‘The ground beneath her feet’ (1999) van Salman Rushdie (‘De grond onder haar voeten’, Contact, Antwerpen, 1999) is met zijn meer dan 600 pagina’s niet alleen een lijvige roman maar een bijzonder complex boek. De inhoud, de plot laat zich nauwelijks navertellen tenzij in de heel grote, rudimentaire lijnen.
Alles draait rond drie hoofdpersonen. Centraal is er Vina Apsara, begenadigde zangeres, die tot idool in de ganse wereld uitgroeit. Zij is Amerikaanse (°in Chester, Virginia) haar vader een homoseksuele Indiër, haar moeder Helen Sjetty zal haar latere echtgenoot en hun twee dochters vermoorden en zelfmoord plegen. Vina, die dan nog Nissa Sjetty heet, is getekend voor het leven, neemt de naam Nissa Doedwalla aan, en belandt na enkele turbulente jaren tenslotte in India, Bombay.
Waar we reeds kennis konden maken met de twee andere hoofdrolspelers, die Nissa ontmoeten, betoverd worden door haar schoonheid, uitstraling en stem. Het zijn vrienden wier leven definitief en misschien fataal, maar ook liefdevol, verbonden zal blijven. Cirkelend rond Nissa die al vlug, een betekenisvolle carrièrenaam dringt zich op, tot Vina Apsara herdoopt wordt. Vrienden… Rai Oemied is de zoon van VéVé en Amier Merchant, eigenaars van een bouwbedrijf – Bombay is een bouwwerf, in volle expansie. Hij zal zich ontpoppen tot een succesvol fotograaf, kunstfotograaf én oorlogsverslaggever. Als derde daagt daar Ormus Cama op, zoon van een Indiër Darius Xerxes Cama en zijn Britse echtgenote lady Spenta Cama. Zijn jeugd is veelbewogen, beladen: hij zal zijn ganse leven de idee meeslepen dat zijn tweelingbroer bij de geboorte overleed. Dan is er een oudere broer, Virus, die na een ongeval bij het cricket veroorzaakt door hun vader, een hersenafwijking heeft, gewelddadig is en onbedwingbaar aan het moorden gaat door mensen met een kussen te verstikken – hij zal levenslang opgesloten moeten worden.
Deze drie mensen blijven we – verteld door Rai – hun ganse leven volgen. Het zal een woelig parcours worden dat start in India maar wanneer Vina Apsara al vlug weer verdwijnt naar London en de USA is dat de start van de avonturen. Aan de basis daarvan ligt, naast het uitzonderlijk zangtalent van het meisje, het bizarre vermogen van Ormus Cama liedjes te componeren die in het westen nog hits moeten worden. Hij beweert dat ze hem ingefluisterd worden door zijn dode tweelingbroer; bizar hoe bekende songs in zijn brein opdagen maanden voor ze een release kennen in Engeland of in de States… Hij zal soms van plagiaat beschuldigd worden maar data waarop hij componeerde tegenover deze van verschijnen van een song spreken hem vrij. Rock en beat zijn ontstaan in India bij Ormus, niet in the Cavern of in the Sun Studios… Hoe dan ook is dit slechts een detail, uiteindelijk blijft hij schitterende eigen nummers schrijven en de jongens hebben zich herenigd met Vina. Dit alles is een inleiding, de rest is een succesverhaal: het duo Ormus Cama & Vina Apsara verovert de wereld als de meest succesvolle band die er ooit bestaan heeft. Wat het drietal echt verbindt is hun liefde. Hoe vreemd deze in de realiteit ook is! Vina lijkt seksverslaafd en hopt voortdurend van de ene willekeurige man naar de andere. Terwijl Ormus, hoewel hij uiteindelijk, met haar zal huwen, deze verbintenis niet lichamelijk zal consumeren. En Rai gedurende al die jaren haar baken, haar toevluchtsoord en meteen vaste minnaar blijft. Een boeiende, intrigerende plot, de ups en downs van het drietal, de belevenissen van de toerende band, de muzikale successen… Meteen maakt Rushdie hiervan gebruik om de gebeurtenissen in de wereld te verweven in het verhaal. Hij ontleedt de maatschappelijke structuur van India. En natuurlijk komt de strijd tegen de Britse overheerser aan bod, het juk dat men wil afwerpen. Hij heeft het over de oorlogen in Viëtnam en Korea, de protesten. Presidenten Nixon en Kennedy defileren voorbij.
Maar dit is het raam van de roman die de lezer meeneemt naar andere werelden. Daar is de wereld van de muziek. Rushdie smeert de ganse muziekindustrie van de jaren 60 en 70 breeduit over zijn roman. We ontmoeten zowat alle namen uit de hitlijsten, hij neemt ons mee naar Liverpool, Carnaby Street, hij verhaalt de opkomst, de achtergronden van de piratenzenders op de Noordzee. Het is een boeiende, wervelende tocht door een wereld van pop, blues, jazz en folk. En dan is er, nog sterker aanwezig, maar ook zeer complex, de mythologie. Deze roman zou best kunnen dienen als een handboek voor de mythologie van de wereld. Uiteraard is er deze van India. Maar de Griekse en Romeinse goden komen aan bod, net als de Germaanse mythen. Voortdurend is er de verwijzing naar het verhaal over Orpheus en Eurydice, Ormus die Vina blindelings volgt maar met haar afdaalt in de hel. De hel? De aarde scheurt open, over de ganse wereld zijn er aardbevingen – hallucinant. Wanneer Vina opgeslokt wordt bezorgt dat Rai een foto, zo iconisch als deze van een meisje getroffen door napalm. Terwijl het de aftakeling en ondergang van Ormus betekent, ondanks een fabuleuze opflakkering die de muziekwereld nog in rep en roer zet. Rai blijft de eenzame kroniekschrijver…
Een wervelende, gelaagde roman. Intelligent. Poëtisch. Maar ook vol humor: Rushdie laat Jesse Gordon Parker ‘Heartbreak Hotel’ zingen. Zijn manager is kolonel Tom Presley. We zien ene Placido Lanza op het podium, en Jack Haley’s Meteor’s. Terwijl Madonna gedoemd is door het leven te gaan als muziekrecensente. JFK overleeft de bekende aanslag. En hoe Ormus Cama aan zijn einde komt… John Lennon had het niet beter/slechter gedaan. Het zijn telkens verwijzingen die het beladen boek een wat lichtere en luchtere toets meegeven. Wat wel nuttig is want een vlotte of makkelijk leesbare roman is dit niet. Met de vele informatie is het een werk dat dwingt tot traag, behoedzaam consumeren. Maar dat loont dan wel de moeite. Tenslotte blijkt Rushdie ook hier weer een erudiet tovenaar met woorden, een magiër.
Johan de Belie
dagelijks iets degelijks 