De moord op politicus Pim Fortuyn op 6 mei 2002 door milieuactivist Volkert van der Graaf (die overigens sedert 2 mei 2014 alweer op vrije voeten is) is een kantelmoment geweest in mijn leven. Tot dan toe leefde ik in een ideeënwereld waarin politieke moordenaars “ipso facto” tot rechts behoorden. Van dan af moest ik die mening herzien (*) en precies dààrover ging de televisieserie “Het jaar van Fortuyn”, uitgezonden door AVROTROS: in hoeverre Ad Melkert, de PVDA-tegenstrever van Fortuyn, verantwoordelijk was voor de moord (foto NPO).
Aanvankelijk wilden de schrijvers Pieter Bart Korthuis en Nathan Vecht een serie maken over de opkomst van het populisme naar aanleiding van de verkiezing van Donald Trump tot Amerikaanse president, maar regisseur Michiel van Jaarsveld, die mede aan de wieg van de serie stond, stelde voor om er een strijd tussen Fortuyn en Melkert van te maken. (**)
De eerste aflevering op televisie trok 991.000 kijkers. Het werd daarmee het op vijf na best bekeken programma van die avond. Met 21% marktaandeel was het de meest bekeken tv-uitzending op dat tijdstip. Bij het uitgesteld kijken was de eerste aflevering het op één na best gestreamde programma op de Nederlandse televisie in week 12 van 2022 en moest het alleen Boer zoekt Vrouw voor zich dulden.
Uiteraard kwam er kritiek uit linkse hoek. Het NRC betitelde de serie als “[slechts] drama en vermaak” en bekritiseerde het feit dat verschillende details niet overeenkwamen met de werkelijkheid. Columnist Ephimenco bestempelde de serie in Trouw als politiek correcte geschiedvervalsing. Het Vlaamse tijdschrift HUMO was milder, maar vond wel dat de serie een vertekend beeld gaf van de politieke situatie toentertijd, omdat andere politieke stromingen dan die van Melkert en Fortuyn buiten beschouwing waren gelaten. De Volkskrant noemde de serie daarentegen “een van de beste Nederlandse series van de afgelopen jaren” en gaf de serie vijf sterren.
Volgens Harry Mens en het online tijdschrift EWMagazine leek de serie op basis van de eerste aflevering vooral een poging tot rehabilitatie van Ad Melkert. Arendo Joustra, hoofdredacteur van Elsevier Weekblad, zei bij WNL op Zondag dat Melkert beter gespeeld werd (door Ramsey Nasr) dan Fortuyn (Jeroen Spitsberger), “maar in werkelijkheid was het natuurlijk andersom”.
Hans Smolders, de voormalig chauffeur van Fortuyn (gespeeld door Jeroen Rieks), hield vooraf zijn hart vast over hoe Fortuyn zou worden neergezet. Hij zag de serie echter met belangstelling tegemoet. Pim Fortuyns woordvoerder Mat Herben (gespeeld door Fedja van Huêt), die vooraf tegen het Algemeen Dagblad te kennen had gegeven dat hij de serie niet zou gaan kijken omdat hij verwachtte dat de serie ver beneden de waarheid zou zijn, keek op advies van zijn omgeving toch en stelde zijn vooroordeel in positieve zin bij. (Wikipedia)
Zondag 1 mei was Mat Herben te gast in het rechtse praatprogramma WNL op Zondag (zondag van 10 tot 11 op NPO1, dus nog voor ‘De Zevende Dag’.) Volgens hem was in 2006 niet de PVV de erfgenaam van Fortuyn, maar de uiterst linkse Socialistische Partij (SP). Die werd toen derde partij met 25 stemmen en had met partijleider Jan Marijnissen een aanvoerder die maatschappelijke problemen welbespraakt en toch begrijpelijk voor het brede publiek kon verwoorden. De SP geraakte overigens niet in de regering. Herben liet achterwege dat de vergelijking ook negatief opgaat. Sinds Marijnissen zich terugtrok als leider, was de SP nooit meer zo succesvol. (Pieter de Jonge op doorbraak.be)
Ronny De Schepper
(*) Wat twee jaar later (meer bepaald op 2 november 2004) nog eens werd bevestigd door de moord op filmregisseur Theo Van Gogh door de islamist Mohammed Bouyeri.
(**) Wat mij wel tegenstond, is het zogenaamde “doorbreken van de vierde muur”, door de kijker rechtstreeks aan te spreken. Dat is blijkbaar een techniek die “in” is op dit moment want het gebeurt ook in de Britse serie “Gentleman Jack”.
dagelijks iets degelijks 