Palmiro Togliatti (1893-1964)

Vandaag is het zestig jaar geleden dat Palmiro Togliatti, de voorzitter van de Italiaanse communistische partij, is overleden. Hij werd opgevolgd door Luigi Longo. Nog in 1964 werd de Russische stad Toljatti naar hem vernoemd.

Togliatti werd geboren in Genua op palmzondag (vandaar de naam Palmiro). Tijdens zijn studie rechten aan de universiteit van Turijn komt hij in aanraking met de socialistische beweging.

Samen met Antonio Gramsci richt hij in 1919 het tijdschrift L’Ordine Nuovo op. De mensen achter dit blad worden in 1921 lid van de net opgerichte Italiaanse communistische partij PCI.

In 1926 wordt Togliatti door de fascisten gedwongen om Italië te verlaten en vertrekt naar Moskou. Hij zal er achttien jaar van zijn leven doorbrengen, onder andere als lid van de Comintern. Bij terugkeer in Italië in 1944 richt hij in Salerno, waar de koning en zijn regering zich bevinden, de Partito Comunista Italiano of PCI opnieuw op. De nieuwe PCI krijgt geen revolutionaire maar een parlementaire grondslag. De communistische partizanen, de “Garibaldibrigades”, zullen na de bevrijding van het noorden hun wapens overdragen. Dit wordt de “draai van Salerno” (svolta di Salerno) genoemd. Togliatti neemt zitting in de regering van maarschalk Badoglio als vice-premier, en in 1945 als minister van justitie onder Ivanoe Bonomi. In mei 1947 echter worden de communistische ministers uit de regering gezet.

Bij de verkiezingen in het voorjaar van 1948 behaalde de partij onder zijn leiding 104 zetels in de Kamer van Afgevaardigden, waarmee ze een factor van belang werd in de Italiaanse politiek. Zo kort na de communistische machtsovername in Praag verontrustte dit gegeven de katholieke rechterzijde, de Kerk en het buitenland. Een paar maanden later, op 14 juli 1948, raakte Togliatti op Sicilië zwaargewond bij een moordaanslag. Een fascistische student vuurde drie kogels op hem af. 

De Italiaanse communistische partij was zo kort na de Tweede Wereldoorlog enorm populair bij het niet-fascistische gedeelte van Italië en de volkswoede was dus heel groot. Volgens de overlevering deed de Italiaanse rechterzijde daarom een beroep op Gino Bartali. Zijn exploten in de Ronde van Frankrijk moesten immers een dreigende burgeroorlog afwenden. Reeds werden de wapens in gereedheid gebracht, toen eerste minister Alcide De Gasperi, de stichter van de Democrazia Cristiana, en paus Pius XII Bartali opdroegen de Tour de France te winnen om de gemoederen te bedaren. Bartali klaarde de klus. Uitgerekend op de dag van zijn overwinning ontwaakt ook Togliatti uit de coma. De lont was uit het kruidvat gehaald. De Italiaanse thrillerauteur Carlo Lucarelli, die zich vaak baseert op onopgeloste misdaden uit de Italiaanse geschiedenis, geeft in zijn “Via delle oche”, het laatste deel in zijn De Luca-trilogie, “a vivid fictionalized account of that day.”

Ronny De Schepper