Vijf jaar geleden: vrouwvriendelijke porno, ook “porna” genaamd

Kaat Bollen, de toen dertigjarige seksuologe die bekend werd door haar boek over schaamhaar, heeft vijf jaar geleden haar eigen pornafilm, het vrouwelijke equivalent van porno, uitgebracht. ‘A Girls’ Getaway’ gaat over vier vriendinnen (Stella Cox, Lucia Love, Lola Marie en Ella Hughes) die een weekendje samen doorbrengen, nee, niet in een loft, maar in een statig landhuis, waar ze elk op hun eigen manier spannende avonturen beleven met Kai Taylor, Sam Bourne en de winnaar van de award voor Best Male Performer 2016: Luke Hotrod…

De film ging op valentijnsdag in première op het televisiekanaal en online platform van Dusk (www.dusk-tv.com). Hij is ook te bekijken via Beate Uhse’s erotische on demand streaming dienst Tintl.eu. In België wordt de pornafilm exclusief aangeboden door Video on Demand bij kabelmaatschappijen Telenet en Proximus. De DVD van ‘A Girls’ Getaway’ is te koop voor €19,99 bij Christine le Duc, PABO en Beate Uhse in zowel de webshop als de winkelfilialen.

Voor het eerst sedert de wereldpremière van “LelleBelle”, een televisiefilm van Mischa Kamp met Anna Raadsveld (foto) in de titelrol, in 2010, wordt de term “vrouwvriendelijke porno” dus nog eens boven gehaald. In Humo stond de film toen aangekondigd als romantische tv-film, maar bij de “duiding” stond er: “Werd vóór productie aangekondigd als vrouwvriendelijke porno, maar de erotiek is eerder van David Hamilton-kaliber.” Merkwaardig zeg ik omdat drie begrippen hier door elkaar worden gehaspeld: romantiek, erotiek en porno. Dat vraagt om een verduidelijking…
Als men in filmtermen een onderscheid zou willen maken tussen erotiek, seks en porno, dan ben ik geneigd dit te vertalen in camera-afstanden, d.w.z. de camera komt steeds dichterbij, er wordt steeds minder gesuggereerd. Nu was ik in mijn jeugd al geen grote fanaat van Meccano, dus ook nu ben ik nog steeds niet erg geïnteresseerd in het in elkaar steken en nadien weer uit elkaar halen van lichaamsdelen en dat is wat pornofilms tot in den treure toe in close-up tonen. De close-ups van allerlei lichaamsdelen horen eigenlijk eerder thuis in een medische rubriek dan in een erotische. Erotiek is immers niet gebaat bij zeer expliciete scènes.
Laten we dus meteen van meetafaan duidelijk zijn: porno, ik ben er niet tegen, maar het verveelt me. Ik vind het niet erotisch. Toch lijkt het me interessant even stil te staan bij de “geschiedenis” van de pornofilm-industrie, al was het maar dat het verschijnsel de laatste tijd blijkbaar “Salonfähig” geworden is, niet alleen omdat gerenommeerde cineasten als Gabriel Axel (”Babettes feestmaal” uit 1987) daarvóór aan de kost kwamen met het draaien van soft seks-films, maar ook omdat “respectabele” films nu ook een beroep doen op porno-vedetten. Het begon met het Franse “Romance”, maar er is ook “Shabondama Elegy” van Jan Kerkhof uit 1999, waarin Thom Hoffman tegenover een Japanse porno-actrice wordt geplaatst. En het jaar daarop kwam de volledige “doorbraak” met “Baise-moi”, een film gemaakt door vier vrouwen (de schrijfster Virginie Despentes, regisseuse Coralie Trinh Tri en hoofdvertolksters Raffaela Anderson en Karen Bach), waarvan enkel de schrijfster NIET uit het pornocircuit kwam. Na klachten van enkele katholieke organisaties kreeg de film uiteindelijk toch een X-rating (enkel voor pornozalen dus), maar in België kwam hij wel gewoon uit, zij het met een restrictie vanaf 18 jaar (daar waar die nu gewoonlijk al op 16 jaar lag). Karen Bach werd overigens op 29 januari 2005 door vrienden dood aangetroffen in hun gemeenschappelijke woning. Ze had zelfmoord gepleegd. Karen Bach was 31 jaar oud. Sedert “Baise-moi” had ze in geen enkele film meer gespeeld (*).
Men noemt dit meestal “films voor volwassenen” al is het merkwaardig dat dit etiket uitsluitend gereserveerd wordt voor erotische films. Ik heb daar geen moeite mee (erotiek vergt een zekere rijpheid en een verliezen van de onschuld, laat kinderen dus maar zo lang ze dat willen kind zijn), maar het stopt erotiek wel ergens in het verdomhoekje, zoals dat toch enkel maar voor gore porno terecht is. Anders lijkt het me juist het punt waarop volwassenen nog eens heerlijk als kinderen kunnen spelen. Ik heb veel meer moeite met het feit dat het “kinderen niet toegelaten”-etiket bijna nooit omwille van geweldscènes wordt toegekend, vooral omdat dit vaak voorkomt in films die zich speciaal tot een jongerenpubliek richten. Dat noemt men dan “actiefilms”.

PORNO VERSUS EROTIEK
Wat is porno? Een algemeen geldende definitie zal er wel niet te vinden zijn. Een cynicus heeft zelfs eens beweerd: “porno is de erotiek van de andere”. Of zoals Steve het cynisch formuleert in een aflevering van “Coupling”: “Als het vrouwen opwindt, is het erotiek, als het mannen opwindt, is het porno.”
Wij reserveren hier de term voor wat men dan noemt “harde porno”. “Soft porno” is immers een wat misleidende term voor wat eigenlijk gewone seksfilms zijn.
De huidige BRTN-producer Paul Bottelberghs suggereerde destijds in “De Andere Film” de volgende definitie: “Men zou de term porno kunnen gebruiken voor die voorstellingen van het seksuele die het seksuele ofwel volledig loszien van de wereld errond, ofwel de huidige rolpatronen (de huidige machtsrelaties) klakkeloos overnemen. Pornografie is dan de representatie van seksuele beelden, vaak met nadruk op het belachelijke en het gewelddadige, die de mens vernedert met als doel te entertainen of producten te verkopen. Pornografie gaat meer over de uitoefening van macht dan over uitdrukking van seksualiteit.”
Prof.Catharine MacKinnon van de University of Michigan sluit zich hierbij aan met de vaststelling: “In pornography the pleasure of the women expressed in it is fake and the violence against them is real.”
Toch is er ook een verschil. Bottelberghs wijst erop dat porno zich afspeelt op het niveau van de representatie, de afbeelding, het getoonde. Een verkrachting is dus geen pornografie, het vertonen ervan in een film kan dat wel zijn (zie de discussie over “L’amour violé” en ook de film “Rape culture” uit 1978).
Anderzijds kan men ook gewoon op wetteksten of omschrijvingen ervan afgaan. De Engelse filmcommissie vatte het als volgt samen: “Inner labia is out, but outer labia can be in.” Ook Sylvia Kristel geeft ongevraagd een goede definitie van het verschil tussen soft en hard porno. “De meeste acteurs waren professioneel genoeg om geen erectie te krijgen,” zegt ze over haar “Emmanuelle”-films, terwijl in harde porno de acteurs juist zo professioneel moeten zijn om op àlle tijden een erectie te kunnen krijgen.
KOMM, GIB MIR DEINEN SCHWANZ!
Het zwakke onderdeel van erotische films is meestal het verhaal. Toen ik mij destijds een abonnement nam op Filmnet, kreeg ik na een paar weken een briefje met de vraag waarom ik dat nou precies had gedaan. Ik antwoordde (naar waarheid) dat dit omwille van de wielerwedstrijden was, maar ik voegde er in een overmoedige bui aan toe: “De erotische films zijn mooi meegenomen.”
