Arletty (1898-1992)

Het is vandaag al dertig jaar geleden dat de Franse actrice Arletty (Leonie Bathiat) is overleden. Zij was de muze van filmregisseur Marcel Carné en vertolkte in bijna al zijn films de hoofdrol.

Ze hadden elkaar leren kennen in 1934, tijdens het draaien van het drama Pension Mimosas. Sacha Guitry, die haar tevergeefs het hof maakte, hielp haar vooruit met rollen in enkele zedenkomedies zoals Désiré. Een jaar later kwam haar carrière in een stroomversnelling toen ze naast Annabella mocht spelen in Carnés tragikomedie Hôtel du Nord (bovenstaande foto). Haar sprankelende hoofdrollen in de komedies Fric-Frac (1939) en Circonstances atténuantes (1939) waarin ze de affiche telkens deelde met Michel Simon, bevestigden haar doorbraak.

Nog in 1939 draaide ze met Carné het noodlotsdrama Le jour se lève waarin ze Jean Gabin, toen op het toppunt van zijn kunnen, als tegenspeler had. In “Le jour se lève” aarzelde ze trouwens niet om uit de kleren te gaan (bijgaande foto). De film wordt een voorbeeld van “poëtisch realisme” genoemd en dat slaat dan vooral op de dialogen van Jacques Prévert, maar het kan net zo goed dienen om een aantal flagrante fouten te vergoelijken. Zo wordt het hele verhaal in flashbacks verteld (erg ongewoon voor die tijd), maar daarbij ziet men op een bepaald moment wel over het hoofd dat Gabin al een aantal kogelgaten in de deur had geschoten. Nog flagranter echter is de dialoog tussen Jean Gabin en Jules Berry aan een cafétafeltje. Vanuit het standpunt van Berry staat er op tafel dan een karafje water, terwijl vanuit Gabins gezichtspunt het om een donkerder vloeistof (tafelolie?) gaat, bovendien afgesloten door een deksel, wat bij het water niet het geval is. Aangezien de montage voortdurend tussen hen beiden afwisselt, is het werkelijk grappig om die fles voortdurend van gedaante te zien veranderen. En voor wie het wil weten: als er een algemener shot van de tafel wordt genomen, blijkt het wel degelijk om een karafje water te gaan…
Een ander hoogtepunt, haar derde film voor Carné, volgde in 1942 met de middeleeuwse fantasiefilm Les Visiteurs du soir. Dat was dus tijdens de bezetting, want alle gedoe over la résistance ten spijt (in “La Grande Vadrouille” b.v. lijkt het wel of heel Frankrijk bij de weerstand was) waren er in Frankrijk ook collaborateurs. Danielle Darrieux b.v., zoals te zien is in de film “The sorrow and the pity” van Max Ophüls uit 1971. Ook Maurice Chevalier kwam even in opspraak, tot bleek dat het eigenlijk een “cover” was voor verzetswerk. Andere weerstanders waren Jean Gabin, Louis Jourdan, Reginald Beckwith en de Belg Fernand Gravey. Michèle Morgan vluchtte naar de VS. Arletty van haar kant, zonder enige twijfel de grootste Franse vedette tijdens de bezetting (in 1945 speelde ze de rol die haar onsterfelijk zou maken op het witte doek, die van Garance in Carnés drama Les Enfants du paradis) vloog twee maanden in de gevangenis omdat ze met een Duitser had geslapen. Toen ze het verwijt voor de voeten kreeg geworpen, antwoordde ze: “Mon coeur est français, mais mon cul est international!”
Die zin zit ook in de televisiefilm “Arletty, une passion coupable” van Arnaud Sélignac uit 2015. In de film wordt vooral beklemtoond dat de liefde tussen Arletty (gespeeld door Laetitia Casta) en de Duitse officier Hans Jürgen Soehring (rol van Ken Duken) écht was, ook al had Arletty daarnaast ook een verhouding met hertogin Antoinette d’Harcourt (Marie-Josée Croze) – én met Colette trouwens, al komt dit niet in de film voor – die voor “la Résistance” werkte. Volgens de scenaristen Yves Riou en Philippe Pouchain zou het zelfs zo geweest zijn dat de Duitse commandant ervoor heeft gezorgd dat Antoinette niet door de Gestapo werd gedood omdat hij wou dat zij ervoor zou zorgen dat Arletty na afloop van de oorlog op haar beurt niet door het verzet zou worden gedood…
Toch werd Arletty na de oorlog niet meer bedacht met de grote rollen van weleer. Ze probeerde met wisselend succes haar acteercarrière weer op te pakken. In de tragikomedie L’Air de Paris (1954), haar laatste samenwerking met Carné, vond ze Gabin opnieuw op haar weg. En de zoete komedie Le Voyage à Biarritz (1962), haar laatste film, verenigde haar opnieuw met Fernandel. Ze vertolkte ook een oude Franse vrouw in het oorlogsepos The Longest Day. In 1963 werd Arletty gedeeltelijk blind als gevolg van een ongeluk. Acteren was daardoor niet meer mogelijk. Ze stierf in 1992 in Parijs op 94-jarige leeftijd.

Ronny De Schepper