Jaaroverzicht 1986

1986 zal de geschiedenis ingaan als het jaar dat rockmuziek opnieuw sociaalvoelend werd. En dan hebben we het niet zozeer over de trend van de singer-songwriters die opnieuw de kop opsteekt (Suzanne Vega b.v.), maar wel over manifestaties en benefietplaten ten voordele van allerlei acties.

Het meest in het oog springend was natuurlijk het Live Aid-concert dat « Saint » Bob Geldof organiseerde ten voordele van het hongerende Ethiopië, maar verder waren er ook nog platen voor Aidspatiënten, voor de Amerikaanse onteigende boeren, tegen de Apartheid enz. Aan bijna al deze projecten verleende o.a. ook Bruce Springsteen zijn medewerking, de man die Europa op stelten zette met een tournee die zowat alle landen aandeed… behalve België. In ons eigen landje mochten dan ook The Simple Minds een pluim op hun hoed steken voor het meest enthousiasmerende live-optreden : vier concerten in een mum van tijd uitverkocht is niet niks. Torhout-Werchter was nóg grootser en nog opwindender dan de vorige jaren, maar vooral — en kort na het Heizeldrama is dit niet helemaal van belang ontbloot — opvallend vreedzaam.

Bob Geldof werd ere-doctor van de Gentse Rijksuniversiteit en ereburger van de stad Ieper (waar zijn voorouders vandaan kwamen) voor zijn werk bij Band Aid en Live Aid ter bestrijding van de honger in Afrika. Dit gaf tweemaal aanleiding tot een soort van politieke happening.
“Graceland” van Paul Simon was muzikaal wellicht de knapste elpee van het jaar, maar kreeg heel wat kritiek omdat ze in Zuid-Afrika was opgenomen. Simon, die altijd heeft geweigerd om in Sun City op te treden en die met zijn plaat de Zuid-Afrikaanse etnologische muziek wilde propageren, zal daarom begin 1987 een wereldtournee maken met geëngageerde zwarte artiesten zoals Miriam Makeba en Hugh Masekela om de laatste twijfelaars van zijn goede bedoelingen te overtuigen. Hij zal ook Vorst-Nationaal aandoen. Dat deed in ’86 ook Rod Stewart, nog geen twee maand nadat hij in Oostende had geschitterd. De 41-jarige Schotse bard had dan ook vriend en vijand verrast met een naamloze elpee waaruit vooral de single « Every beat of my heart » zal bijblijven.
In eigen land was er de opgemerkte come-back van Raymond van het Groenewoud met « Ontevreden », ongetwijfeld zijn meest authentiek werkstuk sedert « Nooit meer drinken » (1977). TC-Matic splitte, Viktor Lazlo werd wereldberoemd en op louter commercieel vlak was er hier verder natuurlijk de overwinning in het Eurovisiesongfestival van Sandra Kim. Zij deed het ook erg goed op de ontzettend populaire playback-shows, waarop zij enkel werd geklopt door Madonna, die ondanks een geflopte film (« Shangai Surprise ) op het hoogtepunt van haar populariteit schijnt te staan.
Tien miljoen had cultuurminister Poma veil voor de rock-opera « Ik Jan Cremer » die overigens nog veel meer geld binnen rijfde bij onze noorderburen en uit privé-kapitaal. En dan nog mocht het allemaal niet baten. Deze grootse productie met prestigieuze namen als Franz Marijnen als regisseur en de veel gelauwerde (maar hier uitermate ontgoochelende) Peter Tuinman in de titelrol liep voortijdig op de klippen en het is nu nog steeds niet helemaal uitgemaakt wie er allemaal gaat opdraaien voor de diepe financiële krater die er op die korte tijd is geslagen.
Hier in Vlaanderen is de klap des te harder aangekomen omdat kort tevoren diezelfde heer Poma had besloten om vier gezelschappen voor subsidiëring te schrappen, namelijk het Nieuw Vlaams Theater (wat meteen een klap in het aangezicht was van de Vlaamse toneelauteurs), Tentakel en Brialmont, die het net over een andere boeg hadden gegooid en het EWT-Randstadtheater, waarbij innerlijke Antwerpse toestanden blijkbaar mede een rol hebben gespeeld. Ondanks enige kritiek op het theaterdecreet en zeker op de verzuilde, haast incompetente samenstelling van de Raad van Advies, mogen we nochtans het kind niet met het badwater weggooien, ook al kunnen we de vroegere cultuurminister Rika De Backer bijtreden als ze stelt dat theaters voor vijf procent (dat is toch niet teveel gevraagd, vinden we) voor eigen inkomsten zouden moeten zorgen. Even kijken wat de kersverse blauwe cultuurminister Patrick Dewael (een telg uit het beruchte Verhofstadt-geslacht) ervan zal bakken.