Een jaar later wou ik dat deze brief nooit had bestaan. Ik hoop alvast dat niemand mij erop zal vastpinnen. Wist ik veel dat ik immers een jaar lang steeds dezelfde film zou te zien krijgen, zij het telkens met een andere titel! En die film heet dan “eredienst van de fallus”. Want daar draait het in iedere film om. De Duitse zijn daar het meest expliciet in (”Gib mir dein lekkeren Schwanz”), maar ook de Amerikanen doen hiervoor niet onder (”You want my gorgeous dick, no?”). En dan krijg je anderhalf uur lang Bengelende Ballen in close-up, om nog van de harige kont daarboven te zwijgen.
Ik ventileerde mijn afgrijzen dan ook in een volgende brief. Men gaat er immers gemeenzaam van uit dat porno zich voor het grootste deel tot een mannelijk publiek richt. Wel, welke man wil nu per se op de kloten van een andere vent zitten kijken, tenzij latente homoseksuelen? En nu mogen er voor mijn part gerust films voor homo’s worden uitgezonden, maar déze films zijn voor hetero’s bedoeld. Bovendien blijken er volgens recente onderzoeken toch méér vrouwen te kijken dan men algemeen aanneemt, maar wat stelt men dan vast? Dat ook vrouwen een glad vrouwenlichaam doorgaans mooier vinden dan de harige torso van een vent. (Alhoewel één derde van de door Elga in 1996 geënquêteerde vrouwen mannelijk naakt in soaps zou willen.)
Op een jaar tijd heb ik slechts een paar uitzonderingen kunnen noteren. “Sex sorority kittens” was geestig en vrouwvriendelijk; het eerste adjectief was ook toepasselijk op “Babewatch” en het tweede op “Where the boys aren’t”, maar jammer genoeg ging in beide gevallen de combinatie al niet meer op. Over de rest zwijgen we maar. De voornaamste reden is dat er voornamelijk uit het Amerikaanse vaatje wordt getapt, het volk dat aan de top staat der frustraties. En de Duitsers van ‘t zelfde natuurlijk. Ze willen alle twee “the biggest” zijn, precies omdat ze niets hebben om fier op te zijn. Jammer genoeg was de enige Franse film die ik op Filmnet heb gezien, al even vulgair. Nochtans zijn de Fransen de besten in dit genre. Bij het opstarten van VT4 heeft men daar een paar goede Franse films gegeven (“Troublante voisine” van Raoul Chenille uit 1993 b.v.), al is men ook daar ondertussen op Amerikaanse siliconen-borsten overgeschakeld. Nu weet ik wel dat het hier soft-porno betreft, maar als men dan zo nodig toch “cum shots” wil, dat men er dan een paar tussen monteert, zoals men bij “Caligula” heeft gedaan. Niemand ziet toch of het wel de juiste pik of kut is.
Maar neem vooral deze raad ter harte: laat de aankopen niet langer verrichten door een gefrustreerde vent, maar stel een vrouw aan. Vrouwen zijn veel geraffineerder. Zij zouden b.v. weliswaar de aankleding van een film als “Extreme sex” appreciëren, maar tegelijk inzien dat dit eigenlijk niets met SM heeft te maken, dat men enkel de uiterlijke symbolen overneemt om dan, jawel, opnieuw over te gaan op de cultus van de fallus. All that you want is my gorgeous dick, uh?
Enige tijd later kreeg ik hierop antwoord van ene Daan van Leeuwen, allicht de verantwoordelijke voor de programmatie van de – wat zij noemen – erotische films. Nu ben ik weliswaar niet van plan een duurzame correspondentie te voeren met deze mens, maar ik moet toch ook even kort op zijn schrijven reageren, enerzijds om iets recht te zetten, anderzijds om twee suggesties te doen.
1.”Dezelfde films met verschillende titels” was uiteraard niet letterlijk bedoeld, slimoor! Hiermee wilde ik alleen maar zeggen dat een scenario in de meeste van die films totaal onbestaande is, alweer zeker in de Amerikaanse. Vergelijk recentelijk b.v. « Bangkok » met de Franse film « La maison des bas noires ». Zonder nu echt een meesterwerk te zijn, was deze toch een flink stuk spitsvondiger. Hij had een zekere klasse, bevatte zeer leuke lesbische scènes, maar was anderzijds ook wel erg fallusgericht, hij vertoonde met name een obsessie voor fellatio, die je ook in Amerikaanse films wel terugvindt. De “aankleding” van de film (jawel) deed terugdenken aan het eind van de jaren zestig of het begin van de jaren zeventig, kortom het nog “onschuldige” wereldje van de porno-industrie zoals Paul Anderson dit toont in “Boogie nights” (toen “olifantenpijpen” nog “brede broekspijpen” betekende). Ik kan me dan ook best voorstellen dat een “softe” versie ervan, versierd met de nodige zwarte bollen en strepen, in het Leopoldje of andere dergelijke oorden is te zien geweest.
2.U schrijft dat er ook Belgische films te zien zijn: daar wist ik helemaal niks van! Met andere woorden: de informatie hierover is toch wel ondermaats. Ik kan ten volle begrijpen dat u hierop niet uitgebreid wil ingaan in het maandelijkse magazine, dat toch een familieblad wil zijn, maar waarom geen goedkope supplementaire uitgave voor wie erom vraagt?
3.Wat u wél in het programmablad zou kunnen aanduiden, is het onderscheid tussen soft en hard. Al moet ik toegeven dat dit in de huidige programmering niet veel zin heeft, aangezien “soft” gewoon wil zeggen: “hard” maar dan zonder al te expliciete shots (zeg maar “het standpunt van de gynecoloog”). Dat maakt de films er echter niet beter op. Ze worden dan immers nodeloos lang getrokken (het is moeilijk om in deze context woordgrapjes te vermijden). Zou het echter niet mogelijk zijn om in dit kader eerder films uit de jaren zestig of zeventig te programmeren? Zelfs harde porno wordt leuker naarmate men in de tijd teruggaat. Ik denk b.v. aan de reeks “Opa privé”, wat niet slaat op seks voor ouderen (iets wat ook al “in” is op dit moment), maar op filmpjes uit de beginjaren van de beeldindustrie (**).
Vrouwvriendelijke porno vindt men merkwaardig genoeg in een schlager uit 1963. Gitte Haening zong toen “Ich will ein Cowboy als Mann” met in het refrein de onvergetelijke zinsnede:
“Dabei kommt’s mir gar nicht auf das Schießen an
Denn ich weiß, das so ein Cowboy küssen kann.”
Met andere woorden: een hulde aan het voorspel. Achttien jaar later konden The Pointer Sisters al wat openlijker zingen:
“I want a man with a slow hand,
I want a lover with an easy touch.
I want somebody who will spend some time.
Not come and go in a heated rush.
I want somebody who will understand,
When it comes to love I want a slow hand.
Ooo-ooo-ooo-mmmm.”
DE GROTE SAMENZWERING
De echte revolutie kwam er in 1972 toen “Deep throat” van Gerard Damiano (1928-2008) met Linda Lovelace een ruime distributie kreeg, nadat de New York Times er een artikel aan had gewijd onder de titel “Porno chic”.
Alleszins, na “Deep Throat”, was er geen houden meer aan. In 1974 was er in New York zelfs een Festival van de Erotische Film met in de jury o.m. Milos Forman, Andy Warhol, Gore Vidal en Xaviera Hollander. Rond die tijd draaide de bekende cineast François Reichenbach “Sex o’clock USA” (met muziek van Mort Shuman). Hij plaatst aan begin en einde interviewflarden met enige wegens verkrachting veroordeelde jonge mannen en laat daartussen een groot aantal toestanden en toestellen zien die echter noch specifiek Amerikaans zijn, noch iets zeggen over de oorzaken of gevolgen van de “seksuele revolutie” in de Verenigde Staten. “Sex o’clock” werd door Reichenbach, die reeds een oscar had gekregen voor een portret van Arthur Rubinstein, een Gouden Beer voor een portret van Orson Welles en reeds eerder over Amerika documentaires had gemaakt (zoals “Passion mexicaine”; hij is begin 1993 overleden), opgenomen tijdens een rondreis ter gelegenheid van de bicentennial (1977).
