Richard II (1367-1400)

Vandaag is het 625 jaar geleden dat Richard II is overleden. Hij stierf (wellicht door uithongering) in het kasteel Pontefract in York, waar hij was vastgezet door zijn neef Henry of Bolingbroke. Richard II is, net zoals Richard III, een typisch voorbeeld van geschiedenisvervalsing door Shakespeare. Maar hier is het dus juist omgekeerd: van Richard III maakte hij een monster, terwijl hij van Richard II totaal ongepast een halve heilige maakt. Richard II regeerde als een absolute heerser, zette het parlement buiten strijd en voerde een waar terreurbewind dat zich uitte in onderdrukking, doodvonnissen en zware belastingen. Geen wonder dus dat hij uiteindelijk aan de kant werd gezet en van kant gemaakt.

Als openingsstuk voor het seizoen 1974-1975 koos het NTG voor “Richard II” van William Shakespeare. De titelrol was weggelegd voor Werner Kopers en niet voor mijn vriend en medestudent Danny Sys (op de foto als speler van de Rode Vaan-voetbalploeg), die slechts figureerde bij de euh… figuranten. ’t Strafste is dat Mark Vlaeminck (zie hieronder) over zowat alles de loftrompet steekt, behalve… over de figuratie “waaraan wat meer zorg kon zijn besteed“!
Voor de rest schrijft Mark Vlaeminck: “Niet alleen het magistrale spel van de twee sterke antagonisten Werner Kopers (koning Richard II) en Jef Demedts (Henry Bolingbroke) maar tevens de homogene en stijlvolle vertolking van heel de ploeg, heeft vrijdagavond van Shakespeares ‘Richard II’ in de KNS te Gent een sublieme theatervoorstelling gemaakt. (…) Alleen al de kerkerscène is waard om op beeldband te worden opgenomen, opdat nooit zou verloren gaan tot welke grootse prestaties Kopers in staat is. (…) In deze productie bleef niemand ook maar een tikkeltje onder de maat. (…) Mark Willems bijvoorbeeld heeft hier ook en vooral in zijn stil spel aangetoond dat hij veel talent in zich houdt. (…) De vertaling die Cees Buddingh van dit koningsdrama maakte, heeft er nog toe bijgedragen om de rituele plechtstatigheid van het gegeven te accentueren. In een sober, functioneel en bijzonder mooi decor van Andrei Ivaneanu laat regisseur Paul Anrieu zijn dramatis personae evolueren.”

De belangrijkste bron voor Shakespeare bij het schrijven van dit toneelstuk was Raphael Holinshed’s “The Chronicles of England, Scotland and Ireland” (1577, 2e 1587).
Historische notitie
Richard II (1367-1400) regeerde van 1377 tot 1399. Zijn regering werd gekenmerkt door een voortdurende strijd tegen de edelen. In 1399 brak er een revolutie uit: hij werd gepakt, moest aftreden en werd gevangen gezet (het kasteel Pontefract) tot aan zijn dood.
Hij was een zoon van de Zwarte Prins, zijn voorganger Edward IV.
Hoewel hij een beschaafd man was, wordt zijn dood gezien als het einde van de middeleeuwen.
Het karakter van Richard II
In de eerste akte wordt de koning getoond als een man met veel sympathie voor zijn landgenoten, maar tegelijkertijd zijn we ons bewust van zijn onbestendigheid en zijn bereidheid om beïnvloed te worden.
De tweede akte toont ons de andere kant van de koning: hij breekt zijn woord en onterft Bolingbroke. Maar hier voegt Shakespeare al wat nuances toe: de koning wordt beïnvloed door vleiers.
Bovendien zien we ook (vooral in act III) dat het karakter van Bolingbroke dramatisch minstens zo belangrijk is als dat van de koning. Vanuit een meer psychologisch perspectief behoudt Richard echter zijn meerwaarde, maar hoe dan ook, hij is niet het enige opvallende karakter en de andere personen worden zeker niet “bezield door een gemeenschappelijk gevoel” (zoals geïllustreerd wordt door de verschillende houdingen ten opzichte van de nieuwe koning).

Ronny De Schepper

Referentie
Mark Vlaeminck, NTG lustreert met Richard II, De Standaard, 12 november 1974.