In de marge van de herdenking van de Vliegweek tien jaar geleden heeft het schepencollege van Temse het gemeentelijk kunstpatrimonium ook verrijkt met het historische portret van Philippus (Philippe) Nijs (Temse, 1724-1805), beeldhouwer, schepen en stichter van de Academie. Het portret (1759) kreeg dé ereplaats in het gemeentehuis (Markt): vooraan in de raadzaal.
Op dit enige gekende portret van Philippus is hij getooid met een ordelint om de hals met de medaillonbeeltenis van keizerin Maria Theresia. In zijn hand draagt hij een perkamenten oorkonde, ondertekend door Karel van Lorreinen. Ons land was in 1740-1780 onder het Oostenrijks bewind van Maria Theresia. Zij bestuurde haar groot rijk vanuit Wenen en zond een plaatselijke landvoogd naar Brussel: haar schoonbroer Karel Van Lorreinen, een vredelievende en populaire man, die naast levensgenieter ook kunstliefhebber was. In 1759 kwam hij op officieel bezoek naar Temse, waar hij feestelijk werd ontvangen en er speciaal voor hem een grote ommegangstoet plaatsvond (de programmabrochure bestaat nog). Bij die gelegenheid werd Philippus door Karel als beeldsnijder gelauwerd en ontving hij het hoger vermelde medaillon en de oorkonde. Vanaf die dag liet Nijs – een zeer zelfbewust man, niet gehinderd door nederigheid – zich koninklijk beeldhouwer noemen. Hij liet ook een staatsieportret schilderen, dat dus nu – meer dan 250 jaar later – door de gemeente is aangekocht.
Het schilderij was in de loop der jaren spoorloos geraakt. Ca. 15 jaar geleden kreeg Frank De Cuyper, die al tientallen jaren opzoekingen doet over Temse en ook kunstverzamelaar is, via-via de tip dat het portret van Philippus in het bezit zou zijn van een zekere dame Coeckx uit het Antwerpse. Gelukkig zijn er maar weinig naamdragers in het Antwerpse en via enkele telefoontjes kwam Frank in Wilrijk terecht, waar hij het schilderij kon bewonderen. Er werd een foto gemaakt en gepolst of het werk in een latere toekomst niet zou kunnen aangekocht worden door de gemeente (de eigenares heeft geen nabestaanden). Om geen kapers op de kust wakker te maken, werd de vindplaats geheim gehouden. Zoveel jaren later nam Frank n.a.v. de expo over de scholen in Temse in het Gemeentemuseum opnieuw contact op met de nog krasse tachtigjarige dame. Weer werd gesproken over aankoop – en met gunstig gevolg. Frank informeerde het Gemeentebestuur, dat enthousiast reageerde en meteen toehapte (aankoopprijs: 1.250 euro). Het schilderij zal worden gerestaureerd en dé ereplaats krijgen op het gemeentehuis (Markt). Een foto van het portret hangt intussen in de Philippus Nijsgalerij, de nieuwe exporuimte van de Academie.
Hoe het schilderij bij de familie Coeckx is terechtgekomen, weet niemand. Mevr. Coeckx zegt dat het altijd in de familie aan de muur hing: bij haar, haar vader en grootvader, dus al ten minste 100 jaar. De familie – die geen banden heeft met Temse – is altijd zeer kunstzinnig geweest (mevrouw volgde in haar jeugd academie in Antwerpen), haar vader en grootvader waren gekende decorateurs.
Gelukkig einde, dus, aan de omzwerving van het schilderij. Philippe Nijs is terug thuis!
De kunstenaarsfamilie Nijs leeft verder in de straatnaam Nijsstraat. In 2007 realiseerde het gemeentebestuur de Erfgoedroute Kunstenaarsfamilie Nijs (auteur: Digna Coppieters, brochure nog verkrijgbaar). Wim Nys (geen familie), die de Nijs-familie bestudeerde, publiceerde er verscheidene studies over, o.m. de biografie van Philippus en Adrianus in het Nationaal Biografisch Woordenboek in 2002.
Op de foto: het portret van Philippus Nijs, omringd door v.l.n.r. Frank De Cuyper, museumfunctionaris Annick Rooms en burgemeester Luc De Ryck.
dagelijks iets degelijks 