Vandaag wordt de Ierse schrijver Roddy Doyle 65 jaar (foto Jon Kay via Wikipedia). Ik ken hem al sedert zijn fameuze Barrytown-trilogie (“The Commitments”, “The Snapper” en “The Van”), maar toch is het pas met zijn vierde boek, “Paddy Clarke Ha Ha Ha”, dat ik aandacht aan hem heb besteed (al vind ik met name “The Commitments” nog steeds z’n beste).
In 1992 verscheen “The Ice House” van Minette Walters. Hierin komt “a real Irish stud” voor, genaamd Paddy Clarke. Nu weet ik wel dat Paddy (Patrick) Clarke een naam is die in Ierland wellicht evenveel voorkomt als Jan Peters of Peter Janssens bij ons, maar toch vind ik het opvallend dat een jaar later het vierde boek van Roddy Doyle de titel “Paddy Clarke Ha Ha Ha” meekrijgt. Paddy Clarke is daarin de naam van het ik-personage, het alterego van de auteur, die op dat moment (1968) tien jaar oud is. Het lijkt me niet ondenkbaar dat Doyle, op zoek naar een naam waarmee heel veel lezers zich kunnen vereenzelvigen, over de Paddy Clarke van Minette Walters is gestruikeld en er ook nog de ironie van inzag. Als Paddy Clarke (net als Roddy Doyle) in 1968 tien jaar oud was, betekent dat dus dat hij op het moment van het verschijnen van het boek 34 is, oftewel “in de fleur van zijn leven”. Zeker voor een “stud” niet helemaal onbelangrijk… Waarmee Doyle tegelijk een beetje wraak neemt op zijn underdog-positie als kind, zoiets in de zin van “wacht maar, je zal nog wel eens zien, eens ik volwassen ben…”
Een belangrijk fragment van het boek is overigens gewijd aan father Damien (hij is een rolmodel voor de kleine Paddy Clarke) en dan vind ik het toch een ongelooflijke belediging dat noch vertaler Rob van Moppes, noch uitgever Nijgh & Van Ditmar blijkbaar weten dat dit “onze” pater Damiaan (nota bene enkele jaren geleden nog uitgeroepen tot “grootste Belg”) is. In de vertaling heeft men het immers voortdurend over “pater Damien”!
“Paddy Clarke Ha Ha Ha” is het vierde boek van Roddy Doyle, na zijn fameuze Barrytown-trilogie “The Commitments”, “The Snapper” en “The Van”. Nochtans kan dit boek daar zonder meer aan worden toegevoegd. De Barrytown-tetralogie dus. Al komt het chronologisch (wat de gebeurtenissen betreft) wel vóór de drie andere.
De flauwe titel is, zoals men al kan veronderstellen, een kinderrijmpje. In het rijmpje (dat pas op de allerlaatste pagina) ter sprake komt, ontbreekt één zinnetje en over precies dàt zinnetje gaat het boek. Ik ga het niet verklappen, maar – eerlijk gezegd – iedereen die een beetje vertrouwd is met coming of age-literatuur kan het makkelijk invullen…
Dat ik zo van “The Commitments” heb gehouden, is ook de reden dat ik mij nadien (zeker na 2008 toen het boek in het Nederlands verscheen) “The Deportees” heb aangeschaft, een boek dat op de kaft als “Dublins nieuwste sensatie na The Commitments!” wordt aangekondigd. Goed gezien van de publiciteitsafdeling van Nijgh & Van Ditmar want allicht zijn vele mensen er net als ik ingetuind. Want uiteraard is dit niet echt een vervolg op “The Commitments” (*), maar wel een bundeling van acht verhalen die Roddy Doyle heeft geschreven voor het multiculturele blad The Metro Eireann. Had ik dat op voorhand geweten dan had ik het boek natuurlijk helemaal niet gekocht. Dat ik op zich niet graag kortverhalen lees, maar liever een kloeke roman, is natuurlijk een afwijking waarmee ik moet leren leven (al is de Engelse uitgave wel zo eerlijk om het op de kaft te vermelden: “The Deportees and Other Stories“), maar ik geef toe dat het onderwerp (multiculturaliteit, de vluchtelingenproblematiek…) er sowieso voor zou zorgen dat ik het boek niet zou aanschaffen. Je weet dan immers bij voorbaat al waarover het zou gaan: een pleidooi voor verdraagzaamheid, tegen racisme en wat weet ik allemaal. Op zich niets om iets tegen te hebben, maar zo voorspelbaar, zo saai, zo melig. Behalve af en toe de meligheid weet Doyle er met zijn schrijverstalent nog een beetje omheen te fietsen, maar toch blijft de kortzichtigheid overheersen.
Al bij het eerste verhaal (“Drie keer raden wie er vanavond komt eten”) is het meteen prijs. Een Nigeriaan (de hoofdredacteurs van The Metro Eireann zijn ook Nigerianen) maakt zijn opwachting in een traditioneel Iers gezin en de vader heeft het daar moeilijk mee. Tijdens “the family dinner” vertelt de Nigeriaan dat zijn zus weliswaar verdwenen is en dat zijn broer in de gevangenis heeft gezeten, maar hij is ondertussen vrijgelaten en vindt dat Nigeria nu wel o.k. is. “Waarom keer je dan niet terug?” vraagt de vader, wat hem onder tafel prompt op schoppen tegen zijn schenen komt te staan vanwege zijn vrouw en kinderen. Die schoppen betekenen: “Racist!” De Nigeriaan antwoordt echter eerlijk: “Ik wil graag hier wonen (…) Ik wil dat mijn kinderen (…) net zo’n leven hebben als de kinderen hier. Ik wil dat ze in welvaart kunnen opgroeien. Ik wil genoeg geld hebben. Is daar iets mis mee, denkt u?”
Met dit individuele geval? Uiteraard niet. Maar als duizenden en duizenden mensen met dergelijke intentie naar Ierland (of naar ons) komen afgezakt, dan zitten we wel degelijk met een probleem, want onze economie kan dit niet aan, om nog te zwijgen van onze sociale zekerheid!
Is het de plicht van een schrijver om erop te wijzen dat het hier dus om economische gelukzoekers gaat en niet om politieke vluchtelingen? Van sommige schrijvers wel ja, schrijvers die dieper graven dan Doyle. Bij hem blijft het toch allemaal zeer lichtvoetig, oppervlakkig, gewoon grappig. Dat is hem gegund. Zijn verhalen lezen dan ook prettig weg, maar na drie van de acht hield ik het toch voor bekeken. Te veel clichés…
Ronny De Schepper
(*) Op 14 juni 1990 traden de drie zusjes Sharon, Caroline en Andrea samen met hun broer Jim Corr voor het eerst op tijdens de audities voor de film The Commitments van Alan Parker, waar zij ook alle vier in spelen, maar niet als groep. Leadzangeres Andrea Corr heeft de voornaamste rol (als Sharon Rabbitte), gitarist Jim als lid van een avantgarde groep, violiste Sharon als… violiste en drummer Caroline gewoon als figurant. In “The Deportees” daarentegen worden The Corrs juist als toetssteen gebruikt om iemand te aanvaarden: wie hen geen bagger vindt, komt er niet in. Vooral het titelnummer uit hun eerste album, Forgiven, Not Forgotten, wordt over de hekel gehaald…
dagelijks iets degelijks 