Het is al veertig jaar geleden dat ik in Theater Arena naar “Devos los” ben gaan kijken, het soloprogramma van Katrien Devos. Uiteraard hebben we daar in De Rode Vaan veel aandacht aan besteed. Katrien Devos was toen immers het lief (later de echtgenote) van fotograaf Jo Clauwaert. Ik had al op voorhand geen goed oog in deze productie (*) en kreeg gedaan dat Patrick Cohen het inleidend gesprek met Katrien zou hebben. Toch vond de rest van de redactie dat de recensie van mijn hand moest zijn. Zij noemden dat “professioneel zijn”, ik vond het eerder kinderachtig van hun kant. Want wat ik al op voorhand gevreesd had, kwam uit natuurlijk… Gelukkig was Jo nog de “professioneelste” van allemaal. Hij reageerde er zeer keurig op. (Om eerlijk te zijn: ik heb hem er altijd van verdacht dat hij mij eigenlijk gelijk gaf.)
Katrien Devos prijkt sedert zowat drie jaar op de affiches van de meeste muzikale producties van het Gentse theater Arena.
Arena is een kleinere schouwburg die zo’n 7-8 jaar terug de stap waagde van het ernstige naar het muzikale theater; van het stuk waarin plot, intrige, dialoog de volle aandacht van de toeschouwer opeiste naar het meer entertainende show-theater. De gok van de theaterleiding om zich een eigen, voor Vlaanderen totaal nieuwe specialiteit eigen te maken, bleek algauw niet zo slecht bekeken. De eerste paar probeersels sloegen in (« Preservation Act » van The Kinks was de start) en algauw werden musical en rock-opera het handelsmerk van theater Arena.
Zoals gezegd staat Katrien Devos al sedert 1980 op de planken van Arena. Hoewel het muziektheater haar als gegoten lijkt te zitten (vroeger draaide ze ook al mee in kindertheater Stekelbees), schijnt het toch nog iets té eng voor Katrien. De dame vindt het tijd worden om haar podiumervaring en stemkwaliteiten aan te wenden om ook zelf iets te vertellen, om haar eigen ideeën over het leven, het theater en zichzelf in kwijt te kunnen.
Op 8 januari ging haar eigen show in première in datzelfde Arena onder de titel «DEVOS LOS» (zie kader n.v.d.r.) Hoewel ze niets wil loslaten over wát precies ten tonele gevoerd wordt, blijkt tijdens het paar uur durend gesprek dat we met haar hadden algauw dat het mens heel wat te zeggen heeft over theater, acteurs, theateropleiding en nog veel meer. Een kleine selectie…
EEN BALANS OPMAKEN (**)
— Wat heeft je ertoe aangezet om die stap van het muziektheater naar een eigen muzikale show te zetten ? Krijg je niet genoeg aandacht als actrice temidden van een heel gezelschap, kan je niet voldoende bepalen wat er gebeurt in een stuk of is het eerder een proberen van je eigen grenzen uit te testen ?
K.D. : Dat laatste denk ik niet, want dat heeft te maken met exhibitionisme, dat heeft te maken met toch maar aan de mensen of voor jezelf bewijzen wat ik hier allemaal kan, hoeveel schuifjes ik kan opentrekken en hoe ik voor moeder en voor tante weet-ik-veel in de zaal de beste kan zijn. Als je daarvan uitgaat maak je heel slecht theater, denk ik. Wat wel waar is : als je al tien jaar in het vak zit zeg je op een gegeven moment : « Ik heb al altijd op het tweede plan gestaan, ik heb nooit de kans gehad om eens echt dingen te vertellen die ik wil vertellen, om echt dingen te doen waar ik zin in heb, waarvan ik voel dat ze binnenin me zitten », je wil eens niet aan een geschreven stuk gebonden zijn dat door iemand jaren terug geschreven is maar voor jezelf een soort balans opmaken van dingen die je boeien, die je aanspreken.
— Heb je dat inhoudelijk helemaal zelf samengesteld ?
K.D. : Het is bij mekaar geschreven door Wim Hoogekamp. Dat is een man uit Nederland die ik vóór januari ’82 jaar enkel kende via zijn platen. Wat me daar onmiddellijk in aangreep was dat die teksten van hem zo direct waren, dat je ze geen vier keer moest beluisteren om te weten waarover die man het eigenlijk heeft. Ik ben gewoon bij hem gaan aankloppen en we hadden voeling over identieke zaken, identieke problemen, dingen die ons aangrepen, ik voelde dat het met die man wel eens zou kunnen klikken om die show te maken. We zijn avonden aan ’t praten geweest over de meest banale of meest interessante dingen uit het leven en dan vroegen we ons of hoe we daar een show over in mekaar konden krijgen. Op een zeker moment moet je gaan filteren en dan hou je een deel engagement over, dan hou je een deel plezier en een deel droefnis over en je zegt : « Bon, dit gaan we nu kanaliseren en daarrond gaan we geen show schrijven ».
