Vijf jaar geleden: “Cultuurmarxisme, er waart een spook door het Westen”

“Cultuurmarxisme. Er waart een spook door het Westen” betreft een essaybundel met diverse auteurs, allen Nederlanders op Maarten Boudry en Wim Van Rooy na. Onderwerp is het cultuurmarxisme, volgens sommigen een omstreden begrip.

Feit is dat er een cultureel marxisme in het leven geroepen werd door de Italiaanse marxist Gramsci. Hij zag dat de arbeiders in zijn land in de jaren twintig massaal kozen voor het fascisme van Mussolini. Volgens de marxistische analyse kozen ze bijgevolg voor een partij die hun objectieve belangen niet behartigde. Ze hadden dus een “vals klassebewustzijn”. In tegenstelling tot de klassieke marxistische ideologie (de “bovenbouw” wordt bepaald door de “onderbouw” of m.a.w. de economische positie), zag Gramsci in dat het belangrijk was ook op het bewustzijn, de cultuur, de “bovenbouw” te werken. Gramsci’s denken werd verdergezet door de denkers van de Frankfurter Schule. Door de protestbewegingen van de jaren zestig kwam eveneens het culturele bewustzijn (in brede zin) onder druk te staan van nieuwe denkwijzen. Via een “lange mars door de instellingen” werd dit denken overheersend in de wereld van cultuur, media, journalistiek en de academische wereld. Dit knoopt aan bij het hedendaagse “politiek correcte denken” en het activisme van nu.

Verschillende auteurs behandelen in deze essaybundel diverse aspecten van dit cultuurmarxisme. Zo wordt het verband of de gelijkenis onderzocht tussen de Chinese Culturele Revolutie in de jaren zestig en de Westerse contestatiebewegingen in diezelfde periode. Eveneens is er een uitstekend essay over de gedachtekronkels van het hedendaags feminisme in relatie tot de vrouwonvriendelijke islam. Of een essay over het cultuurmarxisme en het slavernijverleden.

Dit is een bijzonder interessante essaybundel voor wie meer wil weten hoe het marxistische gedachtegoed in de 20ste eeuw ontwikkeld is tot het hedendaagse cultuurmarxisme.

Fons Mariën, 05/02/2019