Vijftien jaar geleden: mail aan Frank De Boosere

Vroeger (in de heerlijke tijden dat de openbare omroep nog niet in concurrentie moest treden met commerciële zenders) bestond er op de VRT een “dienst wetenschappen”. Wat zou daarvan geworden zijn? Zou die nog bestaan? Geen idee. De enige naam die ik daar op dit moment mee zou verbinden is die van weerman Frank Deboosere. Ik ben dan ook van plan hem aan te schrijven met de vraag waarom er geen populair-wetenschappelijke programma’s meer zijn. Wellicht omdat ze té wetenschappelijk zijn voor één en te populair voor Canvas, maar allé, ik ga het hem toch maar vragen omdat een mens nooit kan weten of er geen gevolg wordt gegeven aan mijn vraag…

Het begon allemaal met een discussie over de afkomst van familienamen. Op zich al een interessant onderwerp, vind ik, dat trouwens geregeld wordt aangesneden door Ben Crabbé als er zich in “Blokken” een kandidaat aandient, die een wat merkwaardige familienaam heeft. Maar Ben kan natuurlijk enkel maar de vraag stellen. Ze beantwoorden kan hij niet. (En de kandidaten meestal ook niet.)
Bovendien is de vraag niet enkel interessant als het een merkwaardige naam betreft. Ik vind het bijvoorbeeld veel belangrijker te weten waarom zoveel mensen in Vlaanderen “De Vos” of “De Wolf” heten. Wat die naam betekent is duidelijk, maar waarom werd hij zo vaak aan iemand als familienaam gegeven. Dat er al eens ene bij liep die “zo sluw was als een vos” of “zo inhalig als een wolf” wil ik best aannemen, maar zovéél… Of hebben stamvader De Vos en De Wolf gewoon goed gekweekt? Zo goed als de konijnen zou ik bijna zeggen, als dit vanuit dierlijk standpunt niet zo onverenigbaar was. (Overigens waarom heet haast niemand “Konijn”?)
Zo stelde ik een tijdje geleden in een dergelijke rubriek in de Gazet van Antwerpen de vraag hoe het kon dat er in Vlaanderen mensen waren die “De Vlaeminck” heetten. D’hollander of Dewael, ja, dat kon ik zeer goed begrijpen, maar we zijn toch allemaal Vlamingen? (Voor wie het interesseert: het antwoord was dat “De Vlaeminck” specifiek verwijst naar iemand van de kust, een “ingveoon” dus eigenlijk.)
Nog belangrijker dan dat is bijvoorbeeld eens een populair-historisch programma over de manier waarop die familienamen hier onder Napoleon werden ingevoerd. Is het bijvoorbeeld waar dat de Hollanders dachten dat de maatregel van Napoleon geen stand zou houden en hebben zij dààrom zichzelf belachelijke namen gegeven zoals Suurbier of Zoetemelk? Of is dit een “stadslegende”?
Nóg interessanter is na te gaan waarom een andere verwezenlijking van Napoleon het niét heeft gehaald, met name een nieuwe, wat rationeler kalender. Gewoon omdat de traditie te sterk was of toch om meer “wetenschappelijke” redenen, namelijk dat de hemellichamen zich niet voegen naar een decimaal stelsel?
Toch kan men zich afvragen waarom een kalender zo ingewikkeld moet zijn, met maanden van 30 en 31 dagen en dan nog die fameuze februarimaand erbij (*). Is dat gewoon historisch zo gegroeid of zijn daar wetenschappelijke redenen voor?
Is dat trouwens over de hele wereld zo? Het Chinese nieuwjaar bijvoorbeeld valt niet op 1 januari, maar komt de indeling voor de rest van het jaar overeen met ons of niet? Idem voor de Arabische wereld.
Ik herinner me bijvoorbeeld ook dat de fameuze Oktoberrevolutie eigenlijk in Rusland zelf in november viel. Is dat nu nog altijd zo of hebben de communisten de tsaristische kalender aangepast aan die van het kapitalistische westen? (**)
Enzovoort. Onderwerpen legio. Zou De Boosere in afwachting van een reeks televisieprogramma’s over dergelijke onderwerpen (sic) soms populair-wetenschappelijke boeken hierover kunnen aanbevelen? Zoals gezegd, ik ga het hem vragen. Ik hou jullie op de hoogte.

Ronny De Schepper

(*) Het antwoord op deze vraag vindt men op isgeschiedenis.nl.

(**) Hierop heb ik zelf het antwoord gezocht, dat u elders op deze blog kunt vinden.