Veertig jaar geleden: Liesbeth Walckiers over haar vakantie…

In mijn Rode Vaan-tijd was mijn hoop in bange dagen: Liesbeth Walckiers. Wanneer de persconferenties weer vreselijk saai waren en de whisky verschaald op de tong lag, was deze radiojournaliste het geschikte toevluchtsoord voor een onderhoudende babbel en een intelligente en soms wat ondeugende blik. Waarvan u overigens verstoken blijft, waarde lezer, want u moet het stellen met haar, trouwens uitstekende, stem.

Eerder deden we reeds lyrisch over de baard in de keel van Nand, wat zouden we daar nu nog kunnen aan toevoegen voor Liesbeth zonder in min of meer seksistische bewoordingen te vervallen (iets waaraan ze zelf wel een gloeiende hekel zal hebben) ? Een foto. Dát rechtvaardigt op zichzelf reeds haar aanwezigheid op deze bladzijden, zij het dan dat het bovendien een lust is om dergelijke spreekvaardige collega « aan het lijntje » te hebben, de interviewer zelf kan zowaar bijna met vakantie gaan… Maar wat met de radionieuwsdienst ?

Liesbeth Walckiers : Aangezien die uitzendingen doorgaan, betekent dit dat er wel een aantal mensen vakantie nemen, mensen met kinderen en zo, maar de « thuiswacht » zit eigenlijk met de komkommertijd opgescheept. In het bijzonder geldt dat wat mij betreft. Ik ben nu zelfs voor een paar dagen tot samensteller van « Aktueel » gebombardeerd, omdat alle « serieuze » mensen met vakantie zijn. Dat is maar heel eventjes hoor, daarna word ik weer voetvolk. Dat houdt ook in dat we in de maand augustus op een lager pitje draaien want dan hebben maar één Aktueel-uitzending, namelijk ’s avonds. Dit jaar is het wel anders dan andere jaren. Zo herinner ik me toch enkele jaren dat het wat binnenlands nieuws betreft nog erg druk was in juli, dat het parlement nog tot eind juli heeft doorgedaan (*). En daar kwamen dan nog belangrijke buitenlandse gebeurtenissen bij. Nu is het toch wel vroeger stilgevallen met uitzondering van een paar belangrijke dingen met als uitschieter natuurlijk de Israëlische inval in Libanon.
– Zijn er verder nog grote accentverschuivingen in de nieuwsredactie ? Ik bedoel het aandeel van de sport en zo…
L.W. : Ook dat is nu net gedaan. Je hebt die grote rage van de Mundial gehad en dan de Ronde van Frankrijk en het is evident dat zeker wat het eigenlijke joernaal betreft die veel meer tijd toegewezen krijgen dan wat doorgaans in de loop van het jaar het geval is. Wat nu natuurlijk een duidingsmagazine als « Aktueel » betreft, verandert dat weinig want wij doen slechts nu en dan eens aan sportduiding. Dan moet het werkelijk in een politieke context zijn. Ik denk nu b.v. aan die reis van die topvoetballers naar Zuid-Afrika. Dat is natuurlijk iets dat tenminste evenveel zo niet nog veel méér politiek belang heeft dan sportief.
— Ik stel die vraag vooral omdat het voor een radionieuwsdienst in mijn ogen moeilijker is om de zgn. komkommertijd door te komen dan b.v. voor televisie. Met een item als ijsberen die in een Californische zoo met sneeuw spelen bij 35′ in de schaduw zijn jullie natuurlijk niets ?
L.W. : Neen, dat is juist. Bij ons is het eerder de tijd om iets aan « latente » onderwerpen te gaan doen. Dingen die niet dadelijk de grote koppen halen tijdens het jaar. Maar ook dit is vaak moeilijk omdat die mensen tijdens de vakantie vaak niet te bereiken zijn, de « nieuwsmakers » eigenlijk, de mensen die het nieuws « zijn ».
