Greta Seghers wordt tachtig…

Met “Afkeer van Faulkner” werd Greta Seghers in 1977 bekroond met de prijs voor het beste debuut. Over “Omtrent de man die wederkwam” (Brugge, Orion, 1978) schrijft Johan de Belie in “De Rode Vaan”: “Boeiend om tekening van milieu en tijd, met een nasmaak van wanhoop, met de angst voor het verval, met een grimlach om de vruchteloze revolte tegen burgerlijkheid, schijnheiligheid en conventie. Een roman die bijblijft.”

In 1983 verscheen dan haar familiekroniek “Ontregeling en misverstand”, waarover Johan haar ging interviewen voor De Rode Vaan nr.37 van dat jaar. Helaas heb ik enkel nog het slot van het interview bewaard…
— Al uw werken vertonen een sterke combinatie van psychologishe uitdieping en filosofie. Hier wordt vooral rond een figuur getheoretiseerd, Mina. Opvallend dat zij de minst sterk getekende persoonlijkheid is.
Greta Seghers : Mina is meer doordacht, minder van vlees en bloed. Zij is een ideologische creatie en dat is niet mijn sterkste zijde. De Mina-figuur komt uit mijn hoofd en heb ik gekneed zoals ik wou terwijl de anderen hun eigen weg gingen, zelfs op een manier zoals ik het in feite soms niet wou. De beste romanfiguren zijn zij die vanuit de intuïtie ontstaan. Ik wil een voorbeeld geven. Ik lees heel graag Elias Canetti, zijn memoires zijn prachtig. Ik wou dus ook zijn creatieve werk lezen en grijp « Het Martyrium » in een vertaling van Jacques Haemelinck, een schitterende vertaling voor zover ik daarover kan oordelen. Nu dat is het prachtigste bewijs, Canetti zoals je hem kent uit zijn memoires is een denker, een filosoof. Iemand die zeer grondig de westerse filosofie beheerst maar die daarnaast ook scheppend kunstenaar is.
Op het moment dat hij dit boek schreef was hij bezeten van de filosofie van Kant, hij was daar ook creatief mee bezig. Zijn eerste idee voor de titel was trouwens « Kant gaat in de vlammen op ». Het gaat over een sinoloog die zo met zijn neus in de boeken zit dat hij al het levende rond hem vergeet en geen menselijk contact meer heeft. Dit gaat tot het absurde toe en uiteindelijk gaat zijn hele bibliotheek, zijn leven dus, in de vlammen op. Canetti was geïnspireerd door de figuur van Kant. Een rijk en interessant boek, en toch heb ik er veel last mee gehad omdat die hoofdfiguur ook vanuit een filosofische opvatting is ontstaan. Natuurlijk, de taal en de constructie van het boek, en de genialiteit van de schrijver maken dit boek goed. Toch heb ik in het begin moeten doorbijten omdat deze figuur teveel sjabloon was. Wat vanuit het beeldenrijk, vanuit de intuïtie komt aangewaaid vind ik creatief veel belangrijker dan wat uit een ideologie ontstaat. De filosoof schrijft een tractaat, de schrijver werkt met symbolen en met beelden.
— U bent lerares en ook daarover vind ik nogal wat ongenoegen terug in het boek. Ongenoegen over de studenten, over het systeem.
Greta Seghers : Ik heb medelijden met de studenten. Ik geloof dat wij nog het staartje waren van de generatie die mocht studeren zonder de doem van het beroep er onmiddellijk achter, ik spreek nu ook vanuit vrouwelijk standpunt. Het was nog « och als ze mislukt, ze is toch een meisje, hopelijk komt ze dan goed terecht in een goed huwelijk ». Ik heb nog onbevangen kunnen studeren. Ik mocht het nog graag doen, ik mocht er nog genoegen aan beleven. Ik zou er werkelijk om kunnen huilen, ik geef nu 20 jaar les en ge ziet die stressige toestand toenemen. Zeer ongezond ten eerste, bovendien maakt het het onderwijs voor leraar en leerling zeer oninteressant. Maar het ergste is, er is geen sprake meer van intellectueel genoegen. Er is soms nog een uitzondering maar dat is een witte kraai. Op al die jonge mensen staat de druk, eerst punten, en punten betekenen een diploma. Ik ga met een bloedend hart naar school, echt.
En dan, en daar zijn ook leerkrachten en studenten het slachtoffer van, en dat klaag ik aan, dat zou ik van de daken willen schreeuwen, de toenemende administratieve rompslomp. Daar heb ik slechts één woord voor, walgelijk. De echte problemen worden weggedrukt achter de berg van administratie, dat is werkelijk Kafkaiaans. Degoutant en ziekelijk is dat. Ik beklaag de studenten van nu. Ik zou willen dat er leraren zijn die niet afgestompt zijn maar bezeten van hun vak, en die van de studenten houden. En studenten die ook diezelfde intellectuele bezetenheid kennen. En dat is realiseerbaar wanneer die competitiegeest uit de maatschappij zou verdwijnen.
De structuur is ziek. Ik kan niet spreken over het officiële onderwijs, dat ken ik niet, maar in het vrije onderwijs. dat zijn allemaal kinderen van Descartes en van de Jezuïeten: competitie. Er is geen resultaat te bespeuren, het peil wordt niet beter gewoon omdat het allemaal vreugdeloos moet gebeuren, zonder genoegen, met een laag vernis erover. Ik heb het over het verschil tussen kennis en wijsheid. En dan refereer ik aan mijn grootvader (die Seghers de beste bladzijden, de meest onberekende en pregnante liet schrijven, jdb) die wijs was, zijn kennis was verwerkt. Hoewel ze in se misschien minder was, maar hij had het zich eigen gemaakt. Nu vliegt de kennis er na het examen prompt weer uit. Dat stoort mij bij vele zogenaamd intellectuelen. Je vindt er geen wijsheid meer. De kennis is niet vermaald tot een levenshouding. Dat kan niet met ons systeem van onderwijs, er wordt geen nood naar kennis gecreëerd.
Haar ideeën over het onderwijs zal Greta Seghers in 1990 verder uitwerken in haar pamfletroman “Hoe moordend is mijn school”.
Rond 1992 verdween ze evenwel van het voorplan nadat ze door Angèle Manteau was aangezocht om dier biografie te schrijven. Tijdens het schrijfproces verzuurde echter de relatie. “Angèle Manteau is een glaciale persoonlijkheid. Ze toont geen emotie. Over haar huwelijk sprak ze in cijfers, alsof het een rekening betrof. (…) Manteau heeft tot op de dag van vandaag relaties, tot hoog in de loge, tot bij het Hof. Het lijkt alsof ik na het schrijven van haar biografie ben stilgevallen, maar ik ben altijd blijven publiceren. Alleen heb je daarvan weinig gemerkt…” Aldus Greta Seghers in de Gazet van Antwerpen van 20/12/2003 naar aanleiding van de sleutelroman “De opdrachtgeefster” die ze over de affaire heeft geschreven.

Johan de Belie