“Le repos du guerrier” van Christiane Rochefort

Na 200 (van de 600) bladzijden van “Sexus” van Henry Miller hou ik het voor bekeken, maar kijk als ik via mijn “willekeurige woordenzoeker” naar een volgende boek op zoek ga, kom ik opnieuw terecht op een boek dat schandaal heeft verwekt bij zijn verschijnen in 1958 en dat eveneens wegens de “vrijmoedige” behandeling van de seksualiteit: “Le repos du guerrier” van Christiane Rochefort (1917-1998). Maar nu betreft het dus een vrouw en daarom wil ik het toch een kans geven. Zij zal het wel uit een totaal andere hoek benaderen.

Le Repos du guerrier (1958) van Christiane Rochefort was haar debuutroman en meteen een schandaalsucces. Ze kreeg meteen “le prix de la nouvelle vague”.

• Inhoud: de jonge, wat burgerlijke Geneviève ontmoet Renaud, een cynische, alcoholische en zelfdestructieve man die ze uit een zelfmoordpoging redt. Ze raakt in een toxische verhouding verstrikt: vol drank, seks en machtsstrijd. Het verhaal gaat minder over romantiek dan over destructieve passie en de aantrekking van gevaar.
• Thematiek:
  • botsing tussen traditionele vrouwelijke rollen en de nieuwe vrijheid van de jaren vijftig;
  • destructieve liefde en afhankelijkheid;
  • maatschappijkritiek op burgerlijke hypocrisie en seksuele moraal.
• Schandaal: bij verschijnen veroorzaakte het ophef omwille van de expliciete seksuele toon en de rauwe relatie tussen de hoofdpersonages. Sommigen vonden het obsceen, anderen zagen het als een bevrijdend boek. Een positieve vroege recensie verscheen in France-Observateur: Marguerite Duras publiceerde een bespreking op 27 november 1958.
• Er waren zeer snel ook kritische/afkeurende reacties in het literaire veld — François Mauriac wordt meerdere malen genoemd als een van de critici die in zijn Bloc-Notes afkeurend over het boek schreef. Academische bronnen en naslagwerken refereren aan Mauriac’s Bloc-Notes uit 1958 (vermeldingen rond september 1958 in samengestelde verwijzingen), wat erop wijst dat er al in het najaar van 1958 publieke commentaren verschenen.
• Veel secundaire en wetenschappelijke literatuur benadrukt dat de publicatie in 1958 een médiastorm veroorzaakte — het werk werd algemeen als schandaalboek gerapporteerd (kritiek op expliciet taalgebruik en op de behandeling van vrouwelijke seksualiteit).
• Succes: ondanks (of dankzij) de controverse werd het een bestseller. Het werd vertaald in meerdere talen en in 1962 verfilmd door Roger Vadim, met Brigitte Bardot als Geneviève en Robert Hossein als Renaud.
• Betekenis: het boek geldt nu als een vroeg voorbeeld van vrouwelijke literatuur die seksualiteit en autonomie rechtstreeks aansnijdt, voorafgaand aan de tweede feministische golf.
• Titel: de uitdrukking “le repos du guerrier” bestond al vóór Christiane Rochefort haar roman publiceerde. Het is een oude Franse zegswijze die verwijst naar de seksuele bevrediging of het erotische comfort dat een man (de “krijger”) na de strijd ontvangt. Vaak werd het enigszins ironisch of dubbelzinnig gebruikt in literaire en populaire contexten. Rochefort gebruikte de titel dus bewust om te spelen met die seksueel geladen, ironische uitdrukking en om de machtsrelatie tussen Geneviève en Renaud in haar roman te framen. Door het enorme succes van het boek én de film van Vadim (1962) raakte de uitdrukking nog veel bekender en kreeg ze een bijna emblematische betekenis in de jaren zestig. Kortom: de titel is níet door Rochefort bedacht, maar zij heeft er wel voor gezorgd dat de uitdrukking een breed publiek bereikte en in de moderne cultuur is blijven hangen.
• De ironie van de titel: de “rust van de krijger” suggereert traditioneel dat de man na de strijd ontspanning vindt in de armen van een vrouw. In de roman wordt dit idee op zijn kop gezet: Renaud is geen heldhaftige krijger, maar een wrak; Geneviève is geen liefhebbende muze, maar een vrouw die zichzelf langzaam vernietigt door zich aan hem te onderwerpen.
• Spoiler: aangezien ik het boek te deprimerend vond, ben ik er vervroegd mee opgehouden. Daarom vroeg ik aan chatgpt om me het einde te verklappen. Hier is het antwoord: “Geneviève blijft ondanks alles bij Renaud, hoewel hij steeds destructiever wordt (drank, agressie, zelfdestructie). Hij belandt opnieuw in een crisis en probeert zichzelf nogmaals van het leven te beroven. Geneviève is uitgeput, maar tóch kiest ze er uiteindelijk voor om hem niet los te laten. Het einde suggereert dat ze gevangen blijft in die toxische verhouding: een mengsel van passie, afhankelijkheid en vernietiging, zonder bevrijding of verlossing.”
• Feministisch perspectief avant la lettre: hoewel het boek vóór de tweede feministische golf verscheen, is duidelijk voelbaar hoe Rochefort de positie van de vrouw in vraag stelt. Geneviève is zogezegd vrij (ze kiest voor Renaud, ze verzet zich tegen de burgerlijke conventies), maar die vrijheid mondt uit in een andere vorm van gevangenschap: de dwang van destructieve passie. Rochefort toont daarmee hoe vrouwen makkelijk in een val terechtkomen, ook als ze denken zich los te maken van maatschappelijke normen. Het deprimerende slot is dus niet zomaar een somber einde, maar een bewuste boodschap: Geneviève vindt géén uitweg. Dat legt de vinger op de pijnlijke realiteit dat “liefde” of “passie” vaak een rookgordijn is voor afhankelijkheid en ongelijkheid. Zo bekeken is het einde tragisch, maar tegelijk ook subversief: Rochefort liet zien wat er misgaat in de “mythe van de grote passie” en sloeg daarmee een kritische toon aan die pas later door feministische lezers sterk werd opgepikt. Marguerite Duras daarentegen herkende er meteen iets vernieuwends in: ze zag hoe Rochefort de vrouwelijke ervaring en afhankelijkheid blootlegde, en prees dat in haar recensie.

chatgpt