Fons Mariën las ‘De existentialisten’ van Sarah Bakewell.
Ik heb onlangs ‘De existentialisten ‘ van Sarah Bakewell uitgelezen, een vertaling uit het Engels van haar boek uit 2016. Dus niet meer zo heel recent, maar nog steeds aan te bevelen.
De titel zegt veel over haar aanpak: mocht die titel ‘Het existentialisme’ geweest zijn, dan kreeg je een ander boek. Sarah Bakewell focust op de mensen, de filosofen en schrijvers. Daarbij komen uiteraard hun ideeën en boeken aan de beurt, maar ze maakt van haar boek in de eerst plaats een verhaal dat goed leesbaar is. Een boek over de ideeën van het existentialisme zou wellicht moeilijker verteerbaar zijn. Dat begrijp je als je weet dat de wortels van het existentialisme in de fenomenologie van Husserl en Heidegger liggen. Voorwaar geen gemakkelijke lectuur voor een geïnteresseerde leek als ik. Maar door haar aanpak wordt dit een heel leesbaar verhaal. Uiteraard komen vooral de grote namen aan bod, waar we onmiddellijk aan denken: Sartre, De Beauvoir, Maurice Merleau-Ponty, Albert Camus. We zien hoe ze de oorlog meemaken in Parijs, waarbij ze vooral via geschriften verzet plegen tegen de Duitse bezetting. Na de oorlog beleeft het existentialistische gedachtegoed, dat voornamelijk draait rond vrijheid en verantwoordelijkheid, zijn hoogtepunt. Lezingen van Sartre worden druk bijgewoond, boeken verkopen en toneelstukken trekken volle zaken. Vanuit de VS en de hele Angelsaksische wereld is er een grote nieuwsgierigheid naar die filosofische stroming. Simone De Beauvoir publiceert in 1949 haar boek ‘De tweede sekse’, waarmee ze het feminisme op de rails zet.
Later volgen dan de onderlinge ruzies, tussen Camus en Sartre en tussen Merleau-Ponty en Sartre. Heel wat draait rond de politieke positie die ze innemen rond het Sovjet-communisme (we leven in volle koude oorlog) en de koloniale oorlog in Algerije (Camus en Sartre hebben een tegenovergesteld standpunt). Sarah Bakewell schetst de verdere evoluties, onder meer van Sartre die steeds meer het marxistische gedachtegoed omarmt. Maar de auteur verliest evenmin andere personen uit het oog, Heidegger bijvoorbeeld (die een excuus voor zijn nazisympathieën uit de jaren ’30 nooit over zijn lippen kreeg) en Hannah Arendt. Verder besteedt ze ook aandacht aan enkele randfiguren in de Angelsaksische wereld, o.m. Iris Murdoch en Colin Wilson. Voor een Brits auteur is dat een evidente keuze. Ten slotte volgt een hoofdstuk over de dood van enkele hoofdpersonages, van Camus in 1960 al tot de dood van Simone De Beauvoir in de jaren ’80 en later voor diverse personages.
Je kan inderdaad deze personen zien als personages in een verhaal, in dit geval geen fictief verhaal. Sarah Bakewell weet bijzonder goed de tijdsgeest te schetsten waarin dit verhaal zich afspeelt en in één moeite door krijg je als lezer toch een kijk op de belangrijkste ideeën van het existentialisme. In één woord: ik kan dit boek in het bijzonder aanbevelen als een introductie in deze filosofische stroming.
dagelijks iets degelijks 