In meestal elegant verzorgde beelden, ook in half duistere seks-cabarets, duidelijk gefotografeerd, vaak voortgestuwd door opgewonden door pulserende muziek vertoont hij “pris sur le vif” masochisten onder de zweep, seks op bestelling, seksshows en martelshows, travestieten, een eigentijdse slavenmarkt die door de politie wordt opgerold op de grond van de anti-slavenwet van 1865, opnamen voor een pornofilm en een hijg-grammofoonplaat, fabrikage en marketing van seksartikelen en masturbatieartikelen, en de verkoop van afgietsels van vagina’s als erotische kunst in Greenwich Village.
Toen werd het de editorialist van het weekblad “De Post” te machtig en hij schreef een artikel waarin er een verband werd gelegd tussen de linkse beweging en de snelle toename van erotiek in de filmindustrie: “In Warschau en Belgrado, om maar te zwijgen van Moskou en Peking, heersen puriteinse wetten en politieverordeningen. Met moraal heeft dat weinig te maken, wel met het doodnuchtere inzicht dat je met een seksueel-verloederd volk en een erotisch-afgepeigerde jeugd sociaal, economisch, militair en politiek naar de verdommenis gaat… In het Westen weten we dat ook wel – maar wie het daar waagt er iets tegen te doen, krijgt de hele progressieve meute op zijn nek, en wordt als reactionair en fascist gebrandmerkt, verdacht gemaakt, aan de spot prijsgegeven en de mond gesnoerd. Er zit te veel systeem in, het is allemaal te goed georchestreerd om louter toeval te kunnen zijn…”
Maar goed, ook vanuit feministische hoek werd er tegen de pornogolf gereageerd: “Laatste consequentie: degenenen die de baas zijn in de huidige pornografie, zijn dezelfden die ook de baas zijn op het terrein van de economie, de mannen dus. Alle touwtjes komen in onze maatschappij samen in handen van de mannen, ook die van de pornografie, waardoor deze het hele manlijke (sic) patroon krijgt opgelegd. De pornografie wordt volledig geproduceerd door mannen. Het behoeft dan ook geen verbazing, zelfs al vielen er geen andere duidelijke rdenen aan te wijzen, dat zij ook alleen door mannen wordt geconsumeerd. Bij die lethargische rondedans figureren de vrouwen slechts als materiaal, het object dat getoond wordt. Zij hebben geen deel aan het uitdenken en uitvoeren, en ook nauwelijks aan de consumptie van die pornografie.” (Hans & Lapouge, p.15)
Hoe dan ook, porno was “Salonfähig” geworden en daarom kregen we ook in de gewone bioscopen “La Grande Bouffe” van Marco Ferreri te zien of “Last tango in Paris” van Bernardo Bertolucci, “Turks Fruit” van Paul Verhoeven, “Les valseuses” van Bertrand Blier, “Les contes immoraux” van Walerian Borowczyk, “Il Decamerone”, “The Canterbury Tales”, “1001 notte” en “Salo” van Pier Paolo Pasolini, “Emmanuelle”, “Madame Claude” en “Histoire d’O” van Just Jaeckin, “Bilitis” van David Hamilton, “Emilienne” van Guy Casaril, “Taxi Driver” van Martin Scorsese en “Caligula” van Tinto Brass.
Is deze laatste nu een pornofilm is of niet? Als het een pornofilm zou zijn (de tussengevoegde cum-shots zijn dat alleszins, maar ze werden niet gedraaid door Tinto Brass), dan is het toch wel die met de meest prestigieuze rolverdeling aller tijden (John Gielgud, Malcolm McDowell, Helen Mirren…). Maar persoonlijk heb ik het altijd wat lastig met deze discussie omdat ik de mening bijtreed dat porno steeds “de erotiek van de andere” is. Voor wie helemaal niet neukt, is het tonen van de gewone missionarishouding reeds pornografie en ga zo maar door terwijl je zelf telkens een trapje hoger klimt op de erotische ladder of afdaalt in het verderf, naar gelang van je eigen opinie.
MORAALRIDDERS EN FEMINISTEN: EEN STRIJD!
Nu men op de maan kon wandelen, wist men het wel zeker: de marsmannetjes zouden niet meer komen. Dan maar uitkijken voor de pornomannetjes! Vrij snel kregen de moraalridders de steun van bepaalde feministen. Zo was er b.v. de film “Not a love story” (1981). Het vertrekpunt van deze film is: porno is vernederend ten aanzien van vrouwen, hangt voor een vrijwel uitsluitend mannelijk publiek een beeld op van een seksueel afhankelijke, onderdanige vrouw, die naar believen kan ge- of misbruikt worden, die zich (aan de meest wrede praktijken) onderwerpt, en dat zelf nog plezierig vindt ook. “She is asking for it. She is enjoying it.”
Met al die elementen in het achterhoofd is “Not a love story” gemaakt. Gevolg daarvan is dat je in de film geconfronteerd wordt met een haast grenzeloze differentiatie in de pornografische afbeeldingen: peep-shows, live-performances, reklame- en tijdschriftfotografie… Sommige critici verwijten regisseur Bonnie Sherr Klein dat ze alles op een hoop veegt. Dat er dan af en toe nogal wat gegeneraliseerd wordt is onvermijdelijk, maar dat doet niets af van de waarde van de stellingname.
De film begint met een terreinverkenning, die de industriële schaal van de porno-business moet aantonen. We hebben niet meer te maken met het marginaal verschijnsel van vieze oude mannetjes in een obscuur derderangszaaltje. Zoals alles in de Amerikaanse massamedia heeft pornografie zijn prijs. Het is uitgegroeid tot een 4 miljard dollar-industrie ten tijde van het draaien van de film.
Van bij het begin van de film introduceert Bonnie Sherr Klein de stripper Linda Lee Tracey in haar reis door pornoland. Linda verdient niet slecht met haar komisch nummer, geniet van haar succes, ziet het allemaal zo boos niet in, maar is bereid Bonnie’s visie (tijdelijk?) in overweging te nemen. Dat verleent de film een grote geloofwaardigheid voor een buitenstaanderspubliek. Het zijn niet de lelijke vrouwen die het allemaal eens gaan afbreken omdat ze jaloers zijn. Linda werkt mee aan interviews met zaaluitbaaters, feministen, porno-acteurs en maakt zo kennis met heel wat zijtakken van haar beroep die ze niet eens kende, en waar de uitbuiting van ‘vrouwenvlees’ heel wat krassere vormen aanneemt.
Haar standpunt evolueert. De kritiek kan gemaakt worden dat de film hierdoor baadt in een sfeer van “een morele parabel van de verloren schaapjes die moeten teruggevorderd worden van de Grote Boze Wolf” (Susan Barrowclough. Not a love story. S.B. Examines the film and its assumptions in Screen vol.23 nr. 5, p. 26-36) en dat is voor een stuk ook zo. Er zijn massa’s vrouwen die in de pornografie (net als in de prostitutie) een soms flink belegde boterham verdienen, en ze voelen zich zeker niet allemaal ‘slachtoffers’. Een van de bedoelingen van “Not a Love Story” is solidariteit onder vrouwen in verband met feministisch-bevrijdende stellingnames t.a.v. porno te stimuleren. Zelfs als Linda’s tranerige bekering wrevel opwekt.
Een laatste kritiek op “Not a love story” behelst het vertoonde: er komen heel wat pornobeelden in voor, als illustratiemateriaal. “Het probleem is dat de film pornografie ‘toont’ om aan te tonen hoe pornografie een illustratie is van seksisme. Dit is problematisch omdat het de mogelijkheid openlaat dat ‘Not a love story’ verkocht wordt omwille van z’n pornografische inhoud en dat er op een pornografische manier reklame voor gemaakt wordt. Het is te verwachten dat een vrouwelijk publiek er zich niet zo gemakkelijk bij zal voelen.”
