Het valt me nu pas op dat (jeugd)schrijfster Liva Willems (eigenlijk GodeLiva Uleners) op dezelfde dag is overleden als Mario Verstraete. Ik geloof zelfs dat haar dood destijds ongemerkt is voorbijgegaan. Misschien kunnen we dat nu alsnog een beetje rechttrekken…
Bij de reeds eerder door ons geloofde nieuwbakken uitgeverij Infodok verscheen een heel leuk boekje voor eerste lezertjes waaruit nevenstaande bladzijde representatief is, zowel voor de presentatie als voor de inhoud. Wat dit laatste betreft: het zal wel onmogelijk zijn, zeker, om voor jonge kinderen te schrijven en niet in moraliseren te vervallen ? Alleszins, het opzet om kinderen vrij te maken van de schrik om bang te zijn is uitstekend geslaagd. En dat door de zeer leesbare tekst van Liva Willems (slechts een tweetal moeilijke woorden — proefondervindelijk vastgesteld) en de uitzonderlijke knappe tekeningetjes van Gorik. En wat schrijven we op de debet-zijde ? De dure prijs (190 fr.) en het feit dat de bladen gemakkelijk loskomen.
Liva Willems en de tekenaar Gorik (die teveel in de schaduw blijft ons inziens) hebben niet zo lang daarna een tweede muizenboek afgeleverd. De titel is deze keer “Jos de muis leert niet goed en … wat zou dat ?” en ook formaat, lay-out en prijs (210 fr.) zijn dezelfde. Toch is er een essentieel verschil, zoals Tilly Stuckens in “Het Nieuwsblad” terecht opmerkt. Inderdaad, in “Pol de muis is bang” krijgen de lezertjes zelf een paar tips om hun angst te overwinnen, terwijl de leerproblemen van Jos in feite voor hemzelf geen punt zijn (want hij is een doe-muis en een streefpoot), maar de frustraties die eruit voortvloeien worden hem door zijn omgeving (leraars, ouders, speelkameraadjes) opgedrongen.
Nu zijn de muizenboeken in hun huidige vorm gewoonweg uitstekend voor jonge kinderen (proefondervindelijk vastgesteld), de zogenaamde eerste lezertjes, maar het is natuurlijk erg twijfelachtig dat leraars en/of ouders die zo’n houding aannemen dit boekje gaan lezen (want áls ze het lezen mag je gerust aannemen dat ze tot een kategorie behoren die meer kindgericht is) en even twijfelachtig is het dat kinderen met leerproblemen met dit boekje in de hand volwassenen gaan kunnen overtuigen.
Desondanks zal het voor hen toch een troost zijn dat zij geen uitzonderingsgeval zijn en dat zij, alleszins in een fantasiewereld, zichzelf leren accepteren.
EEN FEEN VAN NIKS
In « Een feen van niks » (Infodok, 159 blz., 450 fr) beschrijft Liva Willems in een zeer eenvoudige stijl en met charmante tekeningen van Huib Pieters voor eerste lezertjes hoe een vogel van een andere planeet, meer bepaald een feen van de planeet Ix (voelt u ‘em al ?), zich in een bos komt vestigen, maar er ondanks al zijn goeie bedoelingen slecht wordt onthaald. Er komt zelfs oorlog van, maar als vogels en knaagdieren ook een beroep doen op een wilde kat om de feen te verdrijven, dan gaat het al vlug verkeerd en hebben ze uiteindelijk de steun van de feen nodig om deze moordenaar klein te krijgen. De feen laat hierbij het leven in een bosbrand, maar… jawel als een fenix herrijst-ie uit z’n asse. We denken dat dit zo voorspelbaar was dat we hiermee niets verklappen.
JALOERS
Moet u ook soms aan uw pisser krabben ? Dat is een teken dat u jaloers bent. Of dat u herpes heeft, maar dat is een ander verhaal. Neen. jaloers, daar gaat het over in het nieuwe muizenboekje van Liva Willems en tekenaar Gorik, « Tri, Ban en Kwa zijn jaloers en dat is helemaal niet zo », en naar het schijnt krabben jaloerse kinderen aan hun « pisser ». Als het jongetjes zijn waarschijnlijk. Overigens, oorspronkelijk werd dit boekje aangekondigd onder de titel « Tri, Ban en Kwa zijn jaloers en da’s al ». Merkwaardige verandering toch. Die schijnt te zitten in het feit dat in het boekje een onderscheid wordt ingevoerd tussen « afgunstig » en « jaloers » (dat eigenlijk niet bestaat). Of misschien ben ik mis, want ergens staat er « die ouwelui snappen ‘r geen bal van » en ik ben eigenlijk wel in dat geval. Misschien omdat het verhaal in haikoes is geschreven. Of misschien omdat het helemaal niet te snappen valt. Even uitproberen met m’n kinderen… Uitgave van Infodok, 60 blz., 220 fr, verkrijgbaar in de VPU-winkel.
