De leestips van Nonkel Fons (313)

Fons Mariën las Woke theater van Cees Zweistra

De Nederlandse filosoof Cees Zweistra betitelt zijn boek als een essay. Het is geen sociologische of wetenschappelijke studie, maar het resultaat van zijn reflectie over wat hij als woke en antiwoke ziet. Dit boek is niet gemakkelijk te bespreken, want heel anders dan de andere boeken die ik over dit onderwerp las. De auteur ontwikkelt een geheel eigen kijk op deze thematiek.

Woke staat voor de tijdgeest: “De tijdgeest van nu is niet woke in de vorm van een wijdverspreide, activistische cancel culture, maar in een wijdverspreide common sense dat het boven het debat verheven is om individuele, menselijke emancipatie in alles centraal te stellen” (p. 36). Hij ziet woke en antiwoke als concurrenten binnen wat hij het spectrum van het arrivé-liberalisme noemt. De strijd tussen beide is volgens deze auteur slechts een schimmenspel, slechts theater.
Maar dit schimmenspel “leidt ons af van de noodzaak een ethiek te ontwikkelen die op een andere leest is geschoeid. En die ethiek vertrekt niet vanuit het individu, maar vanuit de wereld waar het individu in staat en waaraan het individu terug moeten worden vastgemaakt”. Hij noemt dat de ethiek van de erfgenaam, die verantwoordelijkheid opneemt voor wat in zijn macht ligt. Het gaat vooral om kleine dingen, kleine daden. Want het naïeve vooruitgangsdenken zou zijn einde moeten vinden in de catastrofe van de klimaatverandering en van andere hedendaagse ecologische kwesties. We moeten dus een alternatief vinden: het theater.

Ik weet niet goed wat ik over dit boek moet denken. Het is heel anders dan de vele die ik al over woke gelezen heb. Wellicht waren dat vooral boeken in het antiwoke-paradigma. Het is verrassend dat hij woke en antiwoke plaatst als concurrenten binnen het spectrum van eenzelfde arrivé-liberalisme zoals hij dat noemt. Nog verrassender is Zweistra’s alternatief, dat uiteindelijk dood loopt op kleine dingen, kleine daden en (godbetert) gezelligheid. Nochtans, in zijn bespreking van woke en antiwoke geeft hij talrijke voorbeelden waaruit blijkt dat er een groot verschil is tussen beide. Dat de strijd tussen beide slechts theater is durf ik te betwijfelen. Het begrip verantwoordelijkheid lijkt me zeker belangrijk om een alternatief op te bouwen. In elk geval staan in dit essay veel belangrijke, en vaak originele gedachten die de lezer aanzetten tot reflectie.

Fons Mariën