En toch maakte Bonnie Sheer Klein een strategisch voorzichtige film: informeren en solidariteit kweken, geen eis tot censuur, geen gooi- en smijtakties, maar, een beetje bedroefd soms, stellen: zo staan de zaken ervoor, wij vrouwen voelen ons er niet zo best bij, we moeten er wat aan doen. Maar Peter Vermeersch komt in “Het Slijk der Zinnen” (uitgeverij Kritak, 1987) tot het besluit: “Porno kan dan stom zijn en vrouw-onvriendelijk, porno is voor en boven alles onschadelijk! Geen enkel wetenschappelijk onderzoek, dat de centen waard is die erin geïnvesteerd werden, heeft kunnen aantonen dat pornografieconsumptie tot enige mate van sociaal onwenselijk gedrag leidt.”
In “Marxism Today” van november 1988 trekken Caroline Harris en Jennifer Moore dit in twijfel (zij citeren parlementslid Clare Short die verkrachters had geïnterviewd die haar zouden hebben toevertrouwd dat het de onschuldige “page three girls” waren die hen tot die verkrachting hadden geïnspireerd), maar anderzijds zijn zij het precies die aangeven dat er een heel nieuwe tendens in de porno-industrie is ontstaan, die zich meer op vrouwen richt. Aangezien zij het in de eerste plaats over videofilms hebben, stellen zij vast dat tien à twintig procent van de gekochte en verhuurde porno-video’s in de Verenigde Staten reeds op rekening van vrouwen komen. Volgens hen zouden die films juist “romantischer” zijn en dan wel in de zin van verhaaltjes uit de Boeketreeks e.d.: de verpleegster die met de dokter uit de kleren gaat, kortom!
VAN PORNO NAAR HOLLYWOOD?
Dat kon toch ook niet de bedoeling zijn. Daarom begonnen vrouwen zich af te vragen: kan men ook een positieve bijdrage leveren aan afbeelding van het seksuele, vrouwelijk, niet-seksistisch?
Het antwoord hierop kwam in het begin van 1994 toen in de Antwerpse bioscoop Eldorado de filmreeks “Stoute meisjes” liet zien. “Vrouwen hebben zich steeds verscholen achter sprookjesfiguren als Assepoester of Sneeuwwitje”, schreef samenstelster Nelly Voorhuis. “Steeds vaker wordt deze beschutte positie verlaten en tonen vrouwen zich op een meer uitdagende wijze. Steeds vaker wagen vrouwen zich met elan op het domein dat voornamelijk door mannen beheerst werd.” Nelly Voorhuis selecteerde voor deze reeks dan ook een aantal films waarin vrouwen zich vrijmoedig tonen als verleidster die vrij spel geeft aan haar erotische verlangens, als vampier of travestiet, als bendeleidster of wraakgodin.
Kortom, het is verheugend vast te stellen dat de vrouwenbeweging uiteindelijk niet is doorgegaan op het pad dat ze in de jaren tachtig met Kate Millet e.a. was ingeslagen. Er is nu meer aandacht voor de mogelijke verwarring tussen de afbeelding en de seksuele praktijk. Het niveau van het imaginaire, de fantasieën en hun concretisering in beeldmateriaal.
Veel belangrijker lijkt me dus te wijzen op het gevaar van de mythe dat “acteren” in pornofilms een aanzet kan vormen voor een “echte” carrière. Ook Woody Allen doet dit heel expliciet in “Mighty Aphrodite”. Als het hoertje Linda Ash (gespeeld door oscarwinnares Mira Sorvino) op een bepaald moment gefilmd wordt “in actie”, denkt ze dat een filmcarrière (als Judy Cum) voor haar open ligt. Allen: “Denk je echt dat gefilmd worden tijdens het neuken je aan een rol in een musical zal helpen?”
In 1979-80 verschenen weliswaar zowel de softporno-film “Patricia, un voyage pour l’amour” van Herbert Frank met Anne Parillaud (de latere mevrouw Luc Besson, die met “Nikita” voor haar doorbraak heeft gezorgd), “A certain sacrifice” met Madonna en “Sizzling Beaches USA” en “Shadows run black”, twee “Tits & Ass”-movies waarin Kevin Costner debuteerde, en “How long can I do it before I need glasses?” met Robin Williams, maar dit is geen “échte”, harde porno.
Er doen weliswaar tal van verhalen de ronde over grote vedetten die zouden gedebuteerd zijn in pornofilms. Begin 1997 werd er in Spanje een filmpje van zeven minuten aangeboden, waarin Marilyn Monroe “het” met iemand deed in 1947. Ze was toen 21 en had donker haar. Van Madonna, die haar ooit zou imiteren in het videofilmpje van “Material girl”, bestaat eveneens zo’n filmpje, ook toen ze nog haar eigen haarkleur had. Alleen zijn we dan al een paar jaar verder en doet Madonna het met meerdere tegelijk, inclusief natuurlijk ook met een ander meisje.
Ook van Sylvester Stallone en zelfs van Barbra Streisand zijn er films “met uittreksels” beschikbaar. In het geval van deze laatste is het zelfs zeer harde porno, maar toch lijkt dit eigenaardig, want de reden dat we het van Costner en Williams weten is juist omdat zij er veel geld voor over hadden om hun rol uit die films te laten knippen (bij Williams lukte het, bij Costner niet). Wat dan met Streisand? Een “look-alike”? Alhoewel. Wie wil er nu een “look-alike” zijn van Barbra Streisand? Anderzijds, erg moeilijk om deze truuk uit te halen is het nu ook weer niet, want die filmpjes zijn meestal barslecht opgenomen en eigenlijk kan het eender wie zijn, die daarop ligt te kroelen.
De enigen die de overgang hebben gemaakt, zijn Barbara Steele en Marilyn Chambers, die de respectievelijke hoofdrollen vertolkten in “Shivers” en “Rabid” van David Cronenberg. Niet toevallig betreft het hier “fantastische horrormovies”, want in navolging van de Hammerstudio’s (of zelfs de allerprimitiefste griezelfilms) werd er steeds een nadrukkelijke link gelegd tussen fantastiek en erotiek. Omdat het zich beide voornamelijk “in the mind” afspeelt waarschijnlijk.
Daarnaast is er nog Ginger Lynn Allen, één van de meest bekende pornovedetten, die in de business is geraakt nadat ze Charlie Sheen had leren kennen in “Young guns”. Later was ze ook te zien in andere “normale” films als “Vice Academy”, “Whore” en “Skin deep”, zij het telkens in een klein rolletje als hoertje of stripper. In “Bound and gagged, a love story” is ze dan weer een lesbienne, zij het dat ze zich “bekeert” tot de heterofiele liefde, en in de TV-film “Mind, body and soul” van Rick Sloane is ze het liefje van een satan-aanbidder.
Niet alleen Charlie Sheen of prins Andrew van Engeland (remember Koo Stark) kiezen overigens voor pornosterren, in augustus 1994 ruilde ook de 69-jarige Tony Curtis zijn vierde vrouw, Lisa Dentch, voor de 23-jarige pornoster Danyel Cheeks: what’s in a name?
Over het Engelse vorstenhuis gesproken, nadat prinses Diana in 1997 om het leven kwam, werden natuurlijk tal van films gedraaid over haar leven. David Puttnam, die samen met haar eveneens omgekomen verloofde Dodi Fayed nog “Chariots of Fire” had geproduceerd, kwam op het idee om de rol van Diana te laten vertolken door Christina Hance, een van de vele Diana-imitatrices. Daar werd nogal geschokt op gereageerd omdat Hance ook al eens had meegewerkt aan een soft-seksfilm, waarin Diana het zogezegd deed met haar toenmalige minnaar James Hewitt. Het filmpje deed vooral stof opwaaien omdat het opzettelijk slecht was opgenomen, zodat het leek alsof het “echt” was. Bovendien had Hance daarvóór ervaring opgedaan in het pornocircuit. Genoeg dus om de Diana-aanbidders in de gordijnen te jagen.
Een andere “beroemde” pornoster is John Wayne Bobbitt, zij het dat deze al bekend was voor hij zich aan porno waagde. Hij is immers de man wiens penis in juni 1993 werd afgesneden door zijn vrouw Lorena, omwille van “verkrachting binnen het huwelijk”. Ze sprong in haar auto en gooide de penis onderweg uit het venster, maar hij werd wonder boven wonder weergevonden, opnieuw aangenaaid en nu wil mijnheer Bobbitt in de film “John Wayne Bobbitt, Uncensored” bewijzen dat hij het nog kan. De rol van Lorena wordt vertolkt door Veronica Brazil.
