Het is vandaag 250 jaar geleden dat de Engelse schrijfster Jane Austen werd geboren.
In de 21ste eeuw waarin postmoderniteit de noties van kunst totaal heeft verziekt en “political correctness” de ideale literaire canon daarom heeft herleid tot graffiti van éénarmige lesbische zwarte travestieten, kon het gebeuren dat een studente aan een Amerikaanse universiteit aan haar professor vroeg waarom men zich in godsnaam bezighield met Jane Austen, “someone who never got laid”.
Toch is ze makkelijk te lezen, dankzij haar nauwgezette denkwerk (ze herzag haar teksten meer dan eens). Ze schrijft met een klassieke precisie in structuur (achtergrond en beschrijvingen worden weggelaten) en een talent voor formulering (humoristisch, beknopt). Elk incident is op zichzelf te genieten, maar past wonderbaarlijk goed in het geheel van de dialogen. De langere monologen zijn echter een mislukking.
Omdat de Austens wolproducenten waren die wat land hadden gekocht, geven de boeken van Jane Austen een beperkte beschrijving van haar eigen omgeving in Steventon, Bath en Chawton. Ze beschrijft alleen de aristocratie en de nieuw rijke landadel. Ze doet dit echter op een realistische manier, wat in haar tijd behoorlijk revolutionair was. Haar afkeer van de romantiek is bijvoorbeeld duidelijk merkbaar in “Northanger Abbey”, een postume aanval op de horrorverhalen. Het is een satire gecombineerd met een studie van de denkbeeldige horror die in de menselijke geest werkt.
Het recept van ” Pride and Prejudice ” wordt herhaald in “Sense and Sensibility”. Na de dood van haar man blijft Mrs.Dashwood met haar drie dochters in armoede achter, aangezien de erfenis naar diens zoon uit z’n eerste huwelijk gaat. Op aanstoken van zijn vrekkige echtgenote Fanny komt hij immers zijn belofte niet na om voor zijn stiefzusters te zorgen. Bovendien doet Fanny alle moeite om haar broer Edward bij de oudste dochter Elinor vandaan te houden. Ook haar jongere zus Marianne wordt door haar aanbidder, Willoughby, in de steek gelaten. Elinor legt zich daar rationeel (“sense”) bij neer, maar Marianne is verscheurd door passie (“sensibility”). Toch zullen zij beiden uiteindelijk hetzelfde parcours afleggen.
Het is niet echt duidelijk of de 19de eeuwse Engelse schrijfster Jane Austen hiermee eigenlijk wil zeggen dat of het geen enkel verschil maakt of je nu je verstand erbij houdt of niet, of je je gevoelens toont of niet. Austen leefde immers zelf in een claustrofobe wereld, waarin ze duidelijk verplicht werd om zich in te tomen (“sense”) en we kunnen dus enkel uit haar werk gissen dat ze toch over de nodige “sensibility” beschikte. Andere werken zoals “Mansfield Park”, “Emma” en “Persuasion” missen echter de voortdurende komedie en de schijn van spontaniteit. Aan de andere kant hebben ze een complexere karaktertekening, een subtielere ironie en een warmere houding ten opzichte van de personages.
Persuasion is de minst uitbundige van Jane Austens zes bekendste romans. Het is het laatste boek dat ze afwerkte en het werd gepubliceerd in 1818. Het is rustiger en introspectiever dan haar beter onthaalde verhalen. Toch roepen veel Austen-fans het uit tot hun favoriet. Anne Elliot, de 27-jarige heldin, is meestal diep in gedachten verzonken. Ze worstelt met spijt en het lijkt alsof ze troost vindt in de gedachte dat ze meer een bijrol in het leven van anderen speelt dan de hoofdrol in haar eigen verhaal.
