Het is vandaag 175 jaar geleden dat Karl Marx en Friedrich Engels het communistisch manifest publiceerden. Ik heb dat plichtsgetrouw wel gelezen (in de tijd dat ik nog bij Amada was), maar er is me niet veel van bijgebleven.
Het Manifest van de Communistische Partij (Duits: Manifest der Kommunistischen Partei), kortweg Communistisch Manifest, was het eerste marxistische politieke programma dat opgesteld werd. Het werd geschreven door Karl Marx en Friedrich Engels in opdracht van de Bond der Communisten en in Londen gepubliceerd.
Uitgeweken Duitse arbeiders verlieten de “burgerlijk-democratische” Bond der Bannelingen om in 1836 te Parijs, de Bond der Rechtvaardigen (Ligue des Justes) op te richten. Noch Karl Marx, noch Friedrich Engels hoorde toen tot de Rechtvaardigen. Pas in 1847 aanvaardde de Bond der Rechtvaardigen de stellingen van Marx en Engels, die tot de Bond toetraden. Dit gebeurde op twee congressen, die te Londen werden gehouden en waarbij de nieuwe naam aangenomen werd: Bond der Communisten. Op dat moment werd besloten dat Marx en Engels een manifest voor de partij zouden schrijven; dit werd het Manifest der Communistische Partij.
Het Manifest werd geschreven door Marx van midden december 1847 tot eind januari 1848, op zijn zolderkamer in de Elsense Orleansstraat in Brussel. Begin 1848 liet hij het te Londen drukken op 500 exemplaren. Op de omslag vermeldde het de sindsdien beroemde leuze “Proletariërs aller landen, verenigt u!” Deze oproep wordt aan het slot van het manifest herhaald.
Het Communistisch Manifest bevat een beknopte uiteenzetting van de denkbeelden van Marx en Engels over economie, klassenstrijd en revolutie, die later verder zouden worden uitgebouwd in Das Kapital, en die uiteindelijk de basis vormden voor het marxisme. Deze uiteenzetting is vervat in een literaire stijl die gebaseerd is op de gothic novel: de industriële revolutie wordt voorgesteld als een tovenaar die de door hem opgeroepen krachten (de moderne arbeidersklasse en de explosieve bevolkingsgroei) niet onder controle kan houden, een duidelijke verwijzing naar Goethes Tovenaarsleerling en Mary Shelleys Frankenstein.
Het Communistisch Manifest kreeg op het moment van verschijnen en de decennia daarna weinig aandacht, te meer omdat de proletarische revolutie uitbleef. Pas de heruitgave van 1871 werd een bestseller: op dat moment had Marx zijn reputatie als denker gevestigd met het eerste deel van Het Kapitaal (1867) en was in Duitsland de sociaaldemocratie op stoom gekomen. Vanaf de Russische Revolutie verscheen het Manifest in massa-oplage.
Het manifest is sinds 2013 opgenomen op de werelderfgoedlijst voor documenten. De enige bewaard gebleven pagina van het manuscript van het Communistisch Manifest in het handschrift van Karl Marx (zie hierboven), bevindt zich in Nederland, in het archief van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis. [Wikipedia]
dagelijks iets degelijks 