— In hoeverre heb je inhoudelijk volledige autonomie gehad of heeft de regisseur je gezegd wat kon en wat niet ?
K.D. : De regisseur is dus ook Wim Hoogekamp. Die man is ook al jaren met het vak bezig op de manier zoals ik het tot vóór Arena altijd gekend heb. Dat is dus rondtrekken, zelf decors maken, zelf dingen schrijven, zelf kostuums maken, alles opzetten, alles inladen, techniek doen, klank, alles wat met de productie te zien heeft, de publiciteit… alles zelf doen. Dat was ook één van de dingen die mij onmiddellijk opvielen toen ik met die man contact nam : dat we dus ook op die punten enorm veel gelijkenissen hebben. Als je jezelf wil relativeren en respecteren als acteur, heb je in principe altijd een regisseur nodig, iemand die zegt dat je te ver gaat, je moet dat of dat en dat is niet duidelijk genoeg. Want ’t is één van de pekelzonden van de meeste acteurs van toch maar te vinden hoe goed ze zelf zijn en zichzelf te nestelen in hun eigen ONkunde noem ik het dan. Er zijn weinig acteurs die zich door regisseurs opmerkingen laten geven. Het is heel lastig omdat je altijd probeert van het eerlijk te doen en zelfs op momenten dat je denkt : « Nu ben ik eerlijk en nu vertel ik het op de manier waarop het juist moet overkomen », dan heb je toch iemand die plots in de zaal roept : « Wil je dat asjeblief eens opnieuw doen want het lijkt nergens op ». Het is heel hard om dat als acteur te moeten horen van iemand die daar in die zaal zit te kijken en die telkens zegt : « Slecht, opnieuw ! Slecht, opnieuw ! » En ’t is alleen maar van die basis vertrekkende dat je jezelf kritisch kan blijven bekijken en dat is noodzakelijk, vind ik.
MUZIEKTHEATER EN SHOW
— Je laat je begeleiden door de muzikanten van Johan Verminnen. Geeft dat al een idee van de muzikale richting ? Is het eenzelfde muzikale omlijsting of heeft het er niets mee te maken?
K.D. : Het zal er in ieder geval iets mee te maken hebben want ik denk dat je de kwaliteiten van Johan en de kwaliteiten van de muzikanten niet van mekaar kunt loskoppelen. Johan komt met ideeën, maar zij (de muzikanten) zijn toch de mensen die er iets van maken, wat ook heel voelbaar is in het werk van Johan, dacht ik. Wat zijn muzikanten brengen hoort bij de tekst en ook omgekeerd. Die mensen voelen gewoon aan waarover het gaat. En ik ben hen dan ook heel dankbaar voor wat ze met mijn show aan het doen zijn. Ze hebben zich niet beperkt tot het opstellen van een kleine partituur, dus iets wat proper is, maar met volle inzet en overgave gewerkt aan wat ik daar wil vertellen en snappen dus ook die sfeer en daarom vind ik het grote muzikanten.
— Het woordje show doet altijd denken aan melige zaterdagavondprogramma’s op de BRT, ik denk in ieder geval nooit aan iets voor jonge mensen.
K.D. : Ja, ’t is een woord dat een zeer pejoratieve klank gekregen heeft en ik denk dat veel instanties daar schuld aan hebben. Maar voor mij betekent show dat je een geëngageerd-zijn, een vrouw-zijn, relaties man-vrouw, dat je dié in een vorm giet. En mijn vorm is dus die van muziektheater. En vandaar het woord show omdat je dus scènes hebt, je hebt er dans in, je hebt er zang in en het compacte geheel wordt een show. Er zitten verschillende genres in. Dat gaat van cabaretnummers naar funk, jazzy nummers. Er zit een volledig gamma in van verschillende soorten muziek,
— En toch is jouw opleiding geen muziektheater ?
K.D. : Neen. Mijn opleiding heb ik gehad aan het toneelconservatorium in Gent en die was gericht op het acteren en zeker niet op het muziektheater. Ik heb dat nooit begrepen. Ik heb me duizend keer de vraag gesteld waarom we daar niet ook een facet van te zien kregen. Net zoals John Willaert uit mijn jaar zich altijd heeft afgevraagd waarom we niets te weten kwamen over politiek theater. We hebben nooit een antwoord gekregen. Er werd daar enkel op tafel geklopt van : « Hier wordt gewerkt aan een burgerlijk theater en als je dát onder de knie hebt, dan kan je al de rest aan ». En dat vind ik dus grote zever, dat heeft er niets mee te maken.
