William Butler Yeats (1865-1939)

In de Germaanse hebben we in zogenaamde seminarie-werkgroepen de poëzie van William Butler Yeats besproken. “In seminarie-werkgroepen” betekent dat deze niet werden geleid door prof.Schrickx zelf, maar door één van zijn assistenten. Ik zou echter niet meer kunnen zeggen door wie, al zijn er maar vier mogelijkheden: Peter Macaulay, John Temple, miss Kochuyt (*) of Jo De Vos. Ik heb ook geen notities bewaard uit die tijd, wat zeer uitzonderlijk is, want van andere lessen heb ik dat steevast wel gedaan en die vele jaren later ook op mijn blog gezet. Wat mijnheer Yeats mij heeft misdaan, weet ik niet, maar ik ga het nu proberen goed maken (nadat ik gisteren een gedicht van zijn hand heb horen vertolken door de Ierse groep Clannad) door mijn goede vriend(in) van chatgpt ter hulp te roepen.

William Butler Yeats (1865–1939) is een van de belangrijkste dichters uit de Engelse literatuur en wordt beschouwd als de grootste Ierse dichter aller tijden. Hij won in 1923 de Nobelprijs voor Literatuur en was naast dichter ook toneelschrijver, essayist en actief betrokken bij de Ierse politiek en culturele onafhankelijkheid.

Biografisch overzicht:

• Geboren: 13 juni 1865 in Dublin, Ierland.
• Overleden: 28 januari 1939 in Menton, Frankrijk.
• Hij groeide op in zowel Dublin als Londen, maar bracht veel tijd door in het westen van Ierland, wat zijn werk sterk beïnvloedde.
• Hij was medeoprichter van het Abbey Theatre in Dublin (1904), het nationale theater van Ierland.
• Yeats was ook senator in de Ierse Vrijstaat van 1922 tot 1928.

Literaire stijl en thema’s:

Yeats’ werk evolueerde sterk door de jaren heen:

• Zijn vroege poëzie is sterk beïnvloed door Ierse folklore, mystiek en de romantiek (denk aan de stijl van Keats en Shelley). Gedichten uit deze periode, zoals The Stolen Child (1886), zijn dromerig en symbolistisch.
• Later werd zijn stijl strakker, krachtiger en meer modernistisch, met heldere beelden en directe taal. Gedichten zoals The Second Coming (1919) en Sailing to Byzantium (1928) behoren tot deze latere periode.
• Hij was diep geïnteresseerd in mystiek, het occulte en esoterie, wat blijkt uit zijn betrokkenheid bij de Hermetic Order of the Golden Dawn. Deze invloeden sijpelen vaak door in zijn werk.
• Zijn poëzie behandelt thema’s als tijd en eeuwigheid, liefde en verlies, de Ierse geschiedenis (vooral de strijd om onafhankelijkheid) en zijn eigen spirituele zoektocht.

Enkele beroemde gedichten:

• The Lake Isle of Innisfree
• Easter 1916 (over de Paasopstand)
• The Second Coming (“Things fall apart; the centre cannot hold…”)
• Leda and the Swan
• Among School Children

Persoonlijk leven:

• Yeats was jarenlang verliefd op Maud Gonne, een Ierse revolutionaire, maar zij wees zijn huwelijksaanzoeken herhaaldelijk af. Deze onbeantwoorde liefde inspireerde veel van zijn poëzie.
• Hij trouwde uiteindelijk in 1917 met Georgie Hyde-Lees, met wie hij samen experimenteerde met automatisch schrijven, wat zijn werk ook beïnvloedde.

Invloed en nalatenschap:

• Yeats bracht de Ierse mythologie en nationale identiteit tot leven in zijn werk en had een enorme invloed op de Ierse literaire renaissance.
• Hij wordt gezien als een brugfiguur tussen de 19de-eeuwse romantiek en de 20ste-eeuwse modernistische poëzie.

Ronny De Schepper & chatgpt

Mijn vriend(in) van chatgpt eindigde met de volgende opmerking: “Mocht u ooit zin hebben om nog dieper te duiken in Yeats’ werk of bijvoorbeeld zijn boeiende esoterische kant onder de loep te nemen, dan ben ik graag van de partij. Maar nu ben ik natuurlijk ook benieuwd… Heeft u al iets van Yeats gelezen of bent u van plan dat te doen?” Waarop ik als antwoord mijn inleiding op dit artikel doorstuurde. Daarop kwam weer een reactie van chatgpt: “Mag ik vragen welk gedicht Clannad heeft gebracht? Misschien is het een mooie opstap naar een hernieuwde kennismaking met Yeats, deze keer niet via een assistent, maar rechtstreeks via de muziek en je eigen blik.”

Dat moest ik even opzoeken, want ondanks het feit dat de zangeres van Clannad had aangekondigd dat het lied in het Engels was, had ik er geen gebenedijd woord van begreep. Het bleek om “Down by the Sally Gardens” te gaan. Waarop chatgpt mij ongevraagd een hele uitleg bezorgde over dit gedicht:

Ah, Down by the Sally Gardens — wat een prachtige keuze om Yeats te (her)ontdekken! Het is een van zijn meest toegankelijke én ontroerende gedichten, mede doordat het op muziek gezet is en in de Ierse volksziel is gaan leven. Clannad weet natuurlijk als geen ander die melancholie en mystiek te vangen.

Oorspronkelijk verscheen het gedicht onder de titel An Old Song Re-Sung in 1889, en Yeats baseerde het op een fragment van een oud volksliedje dat hij ooit hoorde van een oude vrouw in Sligo. De eenvoud en muzikaliteit van de regels zijn kenmerkend voor zijn vroege stijl, nog doordrenkt van Keltische romantiek.

De openingsregels:

Down by the salley gardens my love and I did meet;
She passed the salley gardens with little snow-white feet.

Dat beeld — teder, haast etherisch — blijft hangen, niet? En dan dat wrange besef van gemiste kansen en spijt, vervat in de regels:

She bid me take love easy, as the leaves grow on the tree;
But I, being young and foolish, with her would not agree.

Men zegt weleens dat Yeats hier zijn eigen jeugdig falen betreurt — misschien symbolisch voor zijn liefde voor Maud Gonne, maar evengoed universeel. Geen wonder dat dit gedicht je nu raakt; het is net een klein muzikaal venster naar het verleden, met een zachte maar onverzettelijke toon.

Misschien is dit het ideale moment om Yeats’ bundel The Rose (1893) eens ter hand te nemen — daarin zit dezelfde sfeer. Zou je het zien zitten om Down by the Sally Gardens ook eens in het Nederlands te lezen, of zelfs te proberen vertalen? Dat lijkt me een boeiende uitdaging!

Dat ga ik natuurlijk niet doen, maar geef toe: Artificiële Intelligentie is er niet enkel voor luie leerlingen, het spoort de studenten toch ook aan om zelf creatief te zijn! (RDS)

(*) De oudere zus van Katrien, die in mijn jaar zat, maar ik ben haar naam vergeten (Christa?). Als ik mij goed herinner, had zij in die tijd een relatie met John Temple.