Daarna is Bobbitt begonnen aan “Dr.Frankenpenis”, waarbij hij zich geen oor maar een reusachtige penis laat aannaaien, en ook bracht hij een versie uit van Chuck Berry’s “My dingaling”. Eind ‘97 kwam ook Lorena opnieuw in het nieuws. Zonder enige aanleiding ramde ze haar moeder (bij wie ze na haar penisavontuur inwoonde) in elkaar. Net als na het penisincident werd ze “ontoerekenbaar” verklaard, maar nù begint men toch stilaan aan internering te denken.
In Italië is er dan nog het feit dat een lesbische film uit 1983 gebruikt werd in de oorlog tussen de RAI en president Berlusconi in juni 1994. De rechtse Berlusconi, zelf eigenaar van drie onafhankelijke televisiestations, trachtte met alle middelen de openbare omroep RAI af te schaffen. Vooral RAI 3 waar de Democratische Partij van Links (de vroegere PCI) de plak zwaaide, werd daarbij geviseerd. Daarom programmeerde RAI 3 de film “Sotto Sopra, strapazzato da anomale passione” (zoiets als “Van onderen – verscheurd door vreemde passies”) van Lina Wertmuller, waarin Veronica Lario (echte naam Miriam Bartolini en de huidige mevrouw Berlusconi) een lesbische verhouding heeft met een gehuwde vrouw. Kort daarvoor had de zender trouwens ook reeds willen uitpakken met “Il caso Pupetta Maresca” een film uit 1982 waarin Alessandra Mussolini in de voetsporen van haar tante Sophia Loren wil stappen, maar de nabestaanden van de Maresca-familie hebben deze film over de moord op een mafioso uiteindelijk nog altijd uit circulatie kunnen houden.
Een speciaal geval is Dagmar Wohrl, waarvan na haar verkiezing in 1994 als CSU-afgevaardigde voor de Bondsdag bekend gemaakt werd dat ze twintig jaar geleden in de softpornofilm “Als ‘s nachts de kuisheidsgordels springen” was opgetreden. Dat had ze blijkbaar in 1977 ook nog geheim kunnen houden, want toen werd ze tot Miss Duitsland verkozen en zoals men weet moeten Missen “onbevlekt ontvangen” zijn (****). Dan konden de liberalen uiteraard niet achterblijven en zo kwam een jaar later de 48-jarige Italiaan Rinaldo Talamonti op de lijst van de FDP in München terecht. Hij toonde zijn talenten in “Baron Porno dringt aan op een staakt-het-vuren” en “Dokter Knutselaar en zijn speelkameraden”.
Begin 1995 maakt dan weer de videofilm “De huwelijksnacht van Tonya H.” ophef. Tonya H. is natuurlijk Tonya Harding, de Amerikaanse schaatsvedette tot Nancy Kerrigan met meer belangstelling ging lopen. Met haar medeweten (maar niet met haar goedkeuring, zeggen haar fans zoals Hans Vandeweghe in “De Morgen”) tracht haar echtgenoot Jeff Gillooley (een soort van John Bobbitt) de knieschijf van Kerrigan te verbrijzelen. Het mislukt. Kerrigan haalt zilver op de Olympische Spelen van Lillehammer, het complot lekt uit en Harding wordt veroordeeld tot 100.000 dollar boete en 500 uren werken voor de gemeenschap. Een Japans aanbod om naakt te gaan worstelen, wijst ze af, maar het brengt Gillooley, die zich in de gevangenis toch maar zit te vervelen, wel op een idee. Hij herinnert zich dat hij nog video-opnamen heeft van zijn nachten met Harding en, jawel hoor, alweer een meesterwerk van de zevende kunst!
Om te besluiten: in 1981 was er ook “Exhausted”, een terechte titel voor een documentaire over pornoacteur John Holmes (1945-1988), ook bekend als Johnny Wadd.
KOMISCHE PORNOFILMS???
Er wordt dikwijls gezegd dat “Deep Throat” door de goegemeente werd “aanvaard” omdat het een komische pornofilm was. Zelf vind ik dat een beetje contradictorisch, ik denk zelfs dat het fysisch onmogelijk is tegelijk te lachen én een erectie te hebben. Nu goed, bij “Deep Throat” is er daarvoor geen echt gevaar. ’t Is immers humor van “ga daar liggen”. Letterlijk dan. Eén voorbeeldje: nadat het “probleem” bij Lovelace is vastgesteld, krijgt ze een aanstelling als sekstherapeute. Eén van haar “patiënten” wil per se uit haar vagina drinken. Wijn wil niet zo best lukken, maar bij Coca Cola weerklinkt het bekende reklamedeuntje “It’s the real thing”.
Maar goed, zijn opvolger, “The devil in miss Jones”, wordt zelfs door “Mail and female” aangeprezen met de woorden: “Is het het bizarre verhaal, of de prachtige manier waarop gestalte wordt gegeven aan vrouwelijke lust en overgave? Justine komt na haar dood in de hel terecht en leert daar beleven wat ze in haar leven niet kende…” Let wel op, de film is op video slechts een uur lang, net zoals de meeste pornofilms. Die worden maar verknipt dat het een lieve lust is. Eigenlijk zouden we Emiel Goelen nodig hebben om er wat consumenteninformatie over te brengen, anders gaat dat bedotten maar ongestraft door!
In 1976 verscheen “The opening of Misty Beethoven” van Radley Metzger, wat naar het schijnt de beste komische pornofilm zou zijn. “Naar het schijnt” zeg ik, want ik heb hem niet gezien, evenmin als de tweede in de rij, “Stiff competition” van Paul G.Vatelli uit 1985, waarin Cyndee Summers, Bridgette Monet, Patti Wright, Gina Carrera en Kitten Natividad deelnemen aan de jaarlijkse Suck-Off-wedstrijd. De “jury” bestaat uit Kevin James en John Leslie. Nummer drie zou Chuck Vincent zijn met “Sex appeal” (de eerste film uit de fameuze Playboy Channel-reeks). Het is zijn eerste softporno-film (hij komt uit het harde circuit). De « acteurs » zijn Louie Bonanno, Marcia Karr, Jerome Brenner en Marie Sawyer. Het thema is hier een sukkel à la “Some mothers do have ‘em” die bij een gespecialiseerd boek te rade gaat om vrouwen te versieren.
Overigens lijkt het “parodiëren” van beroemde films of TV-series een must in het pornowereldje. Iedereen herinnert zich wel de herrie rond “Juranal Park”, maar verder is er ook nog “Hawaii Vice”, “Chears”, “Zane’s sex world”, “Married with a dirty mind”, “Titanic orgy” (met Nicole London) en het – althans in de titel – niet onaardige “A bitch called Wanda”. Als specialist geldt Jerome Tanner, de “ontdekker” van “sterren” als Samantha Strong, Taija Rae, Careena Collins en Rachel Ryan. Hij had b.v. een reeks lopen die hij “Oral Majority” noemde…
Humor schijnt ook het kenmerk te zijn van Vlaamse porno. Sedert de BRTN de concurrentieslag met VTM moest aangaan, weten we nu immers (dankzij Panorama dan nog wel) dat er ook een “professionele” porno-industrie is ontstaan in Vlaanderen. Als blijkt dat de alomtegenwoordige Denise, de zoon van Danny Fabry en Natasja van de lijst van Jean-Pierre Van Rossem de grote namen zijn, dan kan dat toch niet veel voorstellen. De meeste producties zijn van de firma X-Kiss. Zo ook “F.C.De Kapoenen” (1996), een parodie op “F.C.De Kampioenen”. Met Caramel (Carmen), Chico (Pico), Zerooke (Nerooke), Bompa Saucisse (Boma), Chantalleke (Pascalleke) en gewoon Doortje.