De verfilming van “Pride and Prejudice” uit 1940 wekte aanzienlijke belangstelling voor het boek van
Jane Austen, hoewel MGM de film als een romantische komedie zag, in tegenstelling tot de roman, die een scherpe sociale satire was. Er werden tenminste vijf edities van de roman gedrukt die samenvielen met de release van de film. In minder dan tien jaar na de release van de film was de roman zo populair geworden dat er maar liefst eenentwintig herdrukken van verschenen.
In 1936 was er wel al de toneelbewerking geweest door Alan Alexander Milne (“Miss Elizabeth Bennet”) en twee jaar later werd Pride and Prejudice direct op de Britse televisie uitgezonden. Televisie stond in 1938 nog in de kinderschoenen in het Verenigd Koninkrijk, en de televisiefilm bereikte een opmerkelijk klein publiek. Deze versie van Pride and Prejudice was niet alleen de eerste verfilming die in de bioscoop te zien was, maar ook de eerste die op grote schaal werd uitgebracht. Er volgden twee Broadway-revivals: “All the Comforts of Home” met Celeste Holm in mei 1942, die na acht voorstellingen alweer stopte, en “First Impressions” in 1959, die maar liefst 92 voorstellingen beleefde met Polly Bergen, Hermione Gingold en Farley Granger in de hoofdrollen. De oorspronkelijke titel van Jane Austens roman was overigens “First Impressions”. (IMDb)
Midden de jaren negentig was er een nieuwe Austen-revival. Niet alleen werden “Sense and Sensibility” en “Persuasion” verfilmd, de BBC haalde een enorme kijkdichtheid met een zesdelige serie gebaseerd op “Pride and Prejudice”. De rol van Fitzwilliam Darcy werd erin gespeeld door Colin Firth; Jennifer Ehle was Elizabeth Bennet; Alison Steadman en Benjamin Withrow speelden haar ouders; Susannah Harker was Jane; Crispin Bonham-Carter: Mr.Bingley; Julia Sawalha: Lydia; Lucy Briers: Mary en Polly Maberly: Kitty. De muziek was van Carl Davis.
Jeremy Northam onthulde dat hij, toen hij voor het eerst probeerde ‘Emma’ te lezen, niet ver kwam en er geen fan van was. Toen hij het script voor de film las, werd hij aanvankelijk overwogen voor een andere rol, maar hij wilde George Knightley spelen. Hij zei: “Toen ik de regisseur (Douglas McGrath) ontmoette, konden we het meteen goed met elkaar vinden en we praatten over van alles, behalve over de film. Uiteindelijk zei hij dat hij dacht dat Knightley de rol voor mij was, dus ik hoefde het er helemaal niet meer over te hebben.” Northam voegde eraan toe dat Knightleys geloof in Emma’s potentieel om een beter mens te worden een van de redenen was waarom hij zo van het personage hield.
Douglas McGrath “werd verliefd” op de roman toen hij studeerde aan Princeton University. Hij geloofde dat het boek een geweldige film zou opleveren, maar pas tien jaar later kreeg hij de kans om aan het idee te werken. Douglas McGrath wilde aanvankelijk een moderne versie van de roman schrijven, gesitueerd in de Upper East Side van New York City. Harvey Weinstein was gecharmeerd van het idee van een hedendaagse bewerking van de roman. McGrath wist niet dat Clueless (1995) al in productie was, totdat de plannen voor Emma al vergevorderd waren. Amy Heckerlings Clueless (1995) is inderdaad ook gebaseerd op Jane Austens roman ‘Emma’ uit 1815. Cher is gebaseerd op Emma, Tai op Harriet, Josh op Mr. Knightley, Elton op Mr. Elton, Christian op Frank Churchill en Travis op Robert Martin.
In 2008 was er “Miss Austen Regrets”, een TV-drama van Jeremy Lovering met Olivia Williams in de rol van Jane Austen. Deze film is gebaseerd op de brieven van Jane Austen aan haar favoriete nichtje Fanny Knight (in de film gespeeld door Imogen Poots), waarin zij haar helpt bij haar zoektocht naar de ideale huwelijkskandidaat.
Ronny De Schepper
dagelijks iets degelijks 