28 november is Kozakkendag in Nederland. Dat wist ik niet. En dus al evenmin dat dit te maken had met een veldslag uit 1813 waarbij Utrecht van het Napoleontische juk werd bevrijd door een stel Kozakken (zie bovenstaand schilderij van Gerardus van Os). Op http://www.geelvinck.nl vinden we het hele verhaal…
Russische Kozakkentroepen speelden in november 1813 bij de bevrijding van Amsterdam van het Napoleontische juk een cruciale rol. Door deze machtswisseling kon de Amsterdamse elite een essentiële invloed uitoefenen bij de terugkeer van de Oranjedynastie: de aanvaarding van de constitutionele monarchie, geënt op de verworvenheden van de Franse Tijd.
Nederland was in 1810 opgegaan in het Franse Keizerrijk en Amsterdam was daarin de derde Franse hoofdstad geworden. In oktober 1813 versloegen de geallieerde troepen, waarin de Russen de grootste legermacht vormden, Napoleon in de Volkerenslag bij Leipzig. Deze nederlaag, waaraan ruim een half miljoen militairen deelnamen en bijna één op de vijf het leven liet, brak Napoleons overwicht over het Europese continent. De geallieerde troepen trokken vervolgens op naar Parijs.
De schoorvoetende machtsomwenteling binnen het Amsterdamse stadsbestuur tegen de Franse autoriteiten had in november 1813 een fataal andere draai kunnen krijgen, als niet een Russische commandant met een handvol ruige Kozakkenruiters van achter de Oeral te hulp was geschoten. Deze handelt tegen de orders van zijn meerdere in, maar wel in de geest van de opdracht, die hij van de Russische Tsaar Alexander I had meegekregen. Het is een militair waagstuk, waardoor de Franse troepen uit de strategische posities rond de stad verjaagd konden worden.
Zo kan op 2 december 1813 de Prins van Oranje, de latere Koning Willem I, begeleid door een escorte van Russische Kozakken, feestelijk door de Amsterdamse bevolking worden ingehaald. Doordat hij op die dag in Amsterdam door het provisionele stadsbestuur tot eerste Soeverein Vorst van het Vrije Nederland is geproclameerd, wordt de weg vrijgemaakt voor een moderne, constitutionele monarchie. Niet de situatie van vóór 1795 wordt gerestaureerd, maar door deze symbiose met de vernieuwingen, die de Franse Tijd had gebracht, is het fundament van onze huidige maatschappij gelegd.
Twee jaar later wordt Willem I in Amsterdam op basis van de nieuwe Grondwet van 1815 ingehuldigd tot Koning van de Verenigde Nederlanden. De relatie met Rusland wordt in 1816 bezegeld door het huwelijk van de kroonprins, de latere Koning Willem II, met de zuster van de tsaar, Anna Paulowna.
Oudere lezers kennen wellicht ook nog het Don Kozakkenkoor van Serge Jarov dat in de Verenigde Staten en West-Europa een enorm succes had toen Rusland nog tot het communistische rijk van de Sovjet-Unie behoorde. De oudste knarren van dat gezelschap behoorden wellicht nog tot de originele kozakken die tijdens de Revolutie van 1917 de kant van de tsaar hadden gekozen en daarom wel gedwongen waren de Sovjet-Unie te verlaten. Ondertussen heeft Vadertje Tijd met zijn zeis zelfs de kranigsten onder hen weggemaaid, maar tevens is de Sovjet-Unie zelf nu ook al in de geschiedenisboeken verdwenen. Geen wonder dus dat in 1992 in Moskou zelf een nieuw Don Kozakkenkoor werd opgericht met een nieuwe generatie maar met dezelfde atletische dansen, diepe basstemmen en pingelende balalaïka’s. Aan het hoofd daarvan staat merkwaardig genoeg een Nederlander (Marcel Verhoeff), want de tijden mogen dan veranderd zijn, de harde valuta zijn nog altijd in het westen te vinden en dan komt zo’n Nederlandse connectie goed van pas. Sedert zijn ontstaan heeft het Don Kozakkenkoor dan ook altijd al Antwerpen aangedaan (waar de “datcha’s” van de rijke Hollanders staan, zeg maar), maar ze zijn ook eens naar de Sint-Michielskerk in Gent afgezakt. Van dansen werd niet gesproken en, eerlijk gezegd, in een kerk zag ik dat ook niet echt zitten…
Referentie
Ronny De Schepper, De Kozakken komen eraan! Het Laatste Nieuws 12 januari 2001
dagelijks iets degelijks 