Belgische films in dat genre deden het lange tijd al even slecht als Belgische films tout court. Als “Piège pour une fille seule” een flop wordt, draaien Maarten Pliester en Theo Baert bij een tweede film nog maar wat extra naaktscènes die ze dan in de eerste film stoppen om hem alvast in het seks-circuit dan toch van de grond te krijgen.
Net als in het buitenland hebben in Vlaanderen ook “films van de buren” succes. Mensen schijnen nu eenmaal de neiging te hebben zich te exhibitioneren op een televisiescherm (zie Jambers, zie Ysebaert) en dat geldt ook voor porno. Dit soort video’s zijn uiteraard amateuristisch, maar precies dat geeft er een charme aan. Net echt a.h.w.
De oerdeftige “Sunday Telegraph” haalde er een professor van het Institute of Psychiatry bij om het te bevestigen en jawel hoor: het succes van de verkoop van camcorders is vooral te wijten aan het feit dat de meeste mensen zo graag hun seksuele prestaties ermee vastleggen. De meest ondernemingsgezinden onder hen, de kleine zelfstandigen in spe zeg maar, zetten er zelfs een lucratief handeltje mee op. Er bestaan zelfs al “vakbladen” die tips geven waar je de mikrofoon moet plaatsen, welke belichting je moet gebruiken en tot welke standjes de camera (of de “acteurs”) in staat is. Die ondernemingszin wordt door de “Sunday Telegraph” niet aangemoedigd, maar voor de rest staat men niet negatief tegenover het verschijnsel. In deze aidstijden is blijkbaar àlles goed om het seksleven van vaste partners spannend te houden. Alleen raadt men wel aan een goede etikettering aan te brengen. Stel je voor dat je anders vrienden zou uitnodigen om naar “Basic instinct” te komen kijken en dat die niet Sharon Stone en Michael Douglas zouden te zien krijgen!
FREE-TIME IN DRONGEN
Aangezien dit stuk over porno oorspronkelijk voor een jongerentijdschrift was bedoeld, nam ik ook de proef op de som en ging in drie videowinkels na wat er zou gebeuren mocht een minderjarige een film willen meenemen, die eigenlijk niet voor hem is geschikt.
“Het grootste probleem ligt bij de seksfilms, hé,” weet men mij te vertellen bij Free-Time in Drongen. “Op de andere films stààt er immers meestal een filmkeuring op. Ik heb hier nu b.v. ‘Blue velvet’ vast en daar staat op: vanaf 16 jaar. Maar veel wordt daar toch niet naar gekeken, hoor. Als immers een jonge gast die film wil en hij krijgt hem niet, dan zendt hij er wel een vriend om. En wat actiefilms betreft, die krijgen meestal een filmkeuring ‘voor allen’. Maar voor seks is het bij ons zo dat ze voor soft seks 16 jaar moeten zijn en voor porno 18.”
– Is dat dan ook te zien op de videocassettes?
“Jaja.”
– Hoezo?
(lacht) “Porno is porno, hé!”
– Ja maar, afgaande op het prentje b.v. kun je dat verschil toch niet altijd zien?
“Wij kennen het verschil wel, hoor.”
– En als een gast van 17 dan iets mee wil nemen dat jullie als porno beschouwen, dan zeg je: neem maar iets anders.
“Zeker. Daar zijn we wel streng in, want normaal gezien mag je gewoonweg geen porno verhuren. Enfin, je mag niet, maar iedereen doet het. En zolang er geen klacht wordt ingediend bij de BAF, wordt er ook niet opgetreden.”
– Bij wie?
“Bij de BAF, ken je dat niet? Dat is een organisatie die zich bezighoudt met de originaliteit van de films, of het geen kopieën zijn, weet je wel. Goed, neem nu dat een kleine gast een pornofilm meeneemt en zijn ouders komen dat te weten en zij dienen klacht in, dan komt de BOB daarbij te pas en dan ben je ze allemaal kwijt.”
– Vandaar dat jullie zelf controle uitoefenen.
“Maar het is ook hier weer zo dat als zij het niet krijgen er iemand anders wel om komt. Ik kan dan alleen maar zeggen: ik heb hem niet aan die jonge gast verhuurd. Dat is alles. Wat ze er onderling mee doen, dat kan ik mij niet aantrekken.”
STANDING IN DEINZE
“Wij verhuren alleen op voorleggen van de identiteitskaart en als we dan zien dat ze minderjarig zijn, dan mogen ze gewoon geen erotische films meenemen. En harde porno hebben we zelfs gewoonweg niet.”
– Zou dat kunnen zijn omdat de winkel in Deinze is gevestigd? Denk je dat er een verschil is met de stad?
“In een stad is er inderdaad een andere mentaliteit. Ik heb dat zelf ondervonden, want vroeger heb ik nog in een videozaak in Gent gewerkt. Al verkochten ze daar ook niet van die harde erotiek. In mijn tijd toch niet.”
ROXY CENTER IN GENT
“Wij kijken wel naar het paspoort. Voornamelijk voor de porno’s. En wie geen zestien jaar is, krijgt van ons geen porno mee. Maar eigenlijk kan je er moeilijk controle op uitoefenen, want dan zie je vaak dat nadien een vriend de film komt halen. Daar kan je moeilijk iets tegen beginnen.”
– Een andere zaak maakt een onderscheid tussen erotiek (vanaf 16 jaar) en porno (vanaf 18 jaar)?
“Er is inderdaad duidelijk een verschil. In erotiek zie je ook wel bloot, maar het is mooier, er is een mooie inhoud, eerder naar het romantische toe.”
– Maar ik vraag me vooral af of je dat op de films zelf kan zien door een aanduiding of dat je integendeel de film reeds moet kennen?
“Dat genre is bij ons heel duidelijk gescheiden van de porno. Wij zien dat aan bepaalde nummers. De porno staat tesamen in een hoek, terwijl de erotiek naast de karatefilms staat.”
– Pardon?
“Ja, mijnheer, voorlopig zitten wij in een garage, hé, want de zaak is een tijdje geleden uitgebrand en daardoor hebben we met plaatsgebrek te kampen, want normaal gezien zouden we daar ook een aparte afdeling voor hebben.”
– Eigenlijk mag je nog steeds geen porno verkopen, maar er wordt enkel opgetreden als er een klacht is. Hebben jullie dat al eens meegemaakt?
“Nee. Maar ook dat zou je beter aan mijnheer vragen. Ik weet maar één ding: het is eigenlijk verboden, maar ooit is er sprake van geweest dat men het écht ging verbieden en dan hebben de videotheken zich daartegen verzet. Tenslotte worden ze toch ook op televisie gegeven.”
– Toch niet die harde porno?
“Op betaalzenders toch!”
– Hoeveel maakt de verhuur van porno en erotiek uit?
“Ongeveer een derde. Dat loopt zeer goed, jaja.”
EN DE VROUWEN?
Hierboven wordt uitsluitend over jongens gesproken, zodat men zich de vraag kan stellen: zouden meisjes dan niet naar porno kijken? Met de natte vinger – excuseer – zou ik zo zeggen: minder, akkoord, maar het gebeurt wel. Zelf gaan halen, dat is echter nog een ander paar mouwen!
Alhoewel. Hoezeer de tijden hier nu wel zijn veranderd, mag blijken uit de rel die in Vlaanderen uitbrak toen in mei 1993 de harde porno van de betaaltelevisie Filmnet werd geweerd. Daarop kwamen duizenden brieven met klachten of zelfs opzeggingen van abonnementen en een kwart daarvan was afkomstig van vrouwen!
In 1997 bracht een enquête van het vrouwenblad Elga in verband met genot en schuld aan het licht dat één op drie vrouwen schuldgevoelens hebben bij het fantaseren over seks, masturberen of naar erotische films kijken. Niet alleen heeft een meerderheid daar dus géén schuldgevoelens bij, ook de “boetelingen” gaven toe dat ze er eigenlijk erg van genoten…
Een jaar later bracht de eindverhandeling van Steven Eggermont (KUL) aan het licht dat meer meisjes dan jongens tussen 17 en 21 jaar vinden dat erotiek op televisie moet kunnen (63,5 % tegenover 53 %). Anderzijds vinden zij er meestal niks aan (91 % tegenover 69 % jongens), maar amper 5 % (jongens én meisjes) vindt dat een teveel aan erotiek op televisie de gevoeligheid van de kijker voor seksualiteit zou afstompen en slechts 12 % meent dat het aanzet tot vrouwenhaat.
