Vandaag is het 105 jaar geleden dat de film “Birth of a nation” van de Amerikaanse filmpionier David Wark Griffith in première is gegaan. Filmisch een meesterwerk, maar inhoudelijk zeer omstreden…
Alhoewel de vader van David Wark Griffith reeds stierf toen David amper tien jaar oud was, zal het feit dat hij een generaal uit de Amerikaanse Burgeroorlog was die vocht aan de kant van het Zuiden achteraf van veel belang blijken te zijn.
Na een aantal teleurstellende baantjes ging David op tournee met toneelgezelschappen die melodrama’s speelden. Hij werd een veelbelovend toneelschrijver en verkocht een stuk voor duizend dollar. Hij verhuisde “with great expectations” naar New York, maar mislukte. Dan werd hij maar acteur in de nog jonge filmwereld, met name in enkele films van Thomas Edison (o.a. in “Rescued from an eagle’s nest” uit 1907). Al snel schakelde hij over op regisseren.
Zijn regiedebuut is een slapstick met Mack Sennett in de hoofdrol (“The curtain pole”, 1908). In 1909 doet hij in “The lonely villa” de harten van de kijkers sneller kloppen als Mary Pickford door haar vader uit de klauwen van een stel bandieten dient te worden gered. De film zou later model staan voor “The Perils of Pauline” en Mary Pickford zou “America’s Sweetheart” worden (o.a. in 1914 in “Tess of the Storm Country” van Edwin S.Porter).
Hoewel in 1912 D.W.Griffith de eerste gangsterfilm maakte met “Musketeers of Pig Alley” zou het tot de intrede van de geluidsfilm duren vooraleer dit genre echt aan bod zou komen. Het geluid is immers zeer belangrijk omdat de scènes aan intensiteit verliezen zonder het horen van revolverschoten, het gieren van banden, de piano in de bars en de hese stemmen van de gangsters zelf. Tussen 1907 en 1913 maakte hij voor de Biograph Company in totaal 450 korte films.
Maar volgens sommigen begint de filmgeschiedenis pas echt als D.W.Griffith in 1915 “The Birth of a Nation” draait. Deze film over de Amerikaanse Burgeroorlog bracht namelijk miljoenen op en vanaf dat moment werd film een echte industrie.
Griffith, the man who invented Hollywood, legt in deze film de grondvesten voor de narratieve conventies, de montagestijl en de productietechnieken die Hollywood zouden gaan domineren. Daarnaast is dit historisch drama een uitzonderlijk voorbeeld van ideologische constructie in het medium film. Deze film uit 1915 is tot op vandaag immers het onderwerp van controverse.
In “The Birth of a Nation” wordt de Amerikaanse natie gerepresenteerd als een familie in crisis, uit elkaar getrokken door ‘de ander’, het zwarte ras. We zien dat slavernij wordt geromantiseerd, de Ku Klux Klan wordt bejubeld en dat zwarten worden verbeeld als simpele geesten gedreven door lust en het kwade. De retorische kracht van deze film maakte dat “The Birth of a Nation” gretig gebruikt werd als instrument voor recrutering en indoctrinatie door de Ku Klux Klan.
That’s why “BlacKkKlansman” van Spike Lee (2018) contains clips from The Birth of a Nation (1915). When Spike Lee was a student at NYU Film School, he was so outraged that his professors taught the movie with no mention of its racist message or its role in the Klan’s 20th century rebirth that he made The Answer (1980) as a response. Many professors took great offense, and Lee was nearly expelled. He ultimately was saved by a faculty vote.
De rol van John Wilkes Booth (de man die Abraham Lincoln neerschoot) wordt in de film vertolkt door de latere regisseur Raoul Walsh. Maar nog straffer is dat één van de stuntmannen in “The Birth of a Nation” de twintigjarige Ierse immigrant Sean Aloysius O’Feeney was, die zichzelf gemakshalve Jack Ford liet noemen. In 1923 zou hij, toen hij werd aangezocht om “serials” te draaien voor Universal, zijn voornaam nogmaals wijzigen in John. The rest is history.
De vrouwelijke hoofdrol werd gespeeld door Lillian Gish. Zij zou in 1916 ook de hoofdrol spelen in “Intolerance” naast Bessie Love. “Intolerance” is alweer een megalomaan project van Griffith en tevens een antwoord op de kritiek op “The Birth of a Nation”. Toch blijft het een uniek document in de geschiedenis van de film. De technische virtuositeit en vindingrijkheid ervan evenaren en overtreffen zelfs de filmtaal van “The birth of a Nation”. En dat verklaart ook de invloed op o.a. Cecil B.DeMille, Sergej Eisenstein, V.Poedovkin, Fritz Lang en Abel Gance. De manifestwaarde van dit product laat zich resumeren in het persoonlijk statement en de rancune van een zogeheten miskend genie. Deze spektakelfilm, die Griffiths financieel bankroet inluidde, blijft een getuigenis voor zijn episch gevoel, zijn ethische naïviteit en zijn behoefte aan grote historische fresco’s. De kritiek en het publiek hebben hem daarom niet gespaard. Wat bedoeld was als een blockbuster is een absolute flop geworden, maar blijft toch een essentieel tijdsdocument.
Toch herpakte hij zich in de jaren twintig en was hij medeoprichter van United Artists met Charlie Chaplin, Mary Pickford en Douglas Fairbanks. Hiervoor maakte hij nog een aantal films vooraleer bij het begin van de jaren dertig zo goed als volledig uit de filmwereld te verdwijnen.
Ronny De Schepper
dagelijks iets degelijks 