Met ‘The Closed Circle’ (2004) (‘De gesloten kring’, Meulenhoff, 2004) voert Jonathan Coe al zijn personages uit ‘The Rotter’s Club’ ten tonele. We schrijven eind 1999, ze zijn dus tien jaar ouder geworden. Geëvolueerd, meestal in een richting die reeds voor hen uitgetekend lag, zo zal in de loop van de roman blijken.
Een werk dat helaas niet op een sterke plot kan stoelen. ‘Sociaal-realisme’ noemt Coe deze roman zelf, en dat is nu misschien net waaronder het boek bezwijkt. Telkens weer kun je je niet van de indruk ontdoen dat de gebeurtenissen, de plotwendingen er zijn om maatschappelijke thema’s aan te snijden. Wat de mensen overkomt gebeurt minder uit de logica van het verhaal en vanuit hun psychologie maar lijkt steevast functioneel: er wordt een probleem aangekaart, een klacht geformuleerd. Dat impliceert dat deze roman tamelijk stroef is, zich wat hortend laat lezen.
De enige verhaallijn die aan dit euvel ontsnapt is de zoektocht naar Miriam die tien jaar geleden spoorloos verdween. Het is haar zus Claire die het gemis nog niet verwerkt heeft. De roman start met een dertig pagina’s lange ‘brief’ van haar aan de vermiste, een brief zonder bestemmeling dus, die zij schrijft terugkerend uit Italië waar zij tien jaren in Lucca gewoond heeft; om nu de roots, Birmingham, de thuishaven van de Trotters, op te zoeken. Haar ex Philip, haar zoon Patrick die eveneens interesse betoont voor de verdwenen Claire en de zoektocht zal stimuleren.
Langzaam zien we alle figuren uit het (recente) verleden opdagen. En ontdekken welke carrière er inmiddels voor hen is weggelegd. Zo is daar Benjamin, accountant, reeds jarenlang schrijvend aan een lijvig boek dat hij combineert met muziek – een multimediaproject dat nooit zal slagen. Een wat tragische figuur wiens leven blijkt gestoeld op het bizarre geloof in god dat uiteindelijk op een groteske anekdotische vergissing zal blijken te bestaan – wat de grond onder zijn ego, en onder zijn huwelijk zal wegslaan.
Terwijl hij de schakel vormde tussen het enig nieuwe personage in de roman, een jongedame, Malvina, en zijn broer Paul. Deze laatste speelt een cruciale rol gezien Coe hem de rol van parlementslid toebedeelt. Hierdoor wordt hij telkens opgevoerd om over de aangesneden gebeurtenissen in Engeland en mondiaal te verhalen. En om – hij stapt in een relatie met Malvina – het te hebben over de relatie met de pers, over de tabloids… Hij was de spilfiguur die in de middelbare school de debatclub ‘De besloten club’ opstartte; een elitair groepje waaruit Steve Richards, met Afrikaanse roots, na een racistische opmerking opstapte. Deze Steve wordt nu met zijn familie geconfronteerd met steeds feller wordend racisme. Een thema dat in de roman wordt uitgespit op detectiveniveau, wie schuilgaat achter wat een complot lijkt… Parlementariër Paul zal nu met kopstukken uit bankwezen, industrie en handel opnieuw een exclusief quasi geheim genootschap stichten: ‘De gesloten kring’!
Tussen en boven dit alles beweegt zich Doug Anderton, journalist, die het alles aanziet, beschrijft, commentarieert. Wat Coe ook alle anderen laat doen, want de dialogen over de gebeurtenissen in de wereld vullen een flink deel van het boek. De verkiezingen, New Labour, Blair, de inval in Irak door de US met steun van Groot-Brittannië, de sluiting van de grote autofabriek, vakbonden, marsen voor werk en voor vrede… De roman is meteen een geschiedenisboek, het verhaal van een woelige periode. Dat maakt hem boeiend, mede dankzij het feit dat gezien Coe de zo verschillende personages laat opdraven hij ook meningen kan laten botsen, diverse standpunten kan belichten. Heb ik de belangrijkste karakters belicht dan betekent dit niet dat al de andere personen die we kennen uit het Rottersverhaal hier niet aan bod komen, natuurlijk blijven ze in de marge of soms meer nadrukkelijk hun rol opeisen.
De familie Rotter tien jaren later, Engeland tien jaren later… Zoals Claire Newman na zo’n lange afwezigheid vaststelde, Engeland is totaal veranderd, mensen praten steeds in mobieltjes, maar over wàt? En wat een agressie, wat een onverdraagzaamheid…! ‘The Closed Circle’ is inderdaad geen ode aan het jaar 2000 en aan wat volgt. Al laat Coe het voor zijn personages toch nog, individueel, positief eindigen. Wellicht weigert hij een doemdenker te zijn. Dit is lang niet de sterkste roman van Jonathan Coe, hij bezwijkt aan een teveel aan informatie die als te opzettelijk wordt geserveerd en waarbij de personages, hun psyche en wat hen persoonlijk overkomt, dienstbaar gemaakt zijn om dit alles te commentariëren en te kritiseren.
Johan de Belie
dagelijks iets degelijks 