Deze kleine minderheid ondersteunt precies door het geringe aantal de stelling, die in 1993 door de feministische sociologe Alison King in haar boek “Bad girls and dirty pictures” werd ontwikkeld. Zij kwam namelijk tot de conclusie dat porno i.p.v. aan te zetten tot verkrachting integendeel juist de agressiviteit zou verminderen. Ze kwam tot die conclusie na een onderzoek van gevangenen die omwille van zedenfeiten waren opgesloten. Deze bleken veel minder interesse te hebben voor porno dan andere gevangenen. Wel waren ze vaak mishandeld in hun jeugd en waren de ouders aan de drank verslaafd.
En nog in dat jaar gaf Camille Paglia haar voorliefde voor pornografie te kennen, waarbij ze zich op Simone de Beauvoir beroept, die dat in “De tweede sekse” ook zou beweren. En ’t is maar dat Paglia geen Nederlands kent, want anders zou ze weten dat ook Goedele Liekens zich afzet tegen de stereotiepe gedachte dat alleen mannen iets hebben aan porno. Paglia zegt: “Feminists have over-stated the way men objectify women and turn them into meat. It’s actually the other way round. Men are haunted by sexual anxiety their whole lives. This is what pornography is all about. It’s trying to understand the enormity of female sexual power. Male sexual function depends on women theatrically miming a momentary subordination.”
“VROUWVRIENDELIJKE” PORNO
Een speciaal geval is Candida Royalle (1950-2015), die zich na haar “carrière” als pornovedette aan de productie van “vrouwvriendelijke” porno zou gaan wijden (b.v. “ Rites of passion”, “Christine’s secret”, “Femme”, “A taste of Ambrosia”, “Sensual escape”, “Urban heat” en “Three daughters”. In het feministische tijdschrift “Opzij” werd van de vrouwenpornofilms van Candida Royalle echter brandhout gemaakt: “gewone porno, maar dan slapper. Softer, maar niet opwindender.”
Een andere dame die zich met “vrouwvriendelijke” porno bezighoudt, is Anna Span (°1971). Zij is niet via de “praktijk” tot dat inzicht gekomen, maar wel heel duidelijk via de “theorie”. Zij is in 1998 namelijk afgestudeerd aan de Britse filmschool met een thesis voor vrouwvriendelijke porno. Gestart als anti-porno feministe (zie hoger) is ze uiteindelijk tot het inzicht gekomen dat haar afkeer van porno eigenlijk te maken had met het feit dat bijna àlle porno uitsluitend op mannen is gericht. Ze geeft toe dat haar eigen porno gedeeltelijk aan het cliché beantwoordt dat vrouwen “een verhaal” nodig hebben, maar daarnaast is een andere opmerkelijke doelstellingen dat ze op zoek gaat naar mooie mannen. Dat vrouwen porno meestal als “vuil” bestempelen heeft inderdaad vaak te maken met de letterlijke betekenis van dat woord. Vandaar b.v. hun belangstelling voor het werk van Andrew Blake (zie verder) al kan dat inhoudelijk niet altijd “vrouwvriendelijk” worden genoemd.
De films aangeboden door Velvet daarentegen zijn van een heel ander kaliber. Karin Spaink: “Om U niet langer in spanning te laten: ja, deze dames‑voor‑damesporno is anders dan wat het gemiddelde videoverhuurbedrijf aan visuele stimuli te bieden heeft. Nauwelijks knappende houtvuurtjes, weinig vaselineplaatjes, het blijft niet bij gezoen, gestreel of gerotzooi met groente, en glurende heren die zichzelf binnen de kortste keren tot triomferende leider van een triootje weten te promoveren zijn prettig afwezig. Er komt zegge en schrijve één meneer voor in de veertien video’s die ik gezien heb, maar die diende dan ook als onmisbare figurant in een klassieke lesbo‑fantasie: doorgewinterde pot verleidt heterodame voor de ogen van heur vent. U kunt zich verder tegoed doen aan de aanblik van talloze dominante femmes; ik hoop persoonlijk erg op een nieuwe trend. Verheugend is dat handelingen die tot voor kort vrijwel uitsluitend in een SM‑licht stonden, nu te hooi en te gras gepraktiseerd worden. U kunt zich zelfs laten vergasten op lichtelijk pedofiel getinte scènes. In Bathroom Sluts is het voornaamste personage een bottom die me schaamteloos jong voorkomt; wanneer haar haren nat worden onder de douche en ze haar dunne kaalgeschoren lijf begerig tegen die grote, forse top aanduwt breekt mijn hart wegens haar verregaande kwetsbaarheid en noteer ik geschrokken op de schootcomputer: ‘Ze lijkt nog geen dertien!’ Ik ben onthutst maar opgewonden, of opgewonden doch onthutst. Of er een verband tussen beide bestaat weet ik niet ‑ maar ik vrees van wel.”
Toch was ook dit blijkbaar nog altijd niet voldoende, want later in de jaren negentig begon ook Lars Von Trier zich voor het genre te interesseren. Zelf maakte hij – ondanks zijn voornemen uitgesproken in tal van interviews – uiteindelijk géén pornofilm, maar zijn firma produceerde er wel twee (Constance en Pink Prison), waarbij ze ook een soort dogma-regels hanteerden: geen come-shots en geen anale seks. “De meeste vrouwen vonden dat soort scènes vernederend. Achteraf hoorde ik van andere vrouwen dat ze zulke dingen net wel opwindend vinden.” (Lene Börglum van Puzzy Power, zo heet de firma, in De Standaard Magazine van 1/12/2000)
In datzelfde nummer van DSM vertelt Ingrid Neujens van de “vrouwvriendelijke” erotiekshop De Erotische Verbeelding trouwens dat ook vrouwen wel degelijk “de daad” willen zien. Zij citeert als goede regisseurs Andrew Blake en Michael Ninn.
In de zomer van 2008 deed het vrouwenblad “Flair” een enquête bij zijn lezeressen, waarbij niet minder dan 65 procent toegaf soms naar porno te kijken. 43 procent daarvan hield dit pleziertje wel geheim voor de eigen partner. Seksuologe Ann De Lamper gaf als commentaar in Het Nieuwsblad van 1/7/2008 dat porno blijkbaar nog altijd tot de taboesfeer behoort, waardoor het vaak een probleem blijft om aan je partner te zeggen waar je opgewonden van wordt en van wat niet. Ze wijst er wel op dat deze enquête niet wetenschappelijk is: “Ze is uitsluitend afgenomen onder Flair-lezeressen. Die zijn tussen de 15 en 30 jaar oud. Dat zijn vrouwen die opgegroeid zijn in een open cultuur. Ik denk niet dat 65 procent van de vrouwen tussen 40 en 60 jaar naar porno kijkt.”
In 1997 werd een goed beeld van de pornowereld gegeven door Paul Thomas Anderson in “Boogie Nights”. Er zaten zelfs scènes bij die de acteurs heel dicht op de huid zitten. Zo werd hoofdfiguur Mark Wahlberg (de vroegere Marky Mark van New Kids on the Block) in mekaar geslagen door homo-bashers, iets waarvoor hij zelf ook nog veroordeeld is geweest. Wat dan anderzijds niet realistisch was, is het enorme geslacht waarmee Mark alias Dirk Diggler zou gezegend zijn. Omdat zijn hoofd niet in beeld komt, hebben de meeste kijkers wel door dat het zijn geslacht niet is, maar ook de voor de hand liggende conclusie dat een echte pornoster eens eventjes zijn plaats inneemt is evenzeer verkeerd. Het betreft gewoon een goed gemaakte prothese.