Culturele hoofdstad van België — sommige enthousiastelingen beweren zelfs : van Europa — was deze zomer Gent, waar gedurende een drietal maanden een vijftigtal ingezetenen hun woning ter beschikking stelden aan evenzovele, zowel binnen- als buitenlandse kunstenaars. Het project van de gedreven museumconservator Jan Hoet bracht een kettingreactie teweeg van talloze neven- en contramanifestaties en lokte vele tienduizenden bezoekers naar de Arteveldestad — nimmer zoals tevoren wellicht voelden zovele neringdoenden zich zo nauw bij het wel en wee van een artistiek gebeuren betrokken. De foto toont ons een van de sculpturen die door de Duitse kunstenaar Mario Merz werd vervaardigd.
Nauwelijks had Chambres d’Amis zijn deuren gesloten of de Munt opende de hare, waardoor een tweede Gentenaar in het brandpunt van de nationale en de internationale belangstelling kwam te staan, namelijk Gerard Mortier die van onze nationale opera een van de belangrijkste theaters ter wereld heeft gemaakt. En om het helemáál mooi te maken komen wij met nog een derde Gentenaar aandraven, namelijk Hugo Claus die enkele weken geleden uit de handen van Hare Majesteit de Koningin der Nederlanden de Prijs der Nederlandse Letteren in ontvangst mocht nemen. Gent boven dus, en dat twee van de drie hier bejubelde bollebozen eigenlijk West-Vlamingen zijn mag de pret niet drukken.
De filmactiviteit in ons land werd niet gekenmerkt door uitzonderlijke gebeurtenissen. De eigen nationale productie – die volgens de cultuurminister meer en meer door de privé dient gesponsord te worden – draaide eerder op lage toeren. Er was wel “Springen” van Jean-Pierre De Decker maar die bleek met deze barokke komedie toch verder te willen springen dan zijn stok al lang is.

Het Duo A. De Hesselle-L. Dubbels geraakte met « Congo express » helemaal niet over de lat. Routinier Harry Kümel leverde met « Secrets of love » mooi, gladgestreken werk af maar er ging toch niet genoeg vuur van uit om voor echte erotische warmte te zorgen. Het best scoorde misschien nog Paul Cammermans met « Het gezin Van Paemel », film die de Cavensprijs voor de Beste Belgische productie van ’86 in de wacht sleepte (foto) maar het grote sociale epos over het einde van de vorige eeuw werd het ook niet. En — misschien verwonderlijk — het « grote publiek » hapte ook niet toe. Inzake belangstelling werd de dalende trend van de jongste jaren voortgezet. Enkele actiefilms verzamelden — spijtig genoeg ? — nog rijen voor de bioscopen maar meestal konden de toeschouwers zonder computer geteld worden.
Toch zijn er nog altijd enkele zaaluitbaters te vinden die plannen koesteren voor de toekomst, een toekomst die meer en meer op het oprichten van bioscoopcomplexen afgesteld lijkt zodat men er filmstrook kan verkopen aan de lopende meter zoals er waren in bulkvorm aangeboden worden in de supermarkten. Of meer intimistische films in deze glitterpaleizen nog aan bod zullen komen is een vraag die men zich nu al met angst in het hart kan stellen. Gelukkig bestaan er toch nog altijd enkele uitbaters die in hun bescheiden studio’s prenten als « Höhenfeuer » van F.Murer (voor ons dé film van 1986), als « Down by law » van Jim Jarmusch, « Zuckerbaby » van P. Adlon, « Letter to Breshnev » van Chr. Bernard e.a. kleinere pareltjes aanbieden. Ook al is de grootse « Naam van de roos » van J.J. Arnaud, waarmee het jaar 1986 uitgeluid wordt, verre van kwaad…

