Vijftien jaar geleden: Musikometro

Vijftien jaar geleden, op zaterdag 15 september 2007, traden in de Brusselse metro gerenommeerde artiesten zoals Gabriel Rios, Flip Kowlier en Roland Van Campenhout op als straatmuzikanten (buskers). Het geld dat ze op die manier inzamelden ging naar Poverello. Een mooi initiatief, en tevens risicoloos, want de artiesten zelf werden betaald uit de pot van 45.000 euro die de Brusselse minister van mobiliteit Pascal Smet (SP.A) hiervoor had uitgetrokken. Het betrof immers het project Musikometro, waarmee de Week van de Vervoering werd geopend die met een autoloze zondag werd afgesloten.

Normaal word je willens nillens eveneens met muziek geconfronteerd in de Brusselse metro, maar dat is toch van een heel ander slag. Op een bepaald moment kon ik zelfs het concerto voor twee violen van Bach beluisteren (niet te verwonderen, aangezien Anne-Sophie Vanneste nog een tijdlang de programmatie heeft gedaan!), zodat ik een straatmuzikant die met zijn accordeon de sfeer kwam verstoren onder het aankomende metrostel zou hebben gesmeten als ik mijn gebroken geweertje niet op mijn jas had gespeld. En dan wilde die hufter nog dat ik ervoor zou betalen ook! Nooit ben ik het méér oneens geweest met Godfried Bomans die beweerde “dat zelf mondharmonica spelen beter was dan naar Bach luisteren”!
Als reactie op mijn artikel over muzak in De Rode Vaan, kwam er een lezersbrief van een zekere Marc Lints uit Brussel en die ging als volgt: “Niet enkel de BRT zorgt voor de openbare uitzendingen van muziek, ook de NMBS en de MIVB.
Herman Deleeck (CVP-senator) heeft in verband hiermee een aantal interessante vragen gesteld aan de Minister van Verkeer : wie selecteert deze muziek en op basis van welke criteria ? Oefenen de NMBS en de MIVB en het ministerie controle uit op deze initiatieven ? Wordt er ook aan de verbruikers gedacht? Zijn deze al eens geraadpleegd ?
Minister Chabert heeft hierop geantwoord dat de NMBS en de MIVB voor deze zaak een contract hebben afgesloten met een privé-firma. Wel, wel, een openbare instelling die in het openbaar muziek uitzendt dank zij een privé-firma ! Een firma, die zich natuurlijk niet geroepen voelt om origineel werk van eigen bodem bekend te maken, net zo min als de platen-industrie. Hierover rept het witboek van SABAM (zie r.v. nr. 29) met geen woord. Waarom nemen BRT en RTBF deze taak niet op zich ? Misschien hebben zij dit van de hand gewezen nadat ze het lijstje «verbodsbepalingen» van de NMBS-MIVB hadden gelezen. Inderdaad, de door hen uitgezonden “muziek„ mocht niet klassiek zijn, geen tekst hebben, geen militaire marsen, geen volksmuziek, geen agressieve of opwindende muziek, geen si, geen la…
De MIVB voegt eraan toe dat het zachte sfeermuziek moet zijn, sober en ontspannend.
Ah ! Omdat men dus muzak uitzendt en geen muziek, daarom heeft natuurlijk de BRT noch het ministerie van cultuur daar iets mee te maken.
En ook de verbruikers zijn tevreden. Zij mochten antwoorden op de vraag of die muzak hen stoorde. Denken zij soms dat wij een bende halvegaren zijn, of hoe zit dat ?
Voor het geval men jouw mening niet mocht gevraagd hebben of dat je anders zou geantwoord hebben, mocht de vraag op een andere manier zijn gesteld, schrijf ons een kort briefje. Wij verzamelen alle klachten en zullen ze overmaken aan de ministers van verkeer en van cultuur.”
Toch is niet iedere muziekliefhebber principieel een tegenstander. Violist Paul Klinck b.v. zegt: “Ik heb daar niks op tegen. Integendeel zelfs. Ik rijd niet met de wagen, zodat ik al mijn verplaatsingen met de fiets of met het openbaar vervoer doe. Wel, als ik dan in een station kom, dan doet die muziek mij altijd iets. Ik zou er dan ook niets op tegen hebben dat men b.v. mijn uitvoering van de 1001 sonates van Buckinx op die manier zou laten horen i.p.v. die shit van Albinoni.”
