat jaar worden). Het bezorgde Elvis ook een optreden op televisie (de Jackie Gleason-show). De reacties waren onvoorstelbaar. De puriteinse pers schreeuwde moord en brand over dergelijke obsceniteiten. Bing Crosby vertolkte dezelfde visie toen hij verklaarde: “Deze man heeft geen enkel talent en niets opvallends, tenzij zijn heupbewegingen en die zijn obsceen, dus tegen de wet.”
Obsceen of niet, de volgende single, “Hound Dog” gekoppeld aan “Don’t be cruel”, snelde als een stoomtrein naar de top en bleef er zo lang staan dat het de best verkochte plaat van het jaar werd. Toen werd de firma wat overmoedig en bracht alle resterende opnames (in het totaal zeven singles) uit. Dergelijke oververzadiging van de markt kon natuurlijk niet tot zeven pieken leiden.
Later op het jaar maakte Elvis ook z’n eerste film “Love me tender” en met de titelsong mocht hij in de Ed Sullivan Show. Het was weliswaar een “slow”, maar men nam toch het zekere boven het onzekere en de cameramannen kregen instructies Elvis enkel boven het middel te tonen. In het totaal zou Elvis meer dan de helft van dat jaar aan de top van de hitparade prijken.
Het jaar 1957 was al even vruchtbaar, meer zelfs: daar Elvis in ’58 en ’59 zijn legerdienst moest vervullen (in Duitsland), blikte men een hele hoop opnames in. Ook haalde Elvis toen reeds geregeld de koppen in de sensatiepers met de vraag wanneer hij nu eindelijk eens zou trouwen. Filmsterretje Dolores Hart werd aan zijn zijde waargenomen, tot zij (afgewezen?) in een klooster verdween.

In augustus 1958 sterft mama Presley op 46-jarige leeftijd aan een hartaanval. Het hele propaganda-gedoe rond Elvis was toen reeds zo verziekt dat ene Dave McEnery erin slaagde ter dezer gelegenheid een plaat op te nemen (“New Angel Tonight”) waarin hij de dood van Elvis’ moeder vergelijkt met de ten hemel opneming van Maria. Bedoelde Dave soms dat Elvis een gereïncarneerde Christus was?
RESPECTABEL
Kolonel Parker oordeelde dat het nu wel bekeken was. Elvis stond gedurende vijf jaar aan de absolute top en het succes zou dus wel gaan tanen. Daarom verbood hij the king nog tournees te geven (tenzij in het café) omdat deze te sexy waren, alles moest er nu op gericht worden om Elvis te doen aanvaarden door iedereen, en niet enkel door wat losbandige kids. Elvis moest respectabel worden, zei Parker, zoals Andy Williams of Perry Como. Hij liet hem “O sole mio” opnemen (“It’s now or never”) en inderdaad, de mama’s en de papa’s hapten toe: het werd de tweede best verkochte plaat van 1960 en de derde beste aller tijden (na “White christmas” van Bing Crosby en “Rock around the clock” van Bill Haley). Elvis ging dus doorop de sentimentele toer en met succes (“Surrender”, “Are you lonesome tonight”, “Wooden heart”) tot de Verenigde Staten voor de eerste keer sinds de blanke kolonisten de indianen hadden uitgeroeid door een invasie overweldigd werden.
Vier Engelse jongens hadden in Liverpool van zwarte zeelui, die op de lijn Liverpool-New York werkten, voldoende platen in hun handen gekregen om zich een idee te vormen van de muziek waarvan Elvis oorspronkelijk vertrokken was. Zij maakten hiervan een eigen bewerking en de beatmuziek was geboren. Al waren John, Paul, George en Ringo zelf stapelgek van rock, voor diezelfde rockgoden was het erg moeilijk zich aan te passen aan de muziek van hun epigonen en zij verdronken in de maalstroom.
Elvis deed wat hij kon om tegen de stroom in te roeien, maar het werd b.v. noodzakelijk om zijn films te stofferen met grieten als Ann-Margret en Nancy Sinatra om de mensen er naartoe te lokken. In het memorabele jaar 1967 (“Sgt.Pepper’s“) heeft Elvis geen enkele hit. Dit was nog nooit gebeurd sedert hij bij RCA was. Een anekdote in dit verband is dat bij zijn eerste films Elvis altijd werd opgewacht door een horde meisjes, zodat Kolonel Parker een deken over hem heen moest leggen, zodat de auto met Elvis ongehinderd de studio kon binnen rijden. Deze gewoonte om Elvis onder een deken de studio binnen te rijden bleef bestaan ook toen er na verloop van tijd geen meisjes meer stonden. Parker wilde toen immers beletten dat Elvis dit zou merken…
COME-BACK
Elvis begreep dat hij terug naar zijn “roots” moest om dat Britse geweld te bekampen. In 1968 bracht hij een elpee uit met goede rockers als “Guitar man”, “U.S.Male”, “Big Boss Man” en “Suspicious minds”. Het jaar daarop mocht hij – volgens de westerse persagentschappen – voor het eerst in de Russische ether met het protestsongachtige “In the ghetto”. Hij ging terug op tournee en trachtte nog te rocken als de pest, maar werd hierbij steeds meer gehinderd door zijn zwaarlijvigheid. Deze was voornamelijk te wijten aan de typisch Amerikaanse slechte eetgewoonten (hamburgers) en een overmatig gebruik van drank. Als remedie ging hij dan weer pillen slikken, maar de combinatie met alcohol maakte de remedie erger dan de kwaal.
AFTAKELING
In 1975 raakte dan bekend dat Elvis aan glaucoma leed, een ziekte die erin bestaat dat men te veel vocht op de ogen krijgt en die tot blinkheid kan leiden. Dat jaar was hij echter gescheiden van zijn vrouw Priscilla Beaulieu en de sensatiepers roddelde dat het allemaal de schuld was van Teveel Seks. De vakpers deed de geruchten ook af met de dooddoener dat het maar verontschuldigingen waren voor Elvis’ matige platen (al vind ikzelf “Promised land” en “My boy” uit dat jaar erg goed). Dat zij het allemaal bij het verkeerde eind hadden, bewijzen de fatale gevolgen van vorige week.
Nochtans startte het jaar beloftevol. Presley zou hebben gebroken met kolonel Parker en onder leiding van Tom Dowd (producer van o.a. Otis Redding en Rod Stewart) zou hij een elpee opnemen die “The way it might have been” (zoals het had kunnen zijn) zou gaan heten. Terug naar de wortels dus. Het zou me erg verbazen indien deze elpee reeds ingeblikt zou zijn, want Elvis had pas een nieuwe uit (“Moody blue”) en buiten de titelsong en “Way down”, zijn huidige hit, staat er geen enkel volwaardig rocknummer op.
Nu is Elvis dus on his way down (waarmee ik enkel bedoel in de grond en niet naar de hel of zoiets) en ik voel mij zeer, zéér moody blue.

Ronny De Schepper

Referenties
Ronny De Schepper, Elvis: te laat gestorven?, De Rode Vaan, 25 augustus 1977.
Peter Guralnick, Last train to Memphis, Little, Brown & C°, 1994.
Marc Hendrickx, Elvis A.Presley, muziek, mens, mythe, Utrecht, QM publishing, 1998.