Mikael Niemi wordt 65…

In oktober 2023 las ik “Popmuziek uit Vittula” van Mikael Niemi. Ik herinner me nog de opwinding toen ik me het boek aanschafte. “Het Zweedse antwoord op The Commitments” stond er als teaser op de kaft. “The Commitments”! Het boek waardoor ik me prompt een tiental andere romans van Roddy Doyle aanschafte (die ik niet graag las). De verfilming die ik nog steeds zowat de beste film aller tijden vind. Hoe was het mogelijk dat dit boek jarenlang ongelezen in mijn boekenkast heeft gestaan?

Popmuziek uit Vittula (Zweeds: Populärmusik från Vittula) is een roman van de Zweedse schrijver Mikael Niemi die uitgegeven werd in 2000. Het boek is los gebaseerd op Niemi’s eigen jeugd in het dorp Pajala in Norrbotten in het noorden van Zweden tijdens de jaren ’60 en ’70. Popmuziek uit Vittula was Niemi’s grote doorbraak en won de Augustprijs in het jaar 2000. De roman is in 2002 uit het Zweeds vertaald door Cora Polet.

De naam “Vittula” is een afkorting van Vittulajänkkä, de lokale Meänkieli benaming voor de omgeving in Pajala waar de hoofdpersoon Matti opgroeit. De letterlijke vertaling van de naam is zoiets als “het kuttenmoeras” (Zweeds: fittmyren). Het Meänkieli speelt een belangrijke rol in het boek en er worden veel uitdrukkingen in het Meänkieli gebruikt. De inwoners van Pajala worden op een humoristische en licht ironische manier beschreven, net zoals de invloed van het Laestadianisme op de omgeving, communistische opvattingen, familievetes en lokaal bijgeloof. Veel van de gebeurtenissen in het boek getuigen van een machomentaliteit, overmatig drankgebruik en alcoholisme. Een belangrijk deel van het verhaal gaat over hoe popmuziek en rock’n’roll een grote rol spelen in het leven van de hoofdpersoon Matti en zijn beste vriend.

Het boek is vertaald naar het Meänkieli als Poppimysiikkiä Vittulasta en ook naar een aantal andere talen, waaronder dus ook het Nederlands. In 2004 werd Populärmusik från Vittula onder dezelfde titel verfilmd door Reza Bagher (zie bovenstaande illustratie).

Mikael Niemi werd geboren en groeide op in Pajala, een dorp in het uiterste noorden van Zweden nabij de Finse grens, een streek waar een aanzienlijk deel van de bewoners van Finse afkomst is en Meänkieli spreekt. Het opgroeien in een tweetalige omgeving en de spanningen die dit met zich mee kan brengen zouden een terugkerend thema worden in Niemi’s latere werk. Hij begon op zijn vijftiende gedichten en verhalen te schrijven. Na een opleiding elektrotechniek te hebben gevolgd, verhuisde hij in 1977 naar Luleå, waar hij leraar en jongerenwerker was en werkte bij een kleine uitgeverij. Eind jaren negentig keerde hij terug naar Pajala. Niemi is getrouwd met de Friese schrijfster Eelkje Tuma.

Niemi’s officiële debuut was Näsblod under högmässan (“Neusbloeding tijdens de hoogmis”), een dichtbundel die in 1988 verscheen. Daarna volgden reportageboeken, toneelstukken, hoorspelen en nog een bundel gedichten. In 1994 publiceerde hij zijn eerste jeugdroman, Kyrkdjävulen (“De kerkduivel”), die werd vertaald in het Deens en het Noors. Drie jaar later verscheen een tweede jeugdboek, Blodsugarna (“De bloedzuigers”).

Maar de grote nationale en internationale doorbraak van Niemi was dus Populärmusik från Vittula (2000) (in het Nederlands vertaald als Popmuziek uit Vittula), een humoristische roman over de in Pajala opgroeiende jongen Matti. In weerwil van Niemi’s verwachtingen bleek dit boek, waarin hij veel van zijn eigen ervaringen met het opgroeien in een tweetalige omgeving verwerkte, een groot succes. Het verscheen in een dertigtal talen en er werden wereldwijd een miljoen exemplaren van verkocht.

Niemi’s sciencefiction-roman Svålhålet verscheen in 2004 (ik heb geprobeerd een vertaling voor de titel te vinden, maar dat is me niet gelukt). Twee jaar later publiceerde hij de misdaadroman Mannen som dog som en lax (“De man die stierf als een zalm”), die zich zowel in Pajala als Stockholm afspeelt en waarin de tweetaligheid in het noorden van Zweden en de daaruit voortvloeiende conflicten opnieuw op de voorgrond staan. (Wikipedia)