DE BIJTENDE GLIMLACH
Met de Nederlandse uitgave van de boeken van « Le sourire qui mord », wil Infodok de bedoelingen van deze kleine Franse uitgeverij ondersteunen omdat het ook de hunne zijn. Ze willen kinderen de gelegenheid geven om dat uit te spreken, waarvoor ze meestal te klein geacht worden. Daarom deze boeken : kinderen kunnen zich erin herkennen, met hun dromen en verlangens, vreugde en twijfels, problemen en angsten.
Elk boek uit deze reeks is een heel project. Een gans jaar door, wordt het thema aan honderden kinderen voorgelegd : in klassen, bibliotheken, lees-ateliers… Samen met de kinderen gaan de auteurs na of het verhaal aanspreekt, of het hen diep raakt, zowel naar inhoud als naar vorm (wisselwerking tekst-illustratie). Vele ouders en onderwijskrachten zijn betrokken bij deze projecten.
« Julie of de geschiedenis van het meisje met de jongensschaduw » is het eerste ervan dat in Nederlandse vertaling verschijnt. Het verhaaltje is voorspelbaar : Julie beantwoordt niet aan de normen die traditioneel van een klein meisje worden gesteld, krijgt hierdoor schuldgevoelens opgedrongen, die pas wijken als ze een jongetje ontmoet dat zich « meisjesachtig » gedraagt (dat is verdomd exact hetzelfde als wat wij net hebben gelezen in « De Roos », je weet wel, die geromantiseerde biografie van zangeres Janis Joplin).
De tekeningen zijn prachtig, maar de begeleidende tekst is zwak. Ligt het aan de vertaling van Liva Willems ? Dat kan je natuurlijk enkel maar weten als je ook de originele versie hebt gelezen.
KRIEBELS
Een andere reeks van dezelfde makers bevalt ons dan ook meer, want dit zijn « histoires sans paroles ». De eerste « vertaling », als je dat zo mag noemen, « Kriebels », is enorm bevallen.
Wakker worden met pop en poes, stilletjes naar ’t bed van broertje (of vriendje ) sluipen en vaststellen dat ie nog slaapt. Wat doe je dan, als je een pluimpje bij de hand hebt ? En een speelzieke poes bovendien ? Poes, broer, beer, het muizenpaar van het kadertje op de muur … houden één groot kietelfeest.
De kinderen genieten van kop tot teen en beleven een ongedwongen pret aan elkaar. Als lezer (jong of oud) word je erdoor aangestoken. Hoe dan ook.
NEE, PEDRO, NEE
Bij Infodok in Leuven is het nieuwste jeugdboek van Liva Willems verschenen (voor tien-plussers, 80 blz., 230 fr), « Nee, Pedro, nee », het relaas van de vlucht van Pedro, de zoon van een « peon » uit een « fazenda » in de Mato Grosso (Brazilië). « Een gruwelijk boek », staat er op de rug, « met schokkende avonturen, die helaas de afschuwelijke waarheid zijn ».
En inderdaad, de waarschuwing is niet gratuit, het is een gruwelijk boek. Maar ook een mooi boek. En niet alleen omdat wij de inhoud toejuichen natuurlijk. Ook omdat het « mooi » geschreven is. Geen puur estheticisme, geen stijl om de stijl, maar een samengaan van Willems’ oprechte bewogenheid met de magische bezwerende taal van de jonge Indiaan (want het verhaal wordt verteld in de ik-persoon).
Liva Willems is tot het schrijven van dit boek gekomen naar aanleiding van de vertaling van grote gedeelten uit het dagboek van Pedro Casaldiga, bisschop van de Mato Grosso (« Al gaande wordt de weg gebaand », Nederlandse Boekhandel). De onmenselijke toestanden daar hebben haar sindsdien niet meer losgelaten.
De uitdaging voor Willems zat hem vooral in het « vertalen » naar kinderen toe. Vandaar die ik-vorm trouwens. En de invoering van het jaguar-symbool, de droomwereld waarin de knaap ontsnapt en die hij zal laten varen naarmate hij meer zelfbewust wordt. Zijn vader, zijn « meisje », een « tovenaar », allemaal uitstekend getekende figuren die bijdragen tot deze ontwikkeling. Kortom, een prachtig boek.
Referenties
Ronny De Schepper, De bijtende glimlach, De Rode Vaan nr.17 van 1982
Ronny De Schepper, Tweemaal Latijns-Amerika, De Rode Vaan nr.24 van 1982
Ronny De Schepper, Jaloers, De Rode Vaan nr.10 van 1983
Ronny De Schepper, Vechten tegen de hamburgermentaliteit, De Rode Vaan nr.47 van 1984
dagelijks iets degelijks 