35 jaar geleden viel er alweer een première te beleven en ook opnieuw van een bewerking van een prachtig kinderboek, namelijk « Baron von Münchhausen » door Oud Huis Stekelbees (typisch : pas dan bedolven de aanwezige recensenten « Pinokkio » met lof, niemand had spontaan positief gereageerd, men had er a.h.w. eens een nachtje moeten over slapen om toch maar argumenten te vinden). Nu heeft Oud Huis Stekelbees ons recent dezelfde geïrriteerde (en wellicht voor sommigen ook irriterende) bedenkingen ontlokt, maar deze « Baron » is daar zeker vrij van. Ja, dat menen we, ook al ging het verliefdheidsthema vooral bij de jongsten compleet de mist in.
Nu, ten eerste had dit zeker te maken met de ietwat onzekere vertolking door Guy Cassiers en ten tweede (en vooral) in dit geval moet men geen schrik hebben om dit thema er desnoods « in te rammen ». Het zich kwetsbaar opstellen door openlijk z’n gevoelens te tonen mag dan bij de jeugd niet « in » zijn in deze tijd van A-teams, He-men en ander macho-gedrag, maar uiteindelijk is toch altijd diegene de sterkste die het eerlijkst is tegenover zichzelf.
Akkoord, we zijn zelf blijkbaar in een ietwat filosofische bui, maar Stekelbees, of beter gezegd het kwartet Cassiers-De Moor-Pourveur-Vandervost (waarvan enkel de eerste twee op de scène te zien zijn) heeft heel doelbewust het accent van het beroemde leugenboek verschoven
naar de « liefdesoorlog » tussen de koningin van Lombardijs en de koning van Pruisen (Cassiers). Min of meer geparafraseerd zegt deze laatste daarover: « Van iemand houden is een ruzie bijleggen, maar een oorlog bijleggen is een oorlog verliezen en ik hou niet van verliezen; en toch kan ik deze oorlog alleen maar winnen door hem te verliezen ». Hieruit kan men ook reeds een nevenaspect van deze productie afleiden (en wat blijkbaar de leidraad is van het huidige Stekelbees-team): de onmogelijkheid om met elkaar te communiceren. Al wil simpelweg « ik hou van jou » nog wel eens lukken.
Het is ook in die context dat men de aanwezigheid van de baron moet zien (want u vroeg zich natuurlijk al af waar die wel bleef): de koning heeft deze « ervaren avonturier » er immers bij gehaald om hem raad te geven. Het mag duidelijk zijn dat de baron wel alles afweet van beren binnenste buiten keren, op kanonkogels vliegen of naar de maan reizen, maar « de vrouw » heeft ook hij nog niet gekend. Het paradoxale (en het aantrekkelijke van deze productie) zit hem nu in het feit dat de koning door de verkeerde conclusies te trekken uit deze eigenlijk niets terzake doende verhalen, uiteindelijk toch tot het juiste inzicht komt en zijn liefde bekent. Het spreekt vanzelf dat gezien de merkwaardige positie waarin de baron op die manier wordt gemaneuvreerd dit een uiterst delicate spelopdracht met zich meebrengt. En hier wordt het publiek toch uitstekend op zijn wenken bediend door een overrompelende Bob De Moor. Niet enkel weet hij steeds weer opnieuw te boeien als de aandacht even is gaan verslappen, bovendien weet hij met puur epische middelen het toch ietwat statische karakter van het stuk een dynamische vaart te geven.
In « De tafelschuimer », het nieuwste product van Oud Huis Stekelbees, wordt één van de hoofdrollen ook vertolkt door een dier, zelfs in levende lijve, maar we verklappen liever niet over welke diersoort het hier gaat, aangezien het één van de vele originele wendingen is in deze tweede vertelling van Herwig De Weerdt.
Al heeft de auteur Stig Dagerman (1923-1954), op wiens verhalen Herwig en regisseur Didier de Neck zich hebben gebaseerd, heel wat gemeen met Roald Dahl, die aan de oorsprong lag van het vorige « Wesp in oor », dan deed de enscenering ons toch eerder terugdenken aan de eerste soloproductie van De Weerdt « Omer de Merde » die toen niet onder de vorm van een vertelling ging (o.m. omdat hij er diverse personages in uitbeeldde en er ook poppenspel aan te pas kwam). Nu is dit formeel nog wel het geval, maar De Weerdt beweegt opnieuw over de scène, gebruikt meer attributen, kortom er zit weer actie in. En deze actie maakt het verhaal ook rechtlijniger, makkelijker om volgen dus, dan het statische en soms verwarrende « Wesp in oor », ook al is het begin eveneens associatief opgebouwd.
