Boris Vian (1920-1959)

Vandaag is het al 65 jaar geleden dat de Franse schrijver, dichter, zanger en trompettist Boris Vian (foto YouTube) is overleden.

Is de dood voor tal van dichters steeds een aangename gedachte geweest om mee te flirten, dan was zij voor de Franse dichter-chansonnier-romancier-jazzmusicus Boris Vian te reëel om een Spielerei te zijn. Op 12-jarige leeftijd werd zijn hart namelijk dusdanig aangetast als gevolg van een soort typhus dat de dreiging van een voortijdige dood steeds prominent aanwezig was. Op die manier kwam Vian a.h.w. “van nature” terecht in de Parijse kringen van absurdisten en existentialisten.
Maar niet voor lang, aangezien Vian zichzelf maar matig herkende in de lusteloosheid die het oeuvre van zijn companen kenmerkte. Het meeste verwant was hij misschien nog aan Jean-Paul Sartre (overigens de minnaar van zijn vrouw Michelle l’Eglise), met wie hij alvast een sterk humanitair engagement deelde. Want Boris, zoon van een Russische gevluchte bourgeois die geruïneerd werd door de Wall Street Crash, was niet steeds neerslachtig: in de jaren dertig gaven hij en zijn broer Alain uitgebreide party’s (tot 400 man!) in een tuinhuisje dat ze zelf gebouwd hadden.
Ze spelen daar ook in diverse jazz-combo’s. De Franse jazz-klarinettist Claude Abadie engageert Boris zelfs als trompettist, maar deze wil liever naam maken als literator. Nadat hij geslaagd is in zijn examen voor ingenieur (een beroep dat hij nochtans nooit heeft willen uitoefenen), schrijft hij zijn eerste roman “Vercoquin et la Plancton”. Hij vindt er echter geen uitgever voor, evenmin als voor zijn gedichten.
In augustus 1946 verschijnt dan “J’irai cracher sur vos tombes”, zijn zogezegde vertaling van “Ye shall defile and destroy them” van de Amerikaan Vernon Sullivan. Wie trouwens een beetje met jazz vertrouwd was, had misschien al iets in’t snotje aangezien Paul Vernon en Joe Sullivan twee muzikanten waren waar Vian mee samenspeelde. Inhoudelijk was het echter typisch Amerikaans: in het zuiden van de V.S. wordt een halfbloed beschuldigd van verkrachting van een blanke vrouw en wordt opgehangen. Zijn broer, Joe Grant, vlucht naar het noorden met het voornemen het lynchen van zijn broer te wreken.
Door deze thematiek veronderstelde men ook dat Vernon Sullivan een zwarte was. In zo’n vier jaar tijd werden van het boek meer dan een half miljoen exemplaren verkocht. Door sommige recensenten werd het wel positief besproken, maar het was vooral de schandaalsfeer die de kassa deed rinkelen. Op 28 maart 1947 had Edmond Rougé in een Parijs hotel zijn 15 jaar jongere vriendin Marie-Anne vermoord met “J’irai cracher” op de nachttafel.
Ook andere gewelddaden zouden door het boek geïnspireerd zijn, zo wist de toenmalige boulevardpers te melden. De roman werd dan ook door de censuur verboden. Dat gebeurde op aanstichten van de Cartel d’Action Sociale et Morale die was gesticht door ene Daniel Parker. Toen een volgende boek van Sullivan verscheen, “Les morts ont tous la même peau” met in de hoofdrol een zekere Dan Parker begon men toch onraad te ruiken. En zo werd in 1948 bekend wie de werkelijke auteur was en kreeg Vian nog een flinke boete.
Het boek werd echter toch verfilmd in 1959 naar een scenario van Vian zelf. Tijdens een proefvoorstelling op 23 juni overleed de auteur. Tijdens zijn leven heeft hij in totaal 900 boeken verkocht (die van “Vernon Sullivan” niet meegeteld uiteraard), na zijn dood worden dat er echter vlug over het miljoen. Op het einde van zijn leven was hij ook zanger geworden. Zijn “Déserteur” is eigenlijk de eerste protestsong tegen de oorlog in Vietnam, want die werd toen nog door de Fransen uitgevochten. Van een heel andere orde is “J’suis snob” of de opera “Fiesta” die hij voor Darius Milhaud schreef. Zijn bekendste romans zijn: “L’écume des jours”, “L’automne à Pékin”, “L’herbe rouge” en “L’arrache-coeur”.

Ter gelegenheid van zijn honderdste geboortedatum werd op TV5-Monde de film “V comme Vian” geprogrammeerd. Ik ben er echter niet door geraakt omdat hij vol zat met “progressieve” grappen zoals die in een bepaald milieu circuleren: Vian die zijn kind aanraadt om vanuit het raam van de slaapkamer op de voorbijgangers te urineren, een “kunstenaar” die zijn glazen oog in de champagne van een dame laat vallen…

Ronny De Schepper