“A l’école du X” is dan weer een documentaire van Ella Cerfontaine uit 2008 over de “pornogeneratie”, de jongeren die “dankzij” het internet met porno grootgebracht zijn. Uit het onderzoek dat aan de documentaire voorafging, leren we bijvoorbeeld dat twee op drie elfjarigen op het internet reeds porno hebben bekeken. En niet zo maar een blote tiet hier of daar, nee, het complete oeuvre: homo en hetero, sado en maso, pijpen en knijpen, anaal en banaal. Tot bukkakes toe! (Ja, zoek het maar op, dat heb ik ook moeten doen.) De vraag stellen of ze daar beter van worden, lijkt me ze meteen ook beantwoorden.
Overigens is pas sedert 28 juni 2008 officieel bepaald dat porno verspreiden, màg in België. De senaat heeft dan pas een verouderde wet afgeschaft die het invoeren van ‘ontuchtige publicaties’ verbood. Die wet dateerde van 1936, maar werd in de praktijk al lang niet meer toegepast. Het was kamerlid Martine Taelman (Open VLD) die het wetsvoorstel voor de afschaffing heeft ingediend, vooral op basis van de Europese wetgeving op het vrije verkeer van goederen binnen de Europese Unie. Het verbieden van import van ‘ontuchtige publicaties’ zou namelijk discriminerend zijn voor buitenlandse pornografie. Het is belangrijk dit in het achterhoofd te houden bij het lezen van wat voorafging, vooral het artikel waarin het o.m. gaat over het verkopen van porno aan minderjarigen. Dat is immers ondertussen bijna twintig jaar oud.
Misschien is het nog best een parallel te trekken met de houding die velen aannemen ten overstaan van godsdiensten waarin de vrouw totaal ondergeschikt is aan de man. Daarvoor moeten we dan begrip opbrengen onder het motto: “respect voor de eigenheid van de cultuur”. Mag ik op die manier ook wat meer respect vragen voor de eigenheid van onze seksueel toch min of meer bevrijde westerse cultuur? En oh ja, wat vond ik er nu zelf van? Ik heb de film van Kaat Bollen nog altijd niet gezien, “Lellebelle”van de andere kant vond ik best te euh… pruimen. Maar voor de ultieme “vrouwvriendelijke pornofilm” blijft het volgens mij wachten op de verfilming van “De zuil van jade” van Jonathan Fast…
PRIJSVRAAG (*****)
Het zou dan ook interessant zijn om, b.v. in samenwerking met een videozaak, aan dit artikel een lezersprijsvraag te koppelen. De bedoeling is een kleine enquête te houden over de vraag welke film voor de lezers de meest erotische is. Tevens willen we graag vernemen welke acteur en welke actrice het meeste sex-appeal hebben. Let op: we vragen niet wie u de mooiste vindt! Iemand die sexy is, is meestal ook wel mooi, maar omgekeerd is dat zeker niet het geval. Graag zouden we ook van u vernemen wat u de meest erotische filmscène vindt. Dat is bedoeld voor films die eigenlijk niet als erotisch kunnen worden bestempeld, maar die toch een “dampende” passage bevatten. Ik denk b.v. aan “Batman returns”. Hierop is het label “erotisch” uiteraard totaal niet van toepassing, maar Michelle Pfeiffer in haar zwart lederen “catwoman”-pakje, inclusief zweep, maakt toch wel indruk op tal van mensen…
En tenslotte willen we ook de grootste erotische flop kennen. Dit gaat wel degelijk over een erotisch bedoelde film die echter vreselijk saai blijkt te zijn of zelfs zo oerdom dat hij op de lachspieren werkt.
De mensen die in de prijzen willen vallen (gratis huren van, al dan niet erotische, films), vermelden uiteraard naam en adres. Lezers die echter wel graag hun mening willen te kennen geven, maar bang zijn dat die ook met hun naam voluit erbij in het blad zal te zien zijn, mogen gerust anoniem een antwoord binnensturen. Wel willen we in alle gevallen graag uw geslacht en uw leeftijd kennen. Dit uiteraard om na te gaan hoe de opvattingen over erotiek met de jaren en met het geslacht evolueren.
En nu allen knus naar jullie warme nestjes, de video aan en… spelen maar!

Ronny De Schepper

(*) “Baise-moi” verschilt overigens wegens het gratuïte geweld toch enorm veel van “Romance X”, waarmee hij meestal in één adem wordt genoemd. In deze film van Cathérine Breillat (die ooit debuteerde met een klein rolletje in “Last tango in Paris”) komt weliswaar ook een verkrachtingsscène voor, maar binnen de zoektocht van een vrouw naar liefde en seksueel genot is zowel deze scène, als de seksscènes waarvoor de film bekend is geworden, verantwoord. Om nu echter te gaan stellen dat het de eerste keer is dat in een “ernstige” film niet-gefingeerde seks werd getoond, dat is ook een schromelijke overdrijving. Blijkbaar is men de Japanse film “Het rijk der zinnen” van zo’n 25 jaar eerder vergeten. Met uiteraard een verbod als gevolg (zo ging dat in die tijd toen regeringen nog door de CVP werden gedomineerd), waarvan ook de Gentse Studio Skoop, steeds op de barricades, het slachtoffer was. Oshima koppelde een “echte” acteur aan een pornoactrice, Breillat draaide de rollen om en liet Rocco Siffredi opdraven om Caroline Ducey te proberen bevredigen. “Baise-moi” daarentegen is eigenlijk gewoon een extremistische variant op “seksueel actieve vrouwen ontpoppen zich als levensbedreigende gekkinnen”, zoals we die ook al met Glenn Close (”Fatal attraction”) en Sharon Stone (”Basic instinct”) te zien kregen.
(**) Deze erotische stomme films kan je per postorder bestellen bij de zogezegd alternatieve (want vrouwvriendelijke) seksshop “Mail and Female” van Hanni Jagtman en Ellen van der Gang, maar in Gent kan je ze b.v. ook huren bij “Homescoop” op de Sint-Joriskaai. Elke band bevat een tiental filmpjes van blijkbaar verschillende tijdstippen en verschillende landen. Helaas krijg je daarover niet méér informatie. Alhoewel het min of meer een lukraak samenraapsel is, kan men toch bepaalde thema’s onderscheiden. Zo is nr.3 is vooral aan lesbianisme gewijd en zou nr.5 over SM moeten gaan, maar je moet je daar toch niet te veel van voorstellen. Over de “gewone” seks wél. Alle voor de hand liggende thema’s waren duidelijk al van bij de aanvang aanwezig en ook toen al trachtte men met de lens af te dalen in duistere spelonken. De vrouwen zitten zoals te verwachten was wat beter in het vlees dan de huidige “actrices”, maar je mag dat toch niet overdrijven. Wel zijn ze allemaal ongeschoren en merkwaardig is ook dat “gewone” nylonkousen blijkbaar als erotischer werden ervaren dan zwarte: omdat het een nieuwigheid was? En opvallend was een filmpje met in de hoofdrol een mooi zwartje en een (zelfs voor die tijd) dikke blanke. Dat zwartje mag immers wel herhaalde keren een soort van striptease uitvoeren, een bad nemen enz., maar tot “intercourse” komt het uiteindelijk toch niet. Nog wat te verregaand voor die tijd?
(***) De stelling van het openbaar ministerie was dat de film uitsluitend de nadruk legde op het clitorale orgasme en dat dit “tegennatuurlijk” was.
(****) En nee, dat heeft niets met spermavlekken te maken, ook al is dit misverstand niet meer te stoppen. Lees hier echter wat dit dan écht betekent.
(*****) Aangezien mijn blog opzettelijk niet commercieel is, heb ik geen enkele band met een of andere videozaak en is deze prijsvraag dus puur Spielerei. Dat belet niet dat ik benieuwd ben naar jullie mening!

(Zeer) selectieve bibliografie
Marie-Françoise Hans & Gilles Lapouge, Vrouwen, pornografie & erotiek, Amsterdam, Arbeiderspers, 1979.
Ronny De Schepper, Vrouwvriendelijke porno? Graffiti, september 1994.
MRRA, Deze Vlaamse pornofilm is speciaal gemaakt voor vrouwen en de beelden liegen er niet om, Het Nieuwsblad, 8 februari 2017.