Simon Vestdijk (1898-1971)

Het is vandaag al vijftig jaar geleden dat de gerenommeerde Nederlandse schrijver Simon Vestdijk is overleden. Zelf ben ik helaas nog niet erg gelukkig geweest met mijn keuze uit zijn werk…

“Niet hun innerlijke radeloosheid, hun angst of de tweestrijd van hun geweten, neen, de geur der corozas was het veeleer, die hun op hun tocht langs het tierende en deinende volk de fataalste bedwelming aandeed.” Dat kan tellen als openingszin, nietwaar? Zou u een boek dat met zo’n zin begint verder lezen? Ik ook niet, tenzij… Tenzij blijkt dat het om een boek van Simon Vestdijk gaat natuurlijk (“Het vijfde zegel”). En Vestdijk dat is toch een nààm. Walter Van den Broeck wil b.v. vóór hij sterft alle 54 romans van zijn hand gelezen hebben. En Serge Heirbrant citeert met name juist dat “Vijfde zegel” als hij het over “noemenswaardige” historische romans heeft (“Het vijfde zegel” gaat over het leven van de beroemde schilder El Greco).
Was het dan een valse start? Was de openingszin hoegenaamd niet typisch voor de rest van het werk? Helemaal niet! Integendeel zelfs, de meeste zinnen die volgen zijn nog veel langer en veel ingewikkelder van structuur. Waaraan ik werkelijk een hekel had, waren de vele zinnen met daarin een tussenzin verscholen, zoals het hoort tussen twee “gedachtenstrepen”, maar bij Vestdijk ook telkens nog eens met twee komma’s daarbovenop.
Nee, honderd pagina’s heb ik het volgehouden, maar toen was voor mij de maat vol. Dan heb ik hem weggelegd en heb ik zowaar naar een boek van Herman Brusselmans gegrepen, van wiens oeuvre ik ook geen fan ben, maar wiens stijl zowat het tegendeel van Vestdijk moet zijn en daarom geef ik hem nog eens een kans. (Het gaat over “Zijn er kanalen in Aalst?” uit de omnibus “Kou van jou”, waarin ik deel één, “Heden ben ik nuchter”, ook niet heb uitgelezen. Dat was uiteindelijk ook het geval met de “kanalen”…)
Ik ben jaren geleden nog eens aan een boek van Vestdijk begonnen en heb het toen ook weggelegd. Ik weet niet precies meer over welke roman het ging, maar ik veronderstel dat het “De dokter en het lichte meisje” was uit 1951, veertien jaar nà “Het vijfde zegel”. Ik heb er destijds evenwel niet bij stil gestaan. Misschien moest ik dringend een ander boek lezen b.v. Maar het was toch ook geen goed teken. Zelfs als er een goede reden was om met het lezen te stoppen, dan had ik daarna toch onmiddellijk naar het boek teruggegrepen?
Nu, zoveel jaren later, trek ik daaruit twee conclusies. Ten eerste, er liggen veertien jaar tussen beide boeken, maar blijkbaar zijn ze nog altijd in hetzelfde bedje ziek (ze zetten niet aan tot lezen). En ten tweede, ik vind niet dat het te maken heeft met het feit dat Vestdijks werk “verouderd” is. Ik denk dat ook in 1937 dergelijke zinnen niet “hoorden”. Hij mag er dan nog de Van der Hoogtprijs voor hebben gekregen, dan zegt dat alvast meer over die prijs dan over Vestdijk, vind ik.

Ronny De Schepper

P.S. Het strafste is nog dat ik op Wikipedia lees dat Vestdijk veel belang hechtte aan “glanzende beginregels, die de lezer in de boekwinkel tot koop zouden kunnen overhalen.” Bij de tien openingszinnen die als voorbeeld worden gegeven, staat die van “Het vijfde zegel” niet bij…