Dachten velen dat 1986 de invoering van privé-televisie met buisreclame zou brengen dan is daarvan in de praktijk niets in huis gekomen. Heeft de strijd van enkele verbeten, principiële tegenstanders van commerciële televisie — waaronder wij ons nog altijd met fierheid rangschikken — dan toch resultaat opgeleverd ? Ja, wanneer men naar de directe feiten kijkt. Neen, wanneer men de zaak beschouwt vanuit een algemener perspectief. Het is meer de onderlinge verdeeldheid van de lui die aandrongen op een privé-zender met reclame die deze plannen gedwarsboomd heeft. Een aantal krantenuitgevers zetten hun activiteit terzake op een laag pitje. Een andere groep ging in de clinch met de BRT en beschuldigde deze ervan met de zogeheten niet-commerciële spots, die zij al uitzendt, aan oneerlijke concurrentie te doen, haar boekje te buiten te gaan. Ten overstaan van deze verdeeldheid kon ook de regering geen klaarte in de toestand brengen. Er werden wel overeenkomsten afgesloten maar deze zijn telkens weer op de helling komen te staan. De nieuwe administrateur-generaal van de BRT, Cas Goossens (foto) is dan ook in de open bres gesprongen en heeft op de jaarlijkse persconferentie van de Omroep gezegd dat het hem dringend lijkt dat het advertentiegeld dat in Vlaanderen op etherreclame ligt te wachters zo vlug mogelijk aangewend wordt, dat het niet naar het buitenland wegvloeit. Hij pleitte er aldus voor dat in de zich nu ontwikkelende wetgeving maatregelen zouden ingeschreven worden opdat de handelsreclame zou opgenomen worden in de BRT programmatie « zonder deze te ontsieren ».

Men kan niet aan het sportjaar terugdenken zonder beelden van de Wereldbeker voetbal in Mexico voor de geest te zien verschijnen. België behaalde daar een totaal onverwachte vierde plaats (achter Argentinië, West-Duitsland en Frankrijk) en op een bepaald moment gingen velen geloven dat er zowaar nog meer inzat. Vooral de onvergetelijke matchen tegen de Sovjet-Unie (4-3 winst na verlengingen) en tegen Spanje (5-4 winst met penalties na verlengingen die op 1-1 eindigden), deden in het vaderland de gevoelens van nationale trots hoog oplaaien. De 2-4 nederlaag tegen Frankrijk in de wedstrijd om de derde plaats kon geen domper zetten op de geestdrift en de publieke ontvangst van « de helden » bij hun terugkeer in Brussel groeide tot iets onvergetelijks uit. Zij vormde echter meteen een keerpunt want dra bleek dat dit opgeklopte enthousiasme (vooral door de RTBf-televisie) de barsten in ons nationaal voetbal, niet kon verbergen. De opdringerigheid van doelman Pfaff (foto), zijn nadrukkelijk pronken met zijn titel van « Nummer één », zette veel kwaad bloed. De bescheiden Ceulemans, de zo dapper kampende kapitein van de Rode Duivels, werd door dit alles zeker onrecht aangedaan. Kwestie van karakter misschien maar hij bleef op de achtergrond staan in België, terwijl Vandenberg, Desmet en Claessen naar het buitenland trokken. Zo gaat het nu eenmaal in het commercieel gericht voetbal dat van vele clubs ondernemingen heeft gemaakt en van de spelers duur betaald personeel. De Argentijn Maradona was de enige grote ster van de Mundial 1986 maar ondertussen liep ook voor hem al heel wat (vuil) Italiaans water naar de zee… (*)

(Ronny De Schepper, Jan Mestdagh en Lode De Pooter in De Rode Vaan nr.52 van 1986)

(*) In the movie “Youth” by Paolo Sorrentino (2015) there is a character based upon “Pluisje” as he is called in Dutch, played by Roly Serrano. In the pool scene, as Ballinger (Michael Caine) informs the little boy that the latter is left handed, the “Maradona” character chimes in with: “I’m also left handed” to which Tree (Paul Dano) responds: “The whole world knows you are left handed”. This could be in reference to Diego Armando Maradona scoring a goal with his left hand against England in the 1986 World Cup quarter finals. The incident sparks outrage to this day and has been dubbed “The Hand of God”. In addition to scoring a goal with his left hand, Diego Maradona’s quote “I am left handed too” may also refer’s to Maradona’s openly support for left-wings, communism and liberal politics, as demonstrated by his support of Latin American socialist and communist presidents such as Chavez, Maduro or Castro. In Latin America, being “left handed” is basically being communist. This is also proved by the fictional Karl Marx tattoo on his back.