Het is vandaag al vijf jaar geleden dat de Britse auteur John David Morley is overleden. Op de foto – een selfie? – is hij te zien “in seas off Lamalera, 2002” of bestond dat in die tijd nog niet, een selfie?
Het boek dat ik in maart 2021 heb gelezen is “Pictures from the water trade” van John David Morley. Van het boek, noch van de schrijver heb ik ooit iets gehoord. Het is puur gekozen met mijn “willekeurige woordgenerator”. Maar als ik de omvang van ’s mans Wikipedia-pagina zie, dan moet het toch niet de eerste de beste zijn…
Morley is geboren in Singapore als zoon van een Britse “district officer” en een beeldhouwster (Patricia Booth). Hij groeide op in het Maleis, maar op driejarige leeftijd verkaste zijn familie naar Engeland om dan naar Ghana te verhuizen, waar zijn vader een nieuwe functie kreeg toegewezen.
Later zou Morley in Oxford studeren om daar in 1969 een diploma in Engelse taal- en letterkunde te verwerven. Hetzelfde jaar verhuisde hij naar München, waar hij bij de Kammerspiele werkte, tot hij de kans kreeg om het zoontje van Liz Taylor en Richard Burton privé-onderwijs te geven in Mexico.
In 1973, Morley was awarded a three-year scholarship by the Japanese Ministry of Culture to study at the Language Research Institute of Waseda University in Tokyo. His stay in Japan would in 1985 form the basis of his first published book, the fictionalised memoir Pictures from the Water Trade. The novel was translated into half a dozen languages and became a bestseller in Japan.
Om de titel goed te verstaan moet men weten that “the water trade” or mizu-shobai is the vulgar term for any percarious form of trade yielding an income entirely dependent on the patronage of its customers; for exemple, entertainment provided by geisha, bars, cabarets and so on. Eigenlijk ging mijn eindwerk in het college dus over “the water trade”! Niet te verwonderen dat het niet in goede aarde is gevallen!
Vandaar dat het me wél verwondert dat dit boek een bestseller is geworden in Japan. Op welke basis eigenlijk? Het eerste hoofdstuk gaat inderdààd over “the water trade” en het lijkt je meteen op weg te zetten voor een boel avonturen. Maar daarna schakelt Morley voor een hele tijd over op een ander aspect van zijn leven: from 1979-2000 Morley worked as a researcher and interpreter for the Japanese Broadcasting Corporation (NHK) and as a freelance journalist. We krijgen dus hoofdstukken over de eigenaardigheden van de Japanse taal en de verbondenheid ervan met allerlei tradities en gebruiken. Interessant? Voor wie het interesseert, zeker, om het op zijn Japans te zeggen, maar “the water trade” blijft lange tijd ver uit de buurt. Een hoofdstuk is wel gewijd aan zijn ingewikkelde verhouding met een meisje dat er beroepshalve mee te maken heeft, maar het hoofdstuk is even ingewikkeld als de verhouding zelf (heeft zij nu een – eventueel gedwongen – verhouding met haar werkgever of niet?). Slechts tegen het einde van het boek keert Morley terug naar zijn eigenlijke onderwerp, tot eenieders genoegen, neem ik aan. Dan volgt ook nog een relaas over een ander meisje, waarmee de cirkel rond is (*). Dat eerste hoofdstuk eindigde immers met een meisje dat naakt op de bar danste en ook dit meisje doet (weliswaar privé) iets dergelijks: “Haruko took courses in traditional Japanese dance. Boon (de naam die Morley zichzelf geeft, RDS) saw her perform in full costume once, but he was much more accustomed to watch her dance gracefully naked at the end of a bed in love hotels.” (p.247)
Voorwaar, zeker een erotisch beeld, maar in mijn ogen wordt het overtroffen door een passage uit het hoofdstuk waarin hij ingewijd wordt in de kunst van de kalligrafie: “Moistening one end of the resin stick she began to rub it against the inkstone with steady, unhurried movements, lubricating the stone with a sprinkle of water whenever the stick jarred.” (p.82)
Morley stierf op amper zeventigjarige leeftijd. When asked by The Observer’s reporter “if he started out with nine lives, how many does he think he has left?”, Morley answered: “Four”. His numerous close calls included a 1973 skiing accident (in which he broke both legs, suffered an embolism and was on life-support for a week), a 1995 bout of malaria tropica in Burma and Thailand, a near-drowning in a local lake in Munich in 2001 on account of a stenosis of the aorta, and two subsequent experiences of open heart surgery, the latter an emergency operation conducted by a doctor who declared his patient to be “a medical miracle”. “When I sit down and get seriously into a book, my pulse rate rises considerably,” Morley once said. “You cannot live a safe life and an interesting one in this profession. Writing is a frightening business.” Dat ik dit moest lezen, juist nadat ik heb vastgesteld dat een operatie er niet in geslaagd is mijn hartslag naar omlaag te brengen!
Ronny De Schepper
(*) Persoonlijk zou ik het boek hier beëindigd hebben. Als een soort post-scriptum volgt er nog de rituele begrafenis van een oude man die de schrijver heeft gekend, wat – toegegeven – ook een mooi einde is, maar het doorbreekt wel de symmetrie.
Zie ook:
Ian Buruma, De spiegel van de zonnegodin, 1991
Cees Nooteboom, Het raadsel in de spiegel, Vreemd water, Amsterdam, Arbeiderspers, 1991, p.121-129
Cees Nooteboom, Rode pruimebloesem, geel van preischeuten, De Japanse bezetting van België, Vreemd water, Amsterdam, Arbeiderspers, 1991, p.130-141
dagelijks iets degelijks 