Bram Stoker (1847-1912)

Het is morgen al 110 jaar geleden dat Bram Stoker, de auteur van “Dracula” (1897), de vader aller vampiers, is overleden.

Enkele jaren vóór hijzelf tot het rijk der (on?)doden zou gaan behoren, werd graf Vlad Dracula nog gecanoniseerd als vrijheidsstrijder door president Ceausescu. Daarom heeft deze graaf, die in de vijftiende eeuw tegen de Turken vocht, zijn standbeeld in Transsylvanië, vlakbij zijn vermeende kasteel. Het is uiteraard niet dit aspect dat Stoker interesseerde. Hij baseerde zijn verhaal van de bloedzuigende “ondode”, die zich indien nodig in een vleermuis kon veranderen en enkel kon gedood worden door een spiets in het hart, op de volksverhalen die over deze (figuurlijk) bloeddorstige graaf de ronde deden. Met de werke­lijkheid komt enkel het “spietsen” overeen: toen noemde men hem immers ook al de Spietser, omdat hij zijn overwonnenen op lansen spietste. In Stokers fantasie wordt dat dan dat hij pas definitief kan worden gedood door een wig in zijn hart te spietsen.
Sommigen interpreteren het boek als een parabel over de bevrijding van de vrouwelijke seksuele energie (de vampiersbeet windt immers niet enkel de vampier op maar ook het slachtoffer), maar Stoker, die zelf een aanhanger van censuur was, zou uiterst verontwaardigd geweest zijn over deze interpretatie. Bovendien is de vondst niet écht van Stoker maar gaat alweer terug op die fameuze nacht in juni 1816 aan het meer van Leman, waarin Mary Shelley haar Frankenstein bedacht (zoals nogal buitensporig – zoals gewoonlijk – verfilmd door Ken Russell als “Gothic” en, iets ingetogener, maar toch ook gestalte gegeven door Hugh Grant in de Spaanse film “Rowing with the wind”). De bijdrage van Lord Byron legde toen immers reeds deze link. Byron was dan ook heel boos, toen enkele jaren later Dr.Polidori (die hem en Shelley aan drugs hielp en die ook aanwezig was op die horror night) dit gegeven verwerkte in “The Vampyre”. Polidori, die reeds lange tijd gebukt liep onder het feit dat hij literair niet kon optornen tegen zijn twee vrienden, pleegde niet lang daarna zelfmoord. Hij was pas 25.
Toch werd het werkje tamelijk populair, zodat er – net als van “Frankenstein” – al vlug een toneelversie (met veel stage effects) van kwam. Het was deze toneelversie die Bram Stoker (als directeur van een klein theater dat zich specialiseerde in spectaculaire Shakespeare-producties) inspireerde.
Maar het geniale van Stoker zit hem, zoals gezegd, in het feit dat hij de vampierslegende heeft teruggevoerd naar dit historisch personage, de Transsylvanische kruisridder Vlad V van Walachije uit de vijftiende eeuw. Het verhaal hoe hij van eerzame kruisridder (alhoewel) tot Dracul (duivel) werd, wordt in de filmversie van Francis Ford Coppola mooi geïllustreerd: door een misverstand pleegde zijn vrouw zelfmoord (ze dacht dat hij dood was) en zij mocht daarom niet kerkelijk begraven worden. Dàt zou graaf Vlad uitzinnig van haat tegen de kerk gemaakt hebben. Door zijn gedrag werd hij geëxcommuniceerd en zo heeft de kerk er oorspronkelijk zelf voor gezorgd dat dit bijgeloof ruime ingang vond. Een geëxcommuniceerde dode of een zelfmoordenaar waren wel degelijk dood, maar anderzijds mochten ze uiteraard de hemel niet in en om onduidelijke redenen konden ze ook niet in de hel terecht, zodat ze als “ondoden” bleven verder leven, ‘s nachts hier op aarde. In 1484 erkende paus Innocentius VIII (die zoals alle pausen toch onfeilbaar is, nietwaar) zelfs officieel het bestaan van deze “ondoden”. Een kerkelijke weerlegging kwam er pas in 1746, maar dan niet door een paus, maar door een Dominicaan, Augustin Calmet.
Interessant is overigens de vaststelling dat Stoker een ongelukkig huwelijk had, maar dat dit misschien wel te wijten was aan het feit dat hij van zichzelf niet wilde toegeven dat hij homofiel was, al was hij zonder twijfel verliefd op de Shakespeare-acteur Henry Irving, wiens manager hij was gedurende 28 jaar. De liefde was echter niet wederkerig, Irving vond “Dracula” zelfs “dreadful”.
Anderzijds moet Stokers vrouw toch wel een speciaal geval geweest zijn, want oorspronkelijk was ze met… Oscar Wilde verloofd, ze gaf de voorkeur aan Stoker omdat hij “een vaste positie” had. Toch zou Stoker aan syfilis gestorven zijn en ook daarop zou het boek alluderen.
Maar we hadden het over erotiek en niet over spietsen allerhande. Het is duidelijk dat Dracula’s voorliefde om mooie maagdekens uit te zuigen een symbool is voor diens seksuele voorkeur. Anderzijds kun je het boek ook lezen zoals een recensent in Time (30/11/1992): “Bram Stoker’s Dracula proposed that English innocence could be sucked dry by European decadence, until English common sense drove a stake through its lurid heart.”

Ronny De Schepper

Bibliografie
Nina Auerbach (1995), Our Vampires, Ourselves, The University of Chicago Press, Chicago and London.
Barbara Belford (1996), Bram Stoker, A. Biography of the author of Dracula, Weidenfeld and Nicolson.
E.Birkhead (1921), The Tale of Terror.
Christopher Craft (1988), “Kiss Me with Those Red Lips: Gender and Inversion in Bram Stoker’s Dracula”, in : Margaret L.Carter ed., Dracula, The Vampire and the Critics, U.M.I., Ann Arbor/London (1988).
Ronny De Schepper, Griezel en gruwel, De Rode Vaan nr.28 van 1983.
Christopher Frayling (1992), Vampyres, Lord Byron to Count Dracula, Faber and Faber, London/Boston.
Maurice Hindle (1993), Introduction, in: Bram Stoker, Dracula, Penguin Books.
Jan Mestdagh, Bibberen en beven, De Rode Vaan nr.28 van 1983.
David Skal (1990), Hollywood Gothic, The Tangled web of Dracula from Novel to Stage to Screen, Andre Deutsch, London.
David Skal (1996), V is for Vampire. The A-Z Guide to Everything Undead, Penguin, London.