Want inderdaad, dat is nog een ander probleem: de grootste sommen geld die hiervoor dienen te worden betaald gaan haast integraal naar het buitenland, terwijl men onmogelijk kan beweren dat onze eigen gitaarkloppers en strijkstoksters daar niet toe in staat zouden zijn. Yvonne Verelst, eerste producer bij de BRT, liet zich dit ook eens ontvallen op een persconferentie.
Yvonne Verelst: “Als fervente openbaar vervoer-gebruikster erger ik mij ten zeerste aan die toestand die – naar ik veronderstel – is gecreëerd door de directie van de spoorwegen. Ik hoor daar allerlei buitenlandse producties en nooit eens iets van eigen bodem. Destijds heeft de heer Diegenant in het parlement een wetsvoorstel ingediend dat wij op de BRT een vast percentage aan Belgische producties of aan Vlaamse zangers zouden moeten besteden, wat ik helemaal niet ongezond vind als de kwaliteit goed genoeg is, maar dan vraag ik me toch af waarom de parlementairen dan geen eisen zouden stellen op dit vlak. En dan niet enkel op het vlak van de composities maar ook op het gebied van de uitvoering. Er is nu immers ook een wet op de mechanische uitvoerrechten, wat inhoudt dat als een plaat gespeeld of gecopieerd wordt er aan de uitvoerders een percentage moet worden betaald. De verdediging van die rechten ligt bij SABAM, net zoals het auteursrecht, en dan vraag ik me ook af waarom men dààr nog niet aan voorstellen of eisen in die zin heeft gedacht. Ik heb daarvoor trouwens eens getelefoneerd naar SABAM, maar daar wist men mij te melden dat het een multinational was die deze cassetjes produceert. Nu, als die multinational een zetel heeft hier in België dan moet men daar zeker gehoor kunnen vinden en indien dit niet zo is, vraag ik me toch af of dat allemaal zo maar kan, als men ziet dat SABAM bijvoorbeeld toch aan de BRT heeft gevraagd om banden samen te stellen voor de lange afstandsvluchten. Wij hebben zoveel producties van het jazzorkest, van de big band, van het filharmonisch orkest, van Vlaamse artiesten met het variété-orkest destijds… Er wordt dan wel eens gezegd: ja, maar willen onze mensen wel die Vlaamse producties horen? Dat is echter niet de kwestie. Er wordt hun immers nu ook niet gevraagd of ze die muziek willen horen die men er nù geeft. Want er is geen knop om ze uit te draaien. Je kan alleen watjes in je oren stoppen. Ik denk trouwens dat het voor die mensen die daar gedurende vijf of tien minuten staan te wachten, weinig uitmaakt wàt er gespeeld wordt. Het is alleen zo dat er wél moet voor betaald worden en als het muziek van Belgische mensen zou zijn, dan zou dat toch een vorm van besparing zijn enerzijds en creëren van werkgelegenheid anderzijds.”
Ik ging daarmee volledig akkoord, maar wierp haar toch twee opmerkingen voor de voeten. Ze spreekt over Vlaamse artiesten, maar ze zou toch ook moeten weten dat er een soort van afspraak is dat het enkel instrumentale muziek mag zijn? En ten tweede, ik hoop dat ze bij de mogelijke uitvoerders ook andere nationale orkesten rekent, zoals bijvoorbeeld de orkesten van de diverse opera’s of de Filharmonie van Vlaanderen?
Y.V.: “Meer zelfs, ook van Belgische artiesten die voor privé firma’s opnemen, zoals het koperkwartet van Theo Mertens of Jazz Circle bijvoorbeeld. Er is genoeg goede instrumentale muziek van eigen bodem. Men klaagt steeds dat er daarvoor geen afzetmarkt is, maar waarom dan dààraan niet gedacht? In Engeland mogen sommige opnamen zelfs slechts een beperkt aantal keren worden uitgezonden, waarna ze dienen te worden uitgeveegd en opnieuw opgenomen om de muzikanten werkgelegenheid te verschaffen. Dat heeft wellicht te maken met het feit dat de muzikanten daar beter gesyndiceerd zijn dan bij ons, maar ik vind dat de syndicaten op die manier beter werk zouden leveren dan vakbondseisen uit andere sectoren over te nemen die vaak contradictorisch zijn met het specifieke karakter van het beroep van muzikant. Als wij immers onze muzikanten niet aan het werk zetten dan kunnen we net zo goed onze conservatoria sluiten, want wie zal het dan wél doen?”

Ronny De Schepper

Referentie
Jan Draad, Yvonne Verelst aan het lijntje, De Rode Vaan nr.5 van 1986