Daarin vernemen we ook dat een schrijver van detectiveverhalen een boek had gepland dat « De tafelschuimer », zou gaan heten, maar naarmate het verhaal vordert, blijkt dat « Spoorloos » een betere titel zou zijn. Een handigheidje, want dit is precies ook wat er aan de hand is met de titel van het stuk zelf. « De tafelschuimer » slaat immers op niks meer, maar de promotiedienst had zijn werk reeds zo goed verricht dat men nog moeilijk op zijn stappen kon terugkeren. « Spoorloos » zou echter inderdaad een betere titel zijn voor deze thriller-op-kindermaat, waarin een knaapje (hij heet Joris, maar noemt zich zelf begrijpelijkerwijze Texas) op een nacht tot de ontstellende constatatie komt dat zijn moeder « spoorloos » is.
Samen met de geheimzinnige Mister Fake uit onze inleiding gaat hij dan op zoek, maar zoals in alle goede detectiveverhalen zit hij eerst een paar keer op een verkeerde « piste ». Zo is b.v. zijn vader niet verdwenen en evenmin overvallen, maar gewoon stomdronken. Nou ja, « gewoon »: op het eind van het verhaal zal voor de volwassenen wel duidelijk zijn waarom.
Uiteindelijk blijkt het hele verhaal immers vrij realistisch, ja zelfs banaal te zijn, maar door kinderogen gezien (« vanuit kikvorsperspectief » schrijft een confrater gevat) is alles wel degelijk reuze spannend en levensgevaarlijk. Wat b.v. te zeggen van de ontmoeting met de mysterieuze Marabito? Sssst! Wij zeggen er althans niks méér over. Je moet maar eens gaan kijken en luisteren. Liefst mét je koters, maar desnoods ook zonder, want De Weerdt mag zich dan moeiteloos op het kinderlijke niveau bewegen, kinderachtig is hij nooit.
En dan hebben we nog niets gezegd over het decor van William Phlips (en evenmin over de mooie muziek van John Gilbert Colman), maar dat komt vooral omdat deze « plastische theaterkunstenaar » ook verantwoordelijk is voor de verrassende aankleding van « Het bad van de zandloper » door Theater Poëzien. Overigens, ook deze productie « in het kader van het jaar van boek » is gebaseerd op een avonturenverhaal, zij het dat het nog niet de klassieke status heeft verworven. Toch heeft Rindert Kromhout alle stereotiepe elementen erin verwerkt, samen met de betrokkenheid van de lezer, een beetje in de zin van « The Never-ending Story». Liesbeth Coltof presteerde het om het epische karakter op een bevredigende wijze naar een dramatische vormgeving te vertalen, ook al zit niet alles even juist. Zo mag de muziek van « Gone with the wind » als leitmotiv voor de nogal doordrammerige figuur van de man die zich dwars doorheen de aarde wil graven wel grappig zijn voor de aanwezige grootouders (de scène waarin hij denkt eindelijk gearriveerd te zijn is dat zéker), de keuze van Dave Brubeck daarentegen strookt nergens met de geest van het stuk. Ook het systeem dat er telkens een acteur verdwijnt om dan in een andere vermomming weer op te komen is nogal doorzichtig, al wordt dit gelukkig ondervangen door het fantasierijke decor van Phlips. En tenslotte wordt er ook zeer ongelijk geacteerd, maar dat lijkt ons eerder te wijten aan de onderscheiden kwaliteiten van de vier spelers, niet aan een onvoldoende greep van de regisseur.
Maar genoeg kritiek, want dit stuk dat zich vooral tot die jongeren richt die afhaakten bij de « Baron » is toch wel boeiend en inventief genoeg om het predicaat « aanrader » mee te krijgen. En bovendien ligt ook hier een liefdesverhaal (tussen Jonas, de lezer die zich identificeert met ridder Nosja — let op het anagram — en een prinses die een zeemeermin blijkt te zijn) aan de basis van de avonturen, zodat ze uiteindelijk toch nog hun medicijn te slikken krijgen. En op de koop toe ook nog hun afkeer voor het nemen van een bad overwinnen. Al is dit soort gemoraliseer er voor ons nu juist weer teveel aan. ’t Is toch ook NOOIT goed, hé!
Referentie
Ronny De Schepper, Deze week noemen we man en paard, De Rode Vaan nr.3 en 14 van 1988
dagelijks iets degelijks 