Twintig jaar geleden konden we op de Nederlandse televisie genieten van twee stukken, geschreven door Hugo Claus.
“Winteravond”, gebaseerd op “Een ontmoeting” (1953) en als dusdanig opgenomen in “De zwarte keizer”, werd door de N.O.S. uitgezonden in een regie van Paul Muller. Met Kitty Courbois (mevr.De Vos), George van Houts (haar zoon José), Victor Löw (de travestie Rosa), Huib Rooymans (ruige man), Hans Leendertse (cafébaas Leon). Prachtig stuk over een vrouw die op haar 52ste verjaardag te horen krijgt dat ze nog maar enkele maanden te leven heeft (kanker). Dan is het ook niet langer meer nodig om de schijn op te houden en kan ze vrijuit zeggen wat ze van het burgerlijke huwelijk van haar zoon denkt. Die zoon leidt trouwens blijkbaar een dubbel leven, want in het café belandt ook een travestie waarmee hij blijkbaar een verhouding (gehad?) heeft. De vrouw sluit vriendschap met wat zij eerst denkt een andere vrouw te zijn, maar als tijdens een slow (op “Try a little tenderness” van Otis Redding!) blijkt dat dit niet zo is, is dit geen bezwaar om hem/haar toch uit te nodigen bij haar in te trekken. Zoals gezegd een prachtstuk, alleen maar ontsierd door het feit dat het duidelijk in Antwerpen is gesitueerd, terwijl de Hollanders een soort van Amsterdams spreken (07/05/1992).
“Visite”, gebaseerd op “De mooiste kleren” (1950) en als dusdanig eveneens reeds verschenen in “De zwarte keizer”, werd door de N.O.S. een week later uitgezonden in een regie van Willem van de Sande-Bakhuyzen. Met Jasperina de Jong (Blanche), Eric van der Donk (André Daniels), Pim Lambeau (Gaby) en Leslie de Gruyter als de kleine man, althans zo wordt de kern van zijn probleem aangehaald: hij is namelijk van oordeel dat het aan de seksuele spelletjes die André als kind met hem uithaalde te wijten is dat hij niet meer groeide. Nu is de Gruyter, die nota bene nu niet meer los te koppelen is van de ambetante stem van “Star” op VTM, niet zo klein. Hij is wel helemaal gegrimeerd als Max Schnur. Was deze zelf niet beschikbaar misschien? Het stuk opent met het cynisme van generaal Schwarzkopf over “the luckiest man in Irak” (14/05/1992).
Deze stukken werden later in boekvorm uitgegeven samen met “De eieren van de kaaiman” en “De verlossing”, nog twee nieuwe toneelstukken die, als gevolg van de problemen rond “Onder de torens” (zie hier), wel mogen gelezen worden, maar niet opgevoerd. Ter gelegenheid van de uitgave, verduidelijkte Claus nogmaals z’n standpunt: “Als een regisseur Hamlet een bolhoed geeft, dan weet iedereen dat het de visie van die regisseur is. Bij nieuwe stukken is dat niet duidelijk. Ik vind het onrechtvaardig tegenover de tekst wanneer er een totaal ander ideeëngoed op wordt gedrukt. In Duitsland wordt een nieuw stuk door drie of vier gezelschappen opgevoerd. Hier staat of valt het bij die ene uitvoering.”
Aangezien “De verlossing” een bewerking is van het titelverhaal uit “De mensen hiernaast”, is “De eieren van de kaaiman” eigenlijk het enige echt originele stuk. Twee vijftigers, Ronny (!) en Leo, brengen hierin hun vakantie door in een derdewereldland waar onlusten heersen. Leo heeft de plaats ingenomen van Ronny’s vrouw Irene, die plotseling “verdwenen” is. In het hotel maken ze kennis met Nelly, die al snel doorheeft dat Leo iets met de “verdwijning” van Irene heeft te maken en dat Ronny op wraak zint. Toch is het zij die de dood wacht die Ronny voor Leo had gepland: te worden verscheurd door de kaaiman die in het zwembad zit. Nelly doet dit wel opzettelijk en is daardoor een typisch Clausiaans Christusfiguur: iemand die boet voor het leed dat anderen wacht of wordt berokkend.
Ronny De Schepper
dagelijks iets degelijks 