— Hoe zag je het dan wel ?
K.D. : Er zou volgens mij een basisopleiding moeten bestaan — laten we zeggen drie jaar — waar je een basis krijgt in fysische opleiding : stem, lichaamstraining, dans… en een algemene opleiding i.v.m. toneelgeschiedenis, geschiedenis én i.v.m. een wereldbeeld, want daar gaat het toch over, denk ik. Voor mij is theater nog altijd een voortzetting van wat er allemaal rondom ons gebeurt, en als je daar niets over te vertellen hebt, zie ik echt niet in wat de functie van theater is.
Referentie
Patrick Cohen, “Theater is wat rondom ons gebeurt”, De Rode Vaan nr.3 van 1983
Tussen droom en daad…
In onze rubriek : ’t is jammer maar helaas…
Katrien Devos mag dan nog een mens van goede wil zijn, we moeten er echter — om in de literaire terminologie te blijven — nogmaals de beroemde verzen van Willem Elsschot bijsleuren om de brug te leggen van intenties naar werkelijkheid.
De grootste schuldige voor het falen van « Devos los » mag dan nog regisseur-tekstschrijver Wim Hogenkamp zijn, toch gaat Katrien zelf ook niet vrijuit. Zeker niet.
Maar laten we eerst even Hogenkamp geven wat hij verdient : billenkoek. Kijk, Hogenkamp heeft wellicht geredeneerd : het is niet omdat ik niets te zeggen heb, dat ik het niet mag zeggen. En, ja hoor, voor ons mag dat. In het bad, op de muren van de openbare toiletten, op alle plaatsen. Behalve in een schouwburg. Ten eerste omdat het dan toch wel verdomd duur betaald is en ten tweede omdat het leven nu eenmaal te kort is om zich alweer een avond te laten vervelen.
Hogenkamp heeft dus niets te zeggen. In zijn liedjes niet, in zijn bindteksten nog minder en als regisseur is hij helemaal een kluns. Terug naar boven de Moerdijk en vlug wat !
Maar Katrien dan. Een slechte kopie van Jasperina De Jong werd er gefluisterd. Nu, zelfs dát vind ik nog overdreven. Jasperina De Jong heeft natuurlijk óók haar tekstschrijvers, maar toch lijkt het alsof de teksten tussen de liedjes door (altijd het moeilijke punt in zo’n programma) echt uit haarzelf komen. Devos daarentegen actéért continu en dat is dodelijk. Maar het is nog erger : ze doet constant aan overacting, zowel met haar gebaren als met haar stem. Dit laatste werkt op de duur vreselijk irritant omdat ze steeds dezelfde intonatie gebruikt.
De liedjes zijn wat dát betreft gelukkig een rustpunt. Vocaal heeft Katrien heel wat vooruitgang geboekt sedert « Vlechtemieke ». Helaas waren de liedjes die ze nu ten gehore moest brengen niet beter dan de kinderliedjes uit toendertijd.
Daar konden ook de uitstekende muzikanten niks aan verhelpen. Heel erg jammer vond ik het dan ook dat, toen deze jongens van het publiek op het einde nog een spontaan applaus kregen, Katrien het podium opsnelde om die pluimen op haar hoed te steken. Pijnlijk, want het geklap verstomde onmiddellijk. (R.D.S.)
(*) Dat dateerde al uit de tijd dat Katrien bij theater Stekelbees Laurette Muylaert had vervangen. Na al die jaren wil ik wel toegeven dat dit een vergissing van mijnentwege was, maar anderzijds moet ik net zo goed onder ogen zien dat ik nog nooit een aflevering van “De Kotmadam” volledig heb kunnen uitzitten. En dat ondanks het feit dat deze comedy-klassieker bij VTM het record van “F.C.De Kampioenen” heeft geklopt… (Ik maak opzettelijk die vergelijking omdat ik “De Kotmadam” niet ga vergelijken met Engelse sitcoms als “Coupling” of “The Worst Week”, maar dus wel met deze VRT-topper, waarvan ik wél een aantal afleveringen heb uitgekeken en sommige niet eens tegen mijn zin.)
(**) Die tussentitel is niet zo maar gekozen. Bassist Yvan Desouter, die vaak op de redactie langs kwam, werd door Lode De Pooter ’t Balanske genoemd.
dagelijks iets degelijks 