65 jaar geleden werd de gewezen rechterhand van Stalin, Nikita Chroesjtsjov (1894-1971), premier van de Sovjet-Unie. Maar gewezen rechterhand of niet, met hem werd de zogenaamde destalinisatie ingezet.
Nikita Chroesjtsjov werd geboren in Kalinovka in de Russische oblast Koersk en leerde voor pijpenlegger. Hij werkte ook als zodanig in verschillende mijnen. Tijdens de Russische Revolutie vocht hij in het Rode Leger. Hij steeg in de partijhiërarchie tot aan het Politbureau. Eerst was hij nog tweede partijsecretaris in Abchazië, de opname in het Politbureau kwam tot stand op voorspraak van Stalins vrouw. Hij behoorde tot de intieme kring van partijleiders en commissarissen die rechtstreeks toegang hadden tot Stalin.
Tijdens de periode van de Grote Zuiveringen gaf Chroesjtsjov opdracht tot de executie van 55.741 regionale functionarissen, waarbij hij het door Stalin opgegeven quotum van 50.000 ruim overschreed. Tegen de lente van 1938 had hij toezicht gehouden op de arrestatie van 35 van de 38 provinciale en stedelijke partijsecretarissen. Hij bracht als leider van Moskou zijn dodenlijsten zelf rechtstreeks naar Stalin. Hij heeft later de Sovjetarchieven laten doorzoeken in een poging alle sporen uit te wissen.
Na de dood van Stalin in maart 1953 ontstond een interne richtingenstrijd. Chroesjtsjov won deze en hij werd in september 1953 aangeduid als partijleider. In december 1953 werd zijn belangrijkste concurrent voor de opvolging van Stalin, Beria, het hoofd van de NKVD, gearresteerd op verdenking een Britse agent te zijn. Na een korte rechtszaak, waarbij geen verweer mogelijk was, werd Beria eind december geëxecuteerd.
Chroesjtsjov schokte de gedelegeerden van het 20e partijcongres op 25 februari 1956 door in zijn toespraak getiteld Over persoonsverheerlijking en de gevolgen ervan kritiek te leveren op de cultus rond Stalin, en Stalin te beschuldigen van massamoord tijdens de Grote Zuiveringen en een groteske persoonsverheerlijking. Hierdoor maakte hij zich onbemind bij de conservatieve stroming in de Partij. De toespraak was geheim maar raakte desondanks toch in ruime kring bekend. In Poznań in Polen leidde dit tot protesten die ontaarden in de Hongaarse Opstand. Op 4 november 1956 viel het leger op bevel van Chroesjtsjov Hongarije binnen en sloeg de opstand, met veel slachtoffers, neer. Dit leidde tot veel ontevredenheid in het Warschaupact.
Onder Stalin lag de nadruk sterk op de zware industrie en na de oorlog op de heropbouw van het land. Dit leidde tot een groot gebrek aan consumptiegoederen voor de bevolking en aan een groot gebrek aan woonruimte. Chroesjtsjov gaf meer ruimte om consumptiegoederen te produceren en zorgde ervoor dat de woningbouw sterk toenam om zo de ergste woningnood te lenigen. Verder namen de opleidingsmogelijkheden toe en kwamen er meer scholen en leraren. Hetzelfde effect was ook zichtbaar in de gezondheidszorg, waarbij het aantal ziekenhuisbedden toenam van 1,5 miljoen in 1958 naar 2,2 miljoen in 1965. Hij besteedde vooral veel aandacht aan de landbouwsector. Hij initieerde ook een ruimtevaartprogramma waardoor de Verenigde Staten achterop geraakte.
Chroesjtsjov was een overtuigd communist en hij verwachtte dat binnen 20 jaar de socialistische Sovjet-Unie een communistische samenleving zou zijn. Volgens hem was hierbinnen ideologisch geen plaats voor religie. In november 1957 had Mao Moskou bezocht en hij hield een pleidooi voor een kernoorlog. Hierbij zouden miljoenen mensen omkomen, maar de vijanden zou een zwaardere slag worden toegebracht. Chroesjtsjov vond dit een uitermate onverantwoordelijk idee, desondanks hielp het China met de ontwikkeling van een eigen atoombom. In de zomer van 1959 trok de Sovjet-Unie echter de belofte in om China te helpen met de atoombom. Mao van zijn kant keurde het bezoek van Chroesjtsjov aan de Verenigde Staten in september 1959 sterk af. In de zomer van 1960 trok de Sovjet-Unie al zijn mensen terug uit China en daarmee werd de breuk tussen de twee landen compleet. Een gevolg was dat in westerse communistische partijen de zogenaamde Maoïsten zich afscheurden en hevig campagne begonnen te voeren tegen de gevestigde partijen.
In 1961 besloten Walter Ulbricht en Chroesjtsjov de Berlijnse Muur te bouwen. In de nacht van 12 op 13 augustus werd begonnen met de bouw en binnen enkele weken tijd werd een zwaarbewaakte betonnen hindernis met prikkeldraad opgeworpen rondom West-Berlijn.
Het in 1959 communistisch geworden Cuba onder Fidel Castro had zich na de mislukte invasie in de Varkensbaai tot de Sovjet-Unie gewend om militaire bijstand. Omstreeks dezelfde periode had de Verenigde Staten raketten geplaatst in Italië en Turkije, gericht op de Sovjet-Unie. Door de toch al gespannen situatie van de Koude Oorlog besloot Chroesjtsjov in Cuba kernraketten op te stellen. Op 27 oktober kwam het, zoals tientallen jaren later duidelijk werd, bijna tot een kernoorlog. De volgende dag maakte Moskou bekend de bases te ontmantelen. De Amerikanen beloofden Cuba met rust te laten en ook de raketten in Italië en Turkije verdwenen. Chroesjtsjov stemde ermee in, deze laatste maatregel niet openbaar te maken waardoor het leek of de Sovjet-Unie een ernstige nederlaag had geleden.
Chroesjtsjov werd op 14 oktober 1964 afgezet door zijn collega’s in het Politbureau, vooral ten gevolge van de Cubaanse raketcrisis en zijn persoonlijk optreden, dat door de Partij als gezichtsverlies voor de Sovjet-Unie werd ervaren. Hij werd beschuldigd van willekeurig, ‘voluntaristisch’ beleid, ondoordachte reorganisaties (van de planeconomie), het veroorzaken van persoonsverheerlijking en nepotisme. Hij werd opgevolgd door Leonid Brezjnev.
Na zeven jaar huisarrest stierf hij in zijn huis in Moskou op 11 september 1971. Hij was 77 jaar oud. Zijn zoon Sergei, een luchtvaartingenieur, werd in 1999 Amerikaans staatsburger [Wikipedia]
dagelijks iets degelijks 