“Vertigo” van Alfred Hitchcock

Nadat ik een paar dagen geleden nog naar Spellbound had gekeken, kreeg ik nu de kans om Vertigo, een andere speelfilm van regisseur Alfred Hitchcock te zien. Ik heb die kans uiteraard met beide handen aangegrepen, aangezien er enkele merkwaardige overeenkomsten waren tussen beide films. Zo is er het thema van het guilt complex en er zit zelfs alweer een dream sequence in (deze keer niet van Salvador Dali).

Vertigo wordt algemeen aanvaard als een van de beste films uit de filmgeschiedenis, hoewel de reacties van critici bij de originele uitgave erg matig waren. Acteur James Stewart nam zelfs enige afstand van de film door openlijk te verklaren dat hij liever niet had deelgenomen aan een dergelijk slecht filmproject. Het was vooral de seksueel perverse ondertoon van het verhaal die aanstoot gaf aan het publiek van die tijd en de film aldus in een slecht daglicht stelde (Hitchcock tegen François Truffaut: “To put it plainly, the man wants to go to bed with a woman who is dead”).
In dat interview met François Truffaut zei Hitchcock nog dat Vertigo zijn favoriete film was. Hij gaf op zijn beurt acteur James Stewart de schuld van het mislukken van de film, omdat hij volgens Hitchcock reeds te oud was om nog realistisch over te komen als liefdesinteresse voor Kim Novak, wat ik een terechte opmerking vind.
Het scenario van de film is een bewerking van de Franse roman D’entre les morts van Pierre Boileau en Thomas Narcejac (*). Hitchcock had voor hij de rechten op deze roman kocht reeds geprobeerd om de filmrechten op een ander boek van de twee schrijvers, Celle qui n’était plus, te kopen, maar deze gingen uiteindelijk naar Henri-Georges Clouzot [dat werd dan Les diaboliques]. Volgens François Truffaut zou D’entre les morts door Boileau en Narcejac speciaal voor Hitchcock geschreven zijn, maar Narcejac heeft dit altijd ontkend. Omdat Hitchcock echter interesse had in hun werk, wilde Paramount Pictures wel in 1954 al een samenvatting van D’entre les morts hebben, terwijl het boek toen nog niet in het Engels was vertaald.
Hitchcock huurde oorspronkelijk scenarioschrijver Maxwell Anderson in om het scenario te schrijven, maar keurde zijn script, getiteld Darkling I Listen, af. Het uiteindelijke script werd geschreven door Samuel A.Taylor, die door Hitchcock werd ingehuurd vanwege zijn kennis over San Francisco. Taylor wilde als enige schrijver vermeld worden op de aftiteling, maar Alec Coppel, een andere scenarioschrijver die door Hitchcock was benaderd, protesteerde hierover bij de Screen Writers Guild omdat hij ook een bijdrage aan het script had geleverd. De Screen Writers Guild besliste dat Coppels bijdrage belangrijk genoeg was om ook een vermelding als schrijver op de aftiteling te legitimeren.
Let op: spoiler!

Hitchcock veranderde het einde, waarin de woedende held de mysterieuze vrouw wurgt wanneer hij haar bedrog ontdekt. Bovendien is het de enige film van Alfred Hitchcock waarin de moordenaar 
niet wordt gestraft. Een einde waarin Scottie (James Stewart) en Midge (Barbara Bel Geddes) via de radio het nieuws horen dat Gavin Elster (Tom Elmore) door de politie wordt gezocht, werd gefilmd op verzoek van de American Production Code Administration, maar is uiteindelijk niet gebruikt (**).
Wat de vrouwelijke hoofdrol betreft wilde Hitchcock eigenlijk actrice Vera Miles, die onder persoonlijk contract bij hem stond en reeds mee had gespeeld in de serie Alfred Hitchcock Presents en de film The Wrong Man, de hoofdrol geven, maar zij kon niet vanwege haar zwangerschap. Hitchcock wilde de opnames niet uitstellen en huurde daarom Kim Novak als hoofdrolspeelster. Novak moest eerst nog een paar andere verplichtingen nakomen bij Columbia Pictures, en had hier nog een vakantie te goed. Tegen de tijd dat ze beschikbaar was voor de rol, was Miles dat ook weer omdat ze reeds was bevallen. Hitchcock besloot desondanks om Novak toch de rol te geven. Columbia stelde als voorwaarde voor het uitlenen van Novak dat haar tegenspeler, Stewart, met haar moest optreden in The Bell, Book and Candle.

Iets waarover weinig gesproken wordt (in tegenstelling tot bij Psycho b.v.) is het aandeel van de filmscore van Bernard Herrmann. Vele scènes (vooral wanneer Stewart Novak achtervolgt) zijn zonder dialoog en op die manier is het eigenlijk Herrmanns muziek die spreekt. Bernard Herrmanns muziek voor “Vertigo” is grotendeels geïnspireerd door Richard Wagners “Tristan und Isolde”, dat net als de film over een gedoemde liefde gaat. Bernard Herrmann kon zijn muziek voor de film niet dirigeren. Muir Mathieson dirigeerde Herrmanns muziek voor deze film. Hierdoor mist de muziek in deze film Bernard Herrmanns “persoonlijke geluid” dat hij in elke compositie die hij dirigeerde verwerkte, aldus de 
Internet Movie Database maar ik ben het daarmee dus hoegenaamd niet eens! Een themanummer getiteld “Vertigo” van Jay Livingston en Ray Evans (auteurs van “Mona Lisa” o.a.) werd opgenomen door Billy Eckstine en zou gebruikt zijn voor promotionele doeleinden, maar werd niet opgenomen in de uiteindelijke versie van de film. Naar verluidt vond Alfred Hitchcock het niet gepast. Een juiste beslissing, denk ik.

Ronny De Schepper (op basis van Wikipedia)

(*) De titel is een woordspeling op hoofdstuk 24 vers 5 van het Lucasevangelie, uitgesproken door de tuinman, na de wederopstanding: “Wie komt de levende zoeken onder de doden?”.  Dit wordt onder andere gezegd tegen Maria Magdalena, wiens naam tegenwoordig wordt gebruikt als Madeleine, de naam van de hoofdpersoon in roman en film. De naam “Madeleine” verwijst natuurlijk naar Maria Magdalena, of Maria van Migdala. “Migdal” is Hebreeuws voor “toren”. “Madeleine” is de enige naam van de vier hoofdpersonages uit de originele Franse roman die in de film behouden is gebleven. “Judy” was “Renée” in het boek. Het is dus fascinerend dat Hitchcock de naam niet heeft behouden. Renée = re-née = herboren. (Internet Movie Database)

(**) Die rol van Barbara Bel Geddes vind ik overigens zeer merkwaardig. Wie is zij eigenlijk? We leren dat zij en Scottie ooit drie weken verloofd zijn geweest, maar nu hebben zij nog altijd een innige band (ze lopen in en uit elkaars huis zonder aan te bellen). Bovendien is er de merkwaardige passage van Midge die het schilderij van Carlotta kopieert maar dan met haar eigen gezicht…