Het is vandaag 25 jaar geleden dat de Duitse filmactrice Brigitte Eva Gisela Schittenhelm is gestorven. Met zo’n familienaam is het niet verwonderlijk dat ze als artiestennaam Brigitte Helm gebruikte. Ze werd negentig jaar en was op dat moment al zestig jaar lang niet meer in een film te zien.
Haar bekendste rol was die van Maria in Fritz Lang’s stomme film “Metropolis” uit 1927 (bovenstaande foto). Metropolis is een stad anno 2026. De stad bestaat uit vier lagen: in de bovenstad woont de leidende klasse. Onder het aardoppervlak staan de gigantische machines die de energie voor de stad leveren. Daaronder wonen de arbeiders die de machines draaiende houden. En nog eens daaronder liggen de oude catacomben. Er is een directe analogie tussen de ruimtelijke structuur en de sociale en functionele structuur van de stad. Hierin lijkt Metropolis op de modernistische stadsontwerpen van bijvoorbeeld Le Corbusier of Ludwig Hilberseimer.
Het verhaal vertelt de bewustwording van Freder ‑ zoon van Joh Fredersen, de leider van de stad ‑ van de enorme ongelijkheid in de stad. De aanleiding voor zijn zoektocht in de ondergrondse stad is zijn kennismaking met Maria, een arbeidersdochter. Om de onrustige benedenstad te kalmeren stuurt Joh Fredersen een valse Maria, een robot gemaakt door Rotwang, naar beneden. De arbeiders zijn een deel van de machinerie die de stad laat leven en omgekeerd wordt een machine mens. (*)
Alhoewel een klassieker, hou ik toch niet zo erg van de film omdat er duidelijk anti-semitische elementen in zitten. Zo is de grote schurk overduidelijk een jood (al blijkt de Davidster die ik op de deur meende te zien uiteindelijk een duivels Pentagram te zijn). Daarnaast komen er nog een aantal zaken in die het nazistische regime toch welgevallig had moeten zijn: de arbeiders moeten solidair zijn met hun patroon; Maria predikt vrede en een verlosser die zal komen; de “slechte” Maria daarentegen predikt revolutie en als de arbeiders hierop ingaan en de machines vernietigen, loopt hun stad onder water (wat is hier eigenlijk het verband?) en doden ze bijna hun kinderen. Dat alles had de heer Hitler ook wel gemerkt. Die vond de film zo goed dat hij Lang vroeg om directeur te worden van de Duitse filmindustrie. Maar Hitler vergiste zich. De film gaf niet de ideeën weer van Lang, maar van diens minnares Thea von Harbou, die het scenario had geschreven. Lang hield zelfs niet van de film en ook niet van Hitler. Hij week dan ook bijna onmiddellijk uit naar Hollywood.
Na “Metropolis”, die tevens haar debuutfilm was, speelde ze nog in dertig andere films mee waaronder ook gesproken films. Zo was ze te zien in “Die Liebe der Jeanne Ney” (1927), “Alraune” (1928), “Gloria” (1931), “The Blue Danube” (1932) en “Die Herrin von Atlantis” (1932) ofwel de tweede verfilming (na Jacques Feyder in 1921) van Pierre Benoit’s “L’Atlantide” door Georg Wilhelm Pabst (onderstaande foto). De interpretatie van Pabst had o.m. te maken met de “demystificatie” van het boek. Er wordt namelijk naar een “rationele” verklaring gezocht. Zo zou Antinea (rol van Brigitte Helm) eigenlijk gewoon een onwettig kind van Bielowsky (Vladimir Sokoloff) zijn, die als godin wordt uitgespeeld. Dat was ook nodig om de Arische trekken van Brigitte Helm te verklaren (ze zou de dochter van een Parijse revue-danseres geweest zijn), maar de versie van Pabst slaagde er toch nog in om een zekere geheimzinnigheid over haar afkomst te blijven behouden.
In 1935 verhuisde Brigitte Helm naar Zwitserland. Ze was bang geworden voor de groeiende nazi-invloed in de Duitse filmindustrie en hield het acteren voor bekeken. Daarna weigerde ze elk interview over haar carrière. Met haar tweede echtgenoot, de industrieel Hugo Kunheim, kreeg ze nog vier kinderen.
(*) De vormgeving werd prachtig overgenomen in de videoclip van Queen voor “Radio Ga-Ga”.
dagelijks iets degelijks 