— Zowel op radio als op televisie wordt het culturele « nieuws » als zodanig binnen het « normale » nieuws sterk gediscrimineerd. Men verwijst hiervoor steeds naar gespecialiseerde programma’s. Is de zomerperiode niet het geschikte moment om daaraan wat te doen ?
L.W. : Daarmee ben ik het vol-le-dig eens, maar dat is natuurlijk een beleidskeuze. Daarover zou intern dienen te worden gepraat en dat is al gebeurd trouwens. Waar ik het echter niet eens ben dat is met je stelling dat dit enkel in de zomer zou moeten gebeuren. Als je daarmee begint, moet je daar ook een continuïteit in leggen.
— Uiteraard. lk bedoelde dan ook : het is misschien een moment om een doorbraak te forceren.
L.W. : Maar het is juist een moeilijk moment, want behalve op de zomerfestivals valt er ook daar weinig nieuws te rapen. Je moet die doorbraak niet zo maar lukraak aanpakken. Dat zou eens principieel moeten uitgepraat worden, voorlopig gebeurt dat gewoon zo nu en dan eens in functie van wie op dat moment vrij is en een ideetje heeft, daar zit helemaal geen continuïteit in. Dat heeft natuurlijk ook met de structuur van radio en televisie te maken. Er zijn een heleboel diensten die speciaal daarmee bezig zijn en dan zouden we zo een beetje op mekaars terrein zitten. Ook moet je op voorhand heel duidelijk de criteria gaan bepalen. Boeken b.v. In « Aktueel » bespreken we er al heel wat meer dan een aantal jaren geleden. Dat dit vroeger niet zo vaak gebeurde, had een heel duidelijke reden : je weet niet waar je de lijn moet trekken. Wie is « nieuwsfeit » en wie niet ?
— Akkoord, al zouden die criteria reeds moeten bestaan voor het andere nieuws. Maar goed, laten we het liever over jezelf hebben. Deze rubriek is eigenlijk in het leven geroepen om mensen die in vakantie zijn even lastig te vallen en ze met hun neus op de actualiteit te drukken, maar voor iemand als jij, die dag in dag uit met de actualiteit bezig is, willen we graag een uitzondering maken en eens vragen hoe jij dan wel vakantie neemt ?
L.W. : Het is misschien niet origineel maar dan ga ik toch nog op landen af waar ik ergens interesse voor heb. Zo ben ik vaak naar Latijns-Amerika geweest en echt niet om daar te gaan rondslenteren maar om met mensen te praten, contacten te leggen, eigenlijk om stof op te doen voor wat ik in de loop van het jaar verwerk. Dit jaar ben ik in de maand mei naar Mozambique geweest en dat is nu echt niet het land waar je gaat om op de stranden te liggen, al zijn er práchtige stranden, wat dat betreft heeft Bob Dylan dat wel goed gezongen. Maar het is een heel boeiend land. Een jong land ook dat met enorme moeilijkheden te kampen heeft. Zo’n dingen kan je niet in opdracht van de BRT doen. Dat zijn korte reizen altijd in functie van « hot news » en daarom trek ik daar graag eens een maand vakantie voor uit.
Maar het zou natuurlijk net zo goed Portugal kunnen zijn… « Als het in Portugal zo goed is, waarom ga je er dan niet wonen ? » Liesbeth Walckiers zal het afgezaagde grapje wel reeds tot vervelens toe hebben moeten aanhoren. De naam van onze radio-confrater is immers onafscheidelijk verbonden met de Anjerrevolutie en van daaruit dan ook met andere Spaans- en Portugeessprekende landen. Ook Mexico waarover we het met haar even wilden hebben, maar eerst : vanwaar die belangstelling ?
Liesbeth Walckiers : Meestal denkt men dat dit te maken heeft met het feit dat ik romaniste ben, maar dat is toch maar erg onrechtstreeks, hoor. Ik zat immers in Leuven van 1961 tot 1966, toen was de KUL nog tweetalig en de Romaanse zat dan a.h.w. opgesloten in de Franstalige faculteit. En voor Franstaligen betekent Romaanse Filologie : Frans, Frans en nog eens Frans. In feite is die interesse dus pas later gekomen en dat hangt inderdaad samen met het feit dat ik voor het eerst in Portugal was en dat daar dan na amper drie dagen die Anjerrevolutie losbarstte, al moet ik wel toegeven dat ik door Portugese vrienden getipt was dat daar iets te gebeuren stond. Daarna was het bijna vanzelfsprekend dat ik ook het Spanje van na Franco van naderbij wou bekijken en dan ben ik ook voor het eerst naar Latijns-Amerika gegaan, het eerste land dat ik bezocht was dan nog Mexico, dus dat werd dan vrij vlug mijn grote liefde, ja.
— De rellen rond de Olympische Spelen in Mexico dateren van daarvoor, maar je zal je toch wel herinneren dat er toen honderden doden zijn gevallen. Nu daarentegen is er bij de lottrekking weliswaar een kleine betoging geweest, maar verder zegt men : er zal wel niks gebeuren deze keer, want Mexicanen zijn voetbalgek.
L.W. : Dat zijn ze zeker, maar ik denk niet dat men daarvoor alle kritiek zou opzij zetten. Nee, als er niets gebeurt dan is dat vooral omdat de omstandigheden nu totaal anders zijn. Al is het wel zo dat dergelijke manifestaties wel door de regering kunnen worden aangewend om het blazoen op te kalefateren, uiteraard. Denk maar aan Argentinië, dat dan ook nog eens de beker won op de koop toe. Dan had je daar inderdaad een ongelooflijke nationalistische opwelling en nochtans was de militaire dictatuur toen, in 1978, op z’n hevigst.
— Er was een oorlog nodig om het effect teniet te doen…
L. W.: Precies ! Maar in Mexico is de situatie enigszins anders, nietwaar. Je moet over Mexico vrij genuanceerd spreken. Het is een vrij unieke situatie met een de facto een-partij-staat, want andere partijen zijn wel toegelaten maar komen nauwelijks aan de bak. Het is ook een partij die zich revolutionair noemt, maar toch zichzelf institutionaliseert. Zij claimt die hele erfenis van de revolutie van in het begin van deze eeuw en hanteert dan ook nog steeds een geweldig revolutionaire terminologie.
Het is echter wel zo dat bij deze mundial de aandacht vooral zal gaan naar Mexico-Stad, die inderdaad een enorm gegeven is met miljoenen mensen, maar de grootste problemen doen zich voor op het platteland. Dat blijkt b.v. uit een recent gepubliceerd rapport van Amnesty International, waarin de aanhoudende schendingen van de mensenrechten op het platteland worden aangeklaagd. Die revolutie in het begin van deze eeuw heeft immers zware sporen in de geesten van deze mensen achtergelaten. De boeren eisen dus dat de wet op de landhervorming volledig zou worden doorgevoerd, wat nog altijd niet het geval is. Dat leidt natuurlijk tot conflicten met grootgrondbezitters, die daarvoor een beroep doen op een soort van huurgangsters, huurdoders zeg maar. Ze noemen dat daar « pistoleros ». Daar vind je nooit of zelden iets over in het gros van de Mexicaanse pers.
En dat is dan compleet in tegenspraak met de rol die Mexico in de internationale politiek speelt. Daar hebben zij immers altijd graag een vrij positief imago opgehouden, denk maar aan hun aandeel binnen de Contadora-groep. Zo heb ik b.v. vaak uit de mond van politieke bannelingen uit alle mogelijke landen van Latijns-Amerika gehoord, die ofwel definitief ofwel als tussenlanding in Mexico terechtkomen : « Hier adem je opnieuw, hier heb je plots weer het gevoel dat je vrij bent ». In de Mexicaanse boekhandels zijn b.v. alle mogelijke politieke analyses te koop, in studentenmilieus wordt er de hele tijd vrij revolutionaire taal gesproken, maar praat niet over wat in het land zelf gebeurt, want dan klapt alles weer dicht. Die contradictie is fundamenteel, dunkt me, voor Mexico.
Een paar jaar later belde ik Liesbeth nog een paar keer op. De eerste keer was dat om te weten wat zij vond van de elpee “Sgt.Pepper’s” van The Beatles…
L.W. : “Omdat ik met klassieke muziek ben grootgebracht, ben ik nu niet meteen gillend de straat op gestormd om mij de elpee aan te schaffen. Ik had daar trouwens ook geen geld voor. In de zomer van 1967 had ik wel reeds een jaar les gegeven, maar in het onderwijs was het toen een geplogenheid dat men zo maar eventjes een jaar op zijn wedde moest wachten. Later heb ik ze me wél aangeschaft, ook omdat ik dan al wat meer openstond voor andere dan klassieke muziek of jazz en in dat proces heeft Sgt.Pepper’s juist een belangrijke rol gespeeld. Omdat dit muzikaal toch wel een schitterende elpee is, in tegenstelling tot een aantal clichés waarin – naar mijn mening althans – de popmuziek tot dan toe gevangen zat.”
Enige tijd later was het weer voor iets heel anders, namelijk welke boeken ze in haar jeugd allemaal heeft gelezen…
L.W. : Daar moet ik eens heel diep over nadenken, want ik heb er héél véél kapot gelezen. De vraag is alleen maar : welke is er het meest kapot gelezen? Het waren natuurlijk wel allemaal Franse boekjes. Ik ben weliswaar niet in het Frans opgevoed, maar ik ben toch naar een Franse school geweest. Ik was een heel braaf meisje en ik vrees dat ik dus op de eerste plaats de Comtesse de Ségur moet noemen. Traditioneler kan het niet, maar goed, ik las dat doodgraag, als ik eerlijk moet zijn. Nadien kwam dan de Stijfkopke-reeks, maar daarna is er wel een breuk geweest. Toen ik begon op te groeien, las ik systematisch jongensboeken, vooral over vliegeniers, daar was ik dol op. Ik wou uiteraard vliegenierster worden en daarom las ik bijna eender wat daarover verscheen, b.v. over Patricia Earhart, de eerste vrouw die over de oceaan is gevlogen. Uit dit alles blijkt wel dat je niet hoeft geconditioneerd te zijn door wat je in je jeugd hebt gelezen, want ondanks de Ségur en Stijfkopke ben ik eigenlijk heel vlug boeken voor volwassenen beginnen te lezen. Reeds toen ik veertien jaar was, las ik — meestal in het geniep — de hele Franse en Nederlandse literatuur : Balzac, Zola, Simenon, Walschap, Gijsen, de Pillecijn, Streuvels, heel de bibliotheek van mijn vader kortom. Eigenlijk heb ik dat allemaal veel te vroeg gelezen, ik zou dat nu nog eens moeten herlezen.
Liesbeth is ook diegene die me lange tijd up to date heeft gehouden wat de politieke situatie in Jamaica betrof en dat met het oog op mijn artikel over reggae, waarvoor alsnog hartelijk dank!

Referentie
Jan Draad, Liesbeth Walckiers aan het lijntje, De Rode Vaan nr.32 van 1982
Jan Draad, Liesbeth Walckiers aan het lijntje, De Rode Vaan nr.22 van 1986

(*) Dat zou later eerder regel dan uitzondering worden. Zo herinner ik mij van mijn korte verblijf op het kabinet van De Batselier een ruzie over mijn vakantiedagen (die ik dus uiteraard nooit heb moeten gebruiken). Ik vroeg namelijk de maand juli aan en werd door de kabinetschef voor verrot gescholden. Dat ik natuurlijk opzettelijk voor die maand koos omdat er dan het meeste werk was en zo. Hoe ver onze werelden uit elkaar lagen, bleek uit de realiteit: ik opteerde immers voor juli omwille van de Ronde van Frankrijk en de Gentse Feesten.