“The dead pool”

VTM4 zendt al gedurende enkele weken de oude Dirty Harry-films van Clint Eastwood opnieuw uit. Ik heb daar tot nu toe nog niet over geschreven omdat ik daar een beetje onwennig tegenover sta. In de tijd dat de films uitkwamen, ben ik daar bewust niet gaan naar kijken omdat ik ze fascistisch vond. Nu kijk ik daar anders tegenaan. Ik vind dat ons rechtssysteem zo krom gebogen wordt door allerlei advocatentruuks met procedurefouten op kop (denken we enkel nog maar aan de dood van Kirsty MacColl waarover ik het zo pas nog had) dat een doortastende flik als Harry Callahan (“eerst schieten en dan vragen stellen”) best welkom is…

The Dead Pool is een Amerikaanse actie– en misdaadfilm uit 1988 onder regie van Buddy Van Horn. Het is het vijfde en laatste deel in de Dirty Harry-filmreeks.

Hoewel hij een hekel heeft aan publiciteit, heeft de keiharde politieagent van San Francisco, inspecteur “Dirty” Harry Callahan (Clint Eastwood), voor een keer de krantenkoppen gehaald voor een goed doel, nadat hij een beruchte gangster achter de tralies heeft gezet. Maar nu staat Callahans naam op een macabere dodenlijst van bedreigde beroemdheden. Al snel sterft de eerste op de lijst, de drugsverslaafde rockster Johnny Squares (niemand minder dan een jonge Jim Carrey!) en naarmate er meer gewelddadige sterfgevallen volgen, vreest Callahan nu dat hij de volgende in de rij is. Ondertussen wijzen alle aanwijzingen steeds meer op de Britse horrorfilmregisseur Peter Swan (ook al een verrassend jonge Liam Neeson).

Ik heb gemakshalve de samenvatting door Wikipedia overgenomen, maar eigenlijk is die niet correct. Je moet “pool” immers lezen zoals in “football pool”, m.a.w. het is gewoon een (weliswaar luguber) spelletje waarbij een viertal medewerkers aan de film van Swan (waaronder dus ook hijzelf) een weddenschap hebben afgesloten over welke beroemdheden binnen het jaar zouden sterven, b.v. aan drugs (zoals Squares), maar ook omdat ze (zoals Callahan) op de death list staan van gangsters als Lou Janero (Anthony Charnota).

Volgens de documentaire op de speciale dvd-uitgave is de vermoorde filmcritica gebaseerd op de beroemde critica Pauline Kael. Het was Kael die, toen ze Dirty Harry (1971) recenseerde, Don Siegel en Clint Eastwood ervan beschuldigde een “fascistische” en “racistische” film te hebben gemaakt. De critica in deze film is, als een soort inside joke, vormgegeven naar Kael zoals zij er tijdens de release van de film uitzag.

Eigenlijk wilde Eastwood zelf al stoppen met de Dirty Harry-franchise omdat hij zelf ook al tot “inkeer” begon te komen (wat veel later zou uitmonden in de film Unforgiven), maar deze film kwam alsnog tot stand toen Warner Brothers groen licht gaf voor en de financiering verzorgde voor Clint Eastwoods lievelingsproject Bird (1988), een biopic over muzikant Charles “Yardbird” Parker Jr. Eastwood wilde de studio een wederdienst bewijzen door een film voor hen te maken die commercieel succesvol zou zijn en een kassucces zou worden. Warner Brothers stelde een nieuwe Dirty Harry-film voor. Hoewel 
Bird als eerste werd gefilmd, werd de release uitgesteld tot het prijzenfestival eind 1988, terwijl The Dead Pool in de zomer van dat jaar werd uitgebracht.

Ik vroeg aan chatgpt wat die ervan vond. Zijn de Dirty Harry-films nu “fascistisch” of niet?

Dat is een interessante én klassieke kwestie in de filmkritiek. Pauline Kael noemde Dirty Harry (1971) berucht “fascistisch”, en daarmee raakte ze een zenuw — maar of ze gelijk had, hangt sterk af van hoe je de film leest.

Waarom Kael dat zei (en niet zonder reden):

• De film stelt een wereld voor waarin het rechtssysteem faalt en alleen een gewelddadige, individuele man nog “orde” kan herstellen.
• Harry Callahan negeert consequent burgerrechten, procedures en rechters, en de film lijkt hem daar narratief voor te belonen.
• De schurk is zó monsterlijk neergezet dat elke vorm van rechtsbescherming bijna belachelijk wordt — wat de boodschap versterkt dat regels een luxe zijn.
• In de context van de vroege jaren ’70 (misdaadangst, Vietnam, Nixon) zag Kael dit als een verlangen naar autoritaire oplossingen.

Vanuit dát perspectief is haar lezing coherent: de film flirt met het idee dat geweld door de staat (of een vertegenwoordiger daarvan) moreel gerechtvaardigd is zolang het “werkt”.

Maar daar staat veel tegenover:

• De film kan ook gelezen worden als een symptoom van maatschappelijke angst, niet als een pleidooi. Hij toont een paranoïde wereld, zonder die noodzakelijk te vieren.
• Clint Eastwood zelf heeft later gezegd dat Harry geen rolmodel is, maar een problematische figuur — iemand die je begrijpt, maar niet moet navolgen.
• De latere Dirty Harry-films nuanceren (soms onhandig) het personage en ondergraven juist het idee van de eenzame, altijd juiste vigilante.
• “Fascistisch” is bovendien een zwaar politiek begrip; veel critici vinden dat Kael het te ruim toepaste, meer als morele waarschuwing dan als analytische categorie.

Mijn oordeel:
Kael had scherp oog voor de autoritaire verleiding van Dirty Harry, maar haar oordeel is ook polemisch — bewust overdreven om debat uit te lokken. De film is minder een fascistisch pamflet dan een ongemakkelijke fantasie over macht, angst en recht in een tijd van sociale ontwrichting. Juist dat ongemak maakt hem interessant.

Met andere woorden: Kael zag iets echts, maar niet het héle verhaal.

Ronny De Schepper (op basis van Wikipedia)