Als Dirk Tanghes “Romeo en Julia” één van mijn mooiste theaterervaringen is, dan is de muziek voor het bal van de twee geliefden van Verona zoals geschreven door Sergei Prokofiev mijn mooiste balletervaring, zoals ik nog niet zo lang geleden schreef t.g.v. de dertigste verjaardag van mijn interview met ballerina Dawn Fay.
Ik herinner me nog als gisteren dat ik in de deuropening van het repetitielokaal stond (want daar is niet echt plaats voor toeschouwers) en toen ze kwam voorbij geschreden op die prachtige muziek, bereikte ik de hoogste regionen zonder de hulp van welk geestverruimend middel dan ook.
Vandaag is het 85 jaar geleden dat het ballet in première ging in Leningrad, maar dat was niet de échte première, aangezien onder Stalin zowat elke première wel problematisch was. De Engelse Wikipedia legt uit wat er aan de hand was…
Gebaseerd op een synopsis gemaakt door Adrian Piotrovsky (die het onderwerp als eerste aan Prokofiev voorstelde) en Sergey Radlov, werd het ballet gecomponeerd door Prokofiev in september 1935 naar hun scenario dat de voorschriften van “drambalet” volgde (gedramatiseerd ballet, officieel gepromoot bij het
Kirov Ballet om werken te vervangen die voornamelijk gebaseerd waren op choreografische hoogstandjes en innovatie). Na Radlovs bittere ontslag bij het Kirov in juni 1934, werd een nieuwe overeenkomst getekend met het Bolshoi Theater in Moskou op voorwaarde dat Piotrovsky betrokken zou blijven.
Het originele happy end van het ballet (in tegenstelling tot Shakespeare) lokte echter controverse uit onder Sovjet-culturele functionarissen (*). De productie van het ballet werd vervolgens voor onbepaalde tijd uitgesteld toen de staf van het Bolshoi werd gereorganiseerd op verzoek van de voorzitter van het Comité voor Kunstzaken, Platon Kerzhentsev. Het feit dat het ballet pas in 1940 in Sovjet-Rusland werd gecreëerd, kan ook te wijten zijn geweest aan de toegenomen angst en voorzichtigheid in de muziek- en theatergemeenschap na de twee beruchte hoofdartikelen van Pravda waarin kritiek werd geleverd op Sjostakovitsj en andere “gedegenereerde modernisten”, waaronder Piotrovsky. De dirigent Yuri Fayer ontmoette Prokofiev geregeld tijdens het schrijven van de muziek en hij drong er bij de componist sterk op aan om terug te keren naar het traditionele einde. Fayer dirigeerde vervolgens de eerste uitvoering van het ballet in het Bolshoi Theater.
Suites van de balletmuziek werden ten hore gebracht in Moskou en de Verenigde Staten, maar het volledige ballet ging in première in het Mahen Theater, Brno (toen in Tsjechoslovakije, nu in Tsjechië), op 30 december 1938. Deze versie was een eenakterproductie met muziek voornamelijk uit de eerste twee suites. Prokofiev kon de première niet bijwonen vanwege zijn restrictieve uitreisvisum.
Het ballet is vandaag de dag beter bekend van de aanzienlijk herziene versie die voor het eerst werd opgevoerd in het Kirov Theater (nu Mariinsky Theater) in Leningrad op 11 januari 1940, met choreografie van Leonid Lavrovsky en met Galina Oelanova en Konstantin Sergejev in de hoofdrollen. Ondanks de bezwaren van Prokofiev, veranderde Lavrovsky de partituur van het ballet aanzienlijk. Deze productie kreeg internationale erkenning en werd bekroond met de Stalinprijs.
In 1955 maakte Mosfilm een filmversie van deze productie met Galina Ulanova als Julia en Yuri Zhdanov als Romeo (foto). Deze film won de Beste Lyrische Film en werd genomineerd voor de Gouden Palm op het Filmfestival van Cannes in 1955 .
Ronny De Schepper
(*) Uiteraard moeten “de overheden” zich hiermee niet bemoeien, maar dat belet niet dat ze wel gelijk hadden!
